سرمایه‌ها به غرب بازمی‌گردند/اقبال نوظهورها رو به افول است

چند ماهی است که بازارهای مالی جهان شاهد تغییر و تحولات مهمی در حوزۀ انتقال جریان سرمایه هاست.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از پایگاه اینترنتی روزنامۀ لوموند، سرمایه‌گذاران در حال انتقال سرمایه‌هایشان از کشورها و اقتصادهای نوظهور به سوی کشورهای غربی هستند. این در حالیست که سرمایه‌گذاری‌های بزرگی در اقتصادهای نوظهور پس از بحران اقتصادی 2008 صورت گرفته بود؛ اما امروز همین اقتصادها با بحران مواجه شده‌اند. کشورهای بریکس(متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) در سال جاری شاهد کاهش رشد اقتصادی بودند؛ چین رشد اقتصادی 7.5% را در سه ماهۀ دوم 2013 ثبت کرده است؛ روپیه، پول ملی هند همچنان سیر نزولی ارزش را طی می‌کند و تولید ناخالص داخلی این کشور در سال مالی 2013-2014 از 5.5% فراتر نخواهد رفت و در نهایت اینکه رشد اقتصادی روسیه نیز تنها 2% خواهد بود.
در جهت خلاف این مسیر، نشانه‌ها و آمارها مثبتی در اقتصادهای غربی در حال بروز است و همین مسئله اطمینان و اعتماد زیادی را ایجاد کرده است: اروپا با رشد 0.3% تولید ناخالص داخلی در سه ماهۀ دوم سال جاری از بحران اقتصادی خارج شده و تولید ناخالص داخلی آمریکا در ریتم سالانه در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته 1.7% رشد داشته است. چشم انداز تغییر سیاست‌های پولی بانک مرکزی آمریکا نیز گویای همین واقعیت است. بانک مرکزی آمریکا قصد دارد تزریق سرمایه و نقدینگی که پیشتر به منظور حمایت از بازارها برای خروج از بحران در پیش گرفته بود را کاهش دهد.
آمار و اعداد هنوز مشقی(و نمونه‌ای) هستند؛ از یک سو شاهد افزایش 13 درصدی در شاخص اس‌اندپی 500 وال استریت از آغاز سال جاری، افزایش بیش از 10% شاخص بورس کک 40 پاریس( CAC 40) و همچنین افزایش 32 درصدی شاخص نیکی ژاپن هستیم؛ اما در طرف مقابل بورس برزیل 18% بورس مسکو 15% و شانگهای و بمبئی به ترتیب 9% و 5% کاهش می‌یابند. چند ماهی است که چمدان‌های سرمایه‌گذاراران در بازارهای بورس به تکاپو افتاده و بیشتر تمایل دارند به کشورهای غربی بازگردند. بازارهای بریکس که در دهۀ اخیر شاهد اوج فعالیت شرکت‌های چندملیتی بودند، امروز در حال از دست دادن رونق خود هستند. این کاهش رونق اقتصادی بیش از همه گویای بهبود وضعیت اقتصادی غرب پس از 6 سال رکود است. برای اولین بار از نیمۀ سال 2007 اقتصادهای پیشرفته در مقایسه با نوظهورها سهم بیشتری در رشد اقتصادی جهان پیدا کرده‌اند.
این مسئله گویای انقلابی کوچک از سال 2000 برای کشورهایی است که آنها را لوکوموتیو جهان و قدرت‌های اقتصادی می‌خواندند. سیلوان گویون، مدیر استراتژی موسسۀ ناتیکسیس می‌گوید: پدیدۀ شکل گرفته به سرعت رشد خواهد کرد؛ رشد اقتصادی به ژاپن خواهد رفت؛ وضعیت اروپا -هرچند اندک- بهتر می‌شود و در ایالات متحده آمریکا استخراج گاز شیست به شرکت‌ها امکان ایجاد فضای رقابتی بیشتر را خواهد داد.
اما در سویی دیگر، سایۀ ابرهای سیاه بر اقتصادهای نوظهور سنگین‌تر خواهد شد. البته شایان ذکر است که به لحاظ ارزش مطلق، رشد اقتصادی این کشورها در مقایسه با اقتصادهای نوظهور بیشتر خواهد بود؛ اما نوک قلۀ رشد آنها در حال آب شدن است. طبق گزارش منتشر شده از سوی بانک چینی-انگلیسی اچ‌اس‌بی‌سی(HSBC) در ماه ژوئیه، کشورهای بریکس برای اولین بار از آوریل 2009 شاهد کاهش و رکود در تولیدات خود بودند.
چین که به تازگی بیشتر تمرکز خود را بر مصرف داخلی قرار داده، تلاش می‌کند تا به نگرانی‌های موجود شکل دیگری بدهد؛ پکن اعلام کرده است که رشد تولید ناخالص داخلی این کشور در سه ماهۀ دوم سال جاری 7.5% بوده در حالیکه ریتم رشد سالیانه چین در کل سال 2012، 7.8% و در سال 2011 نیز 9.3% بوده است.
در برزیل نیز تنش‌های سیاسی بر فعالیت‌های اقتصادی و تقاضای داخلی تأثیر نهاده است؛ رشد فعالیت‌های اقتصادی در سه ماهۀ دوم سال جاری تنها 0.9% بوده است. در هند نیز کسر تراز جاری در وضعیت قرمز است. روسیه نیز روند کاهش رشد اقتصادی را در پیش گرفته است؛ به گونه‌ای که تولید ناخالص داخلی این کشور بین ماه آوریل و ژوئن از سال 2009 تنها 1.2% بوده است.
پاشنۀ آشیل دیگر اقتصادهای نوظهور رابطۀ آنها با اقتصاد چین است؛ کشوری که به مثابۀ لوکوموتیو اقتصاد دنیا در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند اقتصاد سایر کشورها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. مثلآً کاهش رشد اقتصادی چین سبب کاهش قیمت مواد اولیه به خصوص مس شده و یا گروههای بورس صادرکنندگان آمریکا لاتین از جمله گروه معدنی وال و گروه نفتی پتروبراس را تحت تأثیر قرار داده است.
اما دلیل کاهش رشد اقتصادی این کشورها تنها افول اقتصادهای نوظهور نیست؛ کریستین پریستو، مدیر پژوهش‌ در گروه ‌بی‌جی‌اس می‌گوید: یکی از مهمترین دلایل این امر سیاست جدید بانک مرکزی آمریکا است. چتر حمایتی آمریکا به زودی از بازارهای مالی برداشته می‌شود. بانک مرکزی آمریکا ماهیانه 85 میلیارد دلار به بازارها به منظور احیای رشد اقتصادی تزریق می‌کرد. بین سالهای 2011 و 2013 سرمایه‌گذاری در بازارهای نوظهور از رونق خوبی برخوردار بود. با تزریق نقدینگی به بازارها بانک مرکزی بسیاری از سرمایه‌گذاران را به یافتن فرصت‌های جدید برای سرمایه‌گذاری ترغیب کرد که در نهایت منجر به افزایش شاخص بورس آنها شد.
از سویی نرخ بهرۀ نزدیک به صفر در آمریکا، بسیاری از سرمایه‌گذاران را بدون توجه به ریسک‌های آن ترغیب کرد تا به دنبال پول به کشورهای دیگری بروند. این کشورها آرام آرام به پناهگاه سرمایه‌گذاری تبدیل شدند، اما بازگشت سرمایه‌ها در حال دادن شکل دیگری به این معادله است. طبق آمار منتشر شده از سوی موسسۀ مورگان استنلی، در ماه ژوئن 19.9 میلیارد دلار سرمایه از اقتصادهای نوظهور به خارج رفته‌اند که رکوردی بی سابقه است.
یک اقتصاددان در این باره می‌گوید: در صورتی که بانک مرکزی آمریکا حمایت خود را از بازارهای مالی بردارد، نوظهورها با توجه به ضعف در پایه‌های اقتصادی کشورشان توان جذب سرمایۀ خارجی را نخواهند داشت. از این رو کشورهایی همچون هند و ترکیه با کسر تجاری بالا و نیاز به سرمایه‌گذاری در بخش‌های مهم ممکن است به شدت آسیب ببینند. کمااینکه روپیه از ماه می تاکنون نزدیک به 15% از ارزش خود را در مقابل دلار از دست داده است.
جیم اونیل، یکی از اقتصاددانان پیشین بانک گلدمن ساش و از مبدعان واژۀ بریکس می‌گوید: آمریکا یکی از برندگان تغییر این معادله خواهد بود و در این میان افزایش مصرف داخلی چین و تغییر موقعیت سرمایه‌های تولیدی به ایالات متحده آمریکا به این روند کمک خواهد کرد.

ترجمه: زهرا خدایی 
3952