فاطمه استیری: یافتن گزینه جانشینی حسن روحانی در ریاست مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام طی دو ماه اخیر زیر سایه گمانهزنیها افراد زیادی را به خود دیده است، از یاران دور و نزدیک آیتالله هاشمی رفسنجانی تا برخی نامزدهای شکست خورده انتخابات ریاست جمهوری یازدهم. اما تصمیم آیتالله هنوز بر فردی قرار نگرفته است.
مرکز تحقیقات استراتژیک از دولت سازندگی تا دوره احمدینژاد
مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام سال ۱۳۶۸ با هدف تدوین و تنظیم استراتژی برای جمهوری اسلامی ایران زیر نظر نهاد ریاستجمهوری تشکیل شد. مرکزی که ایده آن از سوی آیتالله هاشمی رفسنجانی مطرح شده بود و با حکم وی موسوی خوئینیها به عنوان اولین رییس این مرکز انتخاب شد. با انتخاب وی چهرههایی مانند عباس عبدی، سعید حجاریان، محسن کدیور و... نیز در معاونتهای مختلف این مرکز فعال شدند.
مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری اما در دولت اصلاحات دچار تغییر و تحول شد و با رفتن آیت الله هاشمی به مجمع تشخیص مصلحت نظام، بخشی از این مرکز تحت عنوان «مرکز تحقیقات استراتژیک» از نهاد ریاست جمهوری منفک و به عنوان زیر مجموعه مجمع تشخیص از خیایان خارک به نیاوران منتقل شد تا فعالیت خود به عنوان بخش تحقیقاتی مجمع را ادامه دهد. بخش دیگر از آن نیز تحت عنوان «مرکز بررسی های استراتژیک» فعالیت خود را در ریاست جمهوری ادامه داد.
در این راستا انجام مطالعه و تحقیق پیرامون آن دسته از موضوعاتی که براساس قانون در حیطه وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار دارد (تدوین سیاستهای کلان نظام، ارائه مشاوره به رهبری، بازنگری احتمالی قانون اساسی، ارائه راهحل در زمینه معضلات کلان و موضوعات مورد اختلاف میان نهادهای قانونی و...) از وظایف این مرکز میباشد. با توجه به اینکه مجمع تشخیص مصلحت نظام در جهت تدوین استراتژی کلی نظام عمل مینماید، لذا فعالیتهای پژوهشی مرکز نیز عمدتاً ماهیتی استراتژیک دارند.
همچنین براساس اساسنامه مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری، تدوین نظریههای کارشناسی نسبت به حوادث جاری کشور به منظور تأثیرگذاری بر راهبرد ملی و سیاستهای امنیتی کشور و ارائه آن به رییس جمهور و دستگاهها و مراجع در زمره وظایف این مرکز قرار داشت.
امری که به نظر میرسید در دوران ریاست جمهوری هاشمی به دلیل تفاوت و اختلافات بین تیم مرکز تحقیقات استراتژیک و تیم ریاست جمهوری چندان محل بحث و اجماع قرار نمیگرفت و گزارشهای این مرکز چندان نفوذی بر ساختار و برنامههای دولت نداشت. شاید از همین رو بود که برخی بر این اعتقاد بودند که این مرکز با حضور نیروهای چپ و منتقد آیت الله هاشمی تنها به محلی برای مهار مخالفان دولت وقت تبدیل شده بود.
مرکز تحقیقات استراتژیک اما آنگونه هم بیاثر ظاهر نشد و بسیاری معتقدند مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری در زمینه سازی برای شکل گیری دوم خرداد و روی کار آمدن دولت خاتمی نقشی اساسی داشت.
این مرکز در دوران ریاست جمهوری احمدینژاد، علیرغم کارویژه های تعریف شده برای آن در کمک و همراهی با دولت، نه تنها چندان محل توجه رییس دولتهای نهم و دهم نبود بلکه اعتبارات این مرکز نیز کاسته شد. موضوعی که روحانی در همان روزی که احمدی نژاد برای تبریک رییس جمهور شدنش به دیدارش رفته بود، با لحنی طنزگونه مورد تاکید قرار داد و با اشاره به وجود چند آب معدنی و بیسکوئیت روی میز پذیرایی، خطاب به احمدی نژا گفت: «ببخشید، وضع مالی ما اینجا (مرکز تحقیقات استراتژیک) خرابه و میوه و شیرینی نداریم. بودجه این مجموعه به دستور شما قطع شده است!»
ناگفته نماند که این مرکز در گزارشهای تحقیقاتی خود از انحراف عملکرد دولت در اجرای قوانین بالادستی همچون قانون برنامه، پرده برمیداشت و با واکنشهای انتقادی دولتمردان احمدینژاد مواجه میشد.
دو روحانی در راس مرکز تحقیقات استراتژیک؛ یکی راست، یکی چپ
مرکز تحقیقات استراتژیک از ابتدا تا به امروز اما دو رییس روحانی را به خود دیده است. موسوی خوئینیها و حسن روحانی. حضور موسوی خوئینیها از شیوخ اصلاحگرا به عنوان اولین رییس این مرکز فرصتی برای اصلاحطلبان بود تا با کار تحقیقاتی و تئوریکی زمینه شکلگیری دوم خرداد را فراهم سازند. مطالعاتی که به باور بسیاری نقش اساسی در روی کار آمدن سیدمحمد خاتمی و کسب قدرت از سوی اصلاح طلبان داشت. چنانچه مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع، محل ظهور و بروز اندیشههایی بود که در دوم خرداد متبلور شد.
بعد از خوئینیها، قرعه به نام حسن روحانی افتاد. مردی از جامعه روحانیت مبارز تشکلی منسوب به اصولگرایان سنتی. در روزهایی که وی به سبب بی مهریهای سیاسی بعد از دوران دبیری شورای عالی امنیت، روزگار میگذراند، هاشمی رفسنجانی اینبار هم یار همیشه خود را به جایی نزدیک خود فراخواند تا اینگونه حسن روحانی از جایگاه دومین رییس مرکز تحقیقات استراتژیک، سالهای زیاد بعد از سال 84 را در سکوت و انزوا بر صندلی خود در طبقه نهم ساختمان نیاوران تکیه زند و دور از هیاهوهای سیاسی با کمک جمعی از همراهان و متخصصان و کارشناسان این مرکز، کتابها و مقالات زیادی را به چاپ رسانده و تحقیقات بسیاری انجام دهد. تحقیقاتی که گویی بخشی از آنها امروز تبدیل به برنامههای راهبردی دولت تدبیر و امید شد. شاید از همین روست که بسیاری این مرکز را عامل پرورش و معرفی نیروهای جدید سیاسی، اقتصادی و اجتماعی میدانند چنانچه علی ربیعی از اعضای پیشین این مرکز و وزیر کنونی کار میگوید: «ما در مرکز تحقیقات دولت در سایه بودیم.»
گزینههایی برای نشستن بر صندلی پیشین حسن روحانی؛ از شیخ نور و سیداصلاحات تا ولایتی و عارف
با کوچ روحانی از نیاوران به پاستور، گزینههای ریاست بر این مرکز یکی پس از دیگری مطرح و بسیاری از آنها با مشغول شدن در دولت جدید یا عدم قبول پیشنهاد آیت الله هاشمی از لیست گمانه زنیها حذف شدند. چه آنکه بنابر اساسنامه مرکز تحقیقات استراتژیک، مسئولیت اداره این مرکز بر عهده رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده و وی قائم مقامی را در این مرکز منصوب می کند.
علی اکبر ناطق نوری و سیدمحمد خاتمی از نزدیکان روزهای دور و همین روزهای نزدیک آیت الله هاشمی به سبب تجربیات اجرایی و تقنینی و وزنه سنگین سیاسی و اجتماعیشان از نخستین گزینهها برای ریاست بر این مرکز بودند. امری که گویی با موافقت دو چهره روحانی نزدیک به طیف اصولگرایان و اصلاح طلبان روبرو نشد و بنا بر آنچه علیخانی معاون پارلمانی آیت الله هاشمی نز عنوان کرد «ناطق نوری حاضر به پذیرش این مسئولیت نشده» بود. البته هشت سال پیش -پس از پایان دوران ریاستجمهوری خاتمی-، هاشمیرفسنجانی وی را به عضویت شورایعالی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب کرده بود.
امام جمعه قم؛ گزینهای خاص برای آیتالله هاشمی
آیت الله امینی؛ امام جمعه قم اما گزینه ای خاص برای ریاست بر این سازمان بود. گزینهای که بنا برآنچه گفته می شد به دلیل تمایل آیت الله هاشمی برای در اولویت قرار گرفتن مطالعات مرکز تحقیقات پیرامون مباحث اسلامی در نظر گرفته شده بود. نتیجه رایزنیها اما به موافقت امام جمعه قم منجر نشد و این عضو ارشد جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه مرکز تحقیقات مرکز مهمی است، گفت «این مرکز کار می خواهد و نمی توان فقط ناظر ظاهری بود اما من توانش را ندارم.» اینگونه بود که صندلی سابق روحانی همچنان در انتظار جلوس رییسی دیگر ماند.
درادامه این گمانهزنیها محمدرضا عارف کاندیدای انصرافی انتخابات یازدهم نیز به لیست گمانه ها افزوده شود. فردی که شاید به واسطه جایگاه راهبری، پژوهشی و علمی این مرکز، گزینهای مناسب برای ریاست آن به نظر میرسید. انتشار اخباری درباره انتصاب عارف به سمت رییس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، پس از آن صورت گرفت که آیت الله هاشمی رفسنجانی در گفتوگویی با دکتر عارف، نظر وی را در این باره جویا شده بود. عارف اما در نهایت با پیشنهاد آیت الله همراه نشد تا برخی از بازگشت فعالیت این مرکز به حالت اولیه خود خبر دهند. امری که گویی تحقق نیافت تا گزینه ها باز هم روی میز آیت الله قرار گیرند.
پس از این، چهرههای اصلی نام مدیران و چهرههای شاخص فکری و نظری جریان اصلاحطلب و اصولگرا نیز برای تصدی این سمت به میان آمد، نامهایی چون مصطفی محقق داماد، علی یونسی، محمدرضا تاجیک، مجید انصاری، محمد شریعتمداری و علی اکبر ولایتی نیز کم و بیش از اینسو و آنسو شنیده میشد. اما برخی از گزینهها یا در قامت معاون به دولت روحانی راه یافتند و دیگر گزینه ها نیز بی هیچ حرف و سخنی سریعا از گردونه حذف شدند.
دری نجف آبادی سومین رییس معمم مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص میشود؟
وزیر اطلاعات دولت اصلاحات که نمایندگی چهار دوره مجلس، عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام و همچنین معاونت اقتصادى و تکنولوژى مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهورى را در کارنامه مسئولیتی خود دارد، بنا به گفته مدیر روابط عمومی مرکز تحقیقات استراتژیک از جدیدترین گزینههای برای ریاست بر این مرکز است و رایزنی ها با وی آغاز شده است.
رضا سلیمانی که می گوید احتمال صدور حکم ریاست دری نجف آبادی بر مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تا پایان هفته جاری وجود دارد میگوید: تا جایی که بنده اطلاع دارم، فرد دیگری فعلا برای بر عهده گرفتن این مسئولیت مطرح نیست.
انتخاب احتمالی دری نجف آبادی شاید از آن رو جالب توجه بنماید که از یک سو بسیاری منتظر بودند که هاشمی رفسنجانی فردی نزدیک به جریان اصلاحات را برای ریاست بر این مرکز برگزیند ولی دری نجف آبادی با صبغه سیاسی به جریان راست سنتی گویی بیشتر توجه هاشمی را به خود جلب کرده است.
در دیگر سو ماهیت پژوهشی و علمی این مرکز، انتخاب فردی با تحصیلات علمی و آکادمیک را انتظار میبرد. شاید ایده هاشمی برای در اولویت قرار دادن مطالعات مرکز تحقیقات پیرامون مباحث اسلامی و انتخاب افرادی کم حاشیه است.
در نهایت باید دید صندلی ریاست حسن روحانی در ساختمان نیاوران به چه کسی خواهد رسید؟
/29220
نظر شما