مجید جویا: در سال‌های اخیر، اخترشناسان افق دید خود را تقریبا تا لبه‌های جهان قابل رویت گسترش داده‌اند. پژوهشگران به لطف تلسکوپ فضایی ارزشمند هابل، ده‌ها کهکشان را کشف کرده‌اند که به حدی از ما دورند که نوری که اکنون از آنها به زمین رسیده است، مربوط به 400 میلیون سال پس از مهبانگ است.
ولی با این وجود که اخترشناسان به فواصل دوردست‌تری در آسمان چشم دوخته‌اند تا مرزهای کیهان را کاوش کنند، دیگران حوزه جدیدی را برای کاوش در حیات خلوت خودمان یافته‌اند؛ مانند مورد Leo P، کهکشان کوتوله‌ای که اخترشناسان آن را در همسایگی راه شیری یافته‌اند. این کهکشان که بین 5 تا 6 میلیون سال‌نوری از کهکشان راه شیری فاصله دارد (هر سال نوری معادل 9.45 هزار میلیارد کیلومتر است)، خیلی هم نزدیک ما نیست، ولی با مقیاس‌های نجومی، یک کهکشان همسایه محسوب می‌شود. مقاله این کشف به‌تازگی در آستروفیزیکال‌ژورنال منتشر شده است. 
برای مشاهده عکس در ابعاد بزرگ‌تر اینجا را کلیک کنید.
لئو-پی به هر زحمتی بوده خود را تا به حال نگاه داشته و به نظر نمی‌رسد که هیچ گونه تعاملی با دیگر کهکشان‌ها داشته باشد. در نتیجه، کشف این کهکشان کوتوله فرصت کم‌نظیری را در اختیار اخترشناسان می‌گذارد که نگاهی به اجسام کیهانی بیندازند که هیچ برخورد کیهانی در تاریخ آنها ثبت نشده است. این کشف همچنین احتمال وجود کهکشان‌های کوچک دیگری را در همسایگی ما مطرح می‌کند.
لئو-پی یکی از تنها چند ده کهکشان محلی است که جذب راه شیری یا خواهر غول‌پیکر آن، یعنی کهکشان آندرومدا نشده‌اند؛ دو کهکشانی که در چند سال اخیر هر یک بارها در جستجوی کهکشان‌های ندیم کاوش شده‌اند. به گفته آلن مک‌کوناچی، اخترشناسی از شورای ملی پژوهشی موسسه اخترفیزیک هرزبرگ کانادا، که در این پژوهش شرکت نداشته، برای دو کهکشان راه شیری و آندرومدا «افزایش چشمگیری در تعداد این کهکشان‌های همسایه وجود داشته است. تا به حال تعداد خیلی خیلی کمی از این کوتوله‌ها کشف شده‌اند» و نمی‌دانیم کجا می‌توان بقیه آنها را پیدا کرد. دیدن آن کهکشان‌های کوتوله تنها، مانند لئو-پی، خیلی سخت است، چرا که خیلی کم نور و در دوردست هستند و در جای مشخصی از آسمان هم قرار ندارند.
کهکشان دست‌نخورده
به نظر می‌رسد که این کهکشان تازه یافت شده، حیات نسبتا آرامی را برای ستارگان حاضر در محدوده خود فراهم کرده باشد، که تحت تاثیر کشش جاذبه‌ای کهکشان‌های بزرگ‌تر دچار تغییر شکل نشده باشند. یکی از اخترشناسانی که کهکشان لئو-پی را کشف کردند، به نام ریکاردو جیووانلی از دانشگاه کورنل، می‌گوید: «این محصول محیط آرام و به دور از کهکشان‌های بزرگ‌تر آن است». او و همکارانش که به تحلیل تصاویر رصدخانه رادیو تلسکوپی آریسبو در پورتوریکو مشغول بودند، در ابتدا آن را به صورت ابری از گاز هیدروژن مشاهده کردند، و سپس با استفاده از تلسکوپ‌های نوری رصدخانه ملی کیت پیک در آریزونا که وجود ستارگان جدا از هم را در داخل کهکشان نشان داد، کشف خود را تایید کردند.
لئو-پی در مقایسه با راه شیری بسیار کوچک است. تعداد ستارگان آن شاید به چند صدهزار برسد، در حالی که تعداد ستارگان راه شیری چند صد میلیارد است. با این وجود، لئو-پی فعالانه در حال افزایش تعداد ستارگان خود است؛ این کهکشان حاوی تعدادی از ستارگان درخشان تازه شکل گرفته به علاوه محدوده‌ای از گاز یونیزه شده است که نشان دهنده وجود یک ستاره جوان درخشان است. ذخایر عظیم گاز و شکل‌گیری ستاره‌های تازه در آن، برای چنین کهکشان کوچکی چندان معمول نیست؛ خیلی از هم خانواده‌های آن، گازهای ستاره ساز خود را در جریان مواجهه با کهکشان‌های بزرگ‌تر از دست داده‌اند.
به گفته مک‌کوناچی، کهکشان‌های کوتوله فی نفسه بسیار کوچک هستند. «در نتیجه آنها حساسیت زیادی در مقابل آن چه در اطرافشان می‌گذرد دارند. وقتی در معرض حمله قرار می گیرند، گاز خود را از دست می دهند. هنگامی که به کهکشانی مانند لئو-پی نگاه می‌کنیم، احتمالا داریم به وضعیتی نگاه می‌کنیم که هر کهکشان کوتوله‌ای، اگر به حال خود گذاشته می‌شد، آن‌گونه می بود». در واقع، حرف P در نام کهکشان از کلمه Pristine به معنای دست نخورده گرفته شده است؛ و کلمه Leo هم اشاره به صورت‌فلکی اسد دارد که از دید ناظر زمینی، این کهکشان درون آن دیده می‌شود.
کهکشان‌هایی مانند راه شیری با به درون کشیدن و خوردن کهکشان‌های کوتوله‌ای که بیش از حد به آنها نزدیک شده‌اند بزرگ می‌شوند، در نتیجه بررسی کهکشان‌های کوچک می‌تواند به یافتن پاسخ این پرسش کمک کند که غول‌های کیهانی چگونه شکل گرفته‌اند. «کهکشان‌های کوچک و کهکشان‌های بزرگ، نوعی تاریخ مشترک دارند، ولی همه آن (کوتوله‌هایی) که ما مشاهده می‌کنیم، آن قدر به هم ریخته شده‌اند که دیگر نمی‌توانند چیز زیادی در مورد ویژگی‌های ذاتی کهکشان‌های کوچک بگویند»
اکتشاف تصادفی؟
کشف کهکشان دست نخورده لئو-پی یک تصادف خوشایند بود؛ وضعیت فعلی تشکیل ستاره‌ها در آن، موجب برجسته شدن این کهکشان شده است. اخترشناس دیگری به نام کاترین رود از دانشگاهی بلومینگتون ایندیانا، که رهبری مشاهده کهکشان با تلسکوپ‌های نوری را بر عهده داشت، می‌گوید: «اگر چند تا از این ستاره‌های جوان درخشان در آنجا نبودند (و طول عمر آنها به جای چند میلیارد سال، تنها به اندازه چند میلیون سال بود) کشف آن بسیار سخت‌تر می‌شد».
اخترشناسان احتمالا به زودی خواهند دانست که آیا اجسام مشابه دیگری در نزدیکی ما وجود خواهند داشت یا خیر؟ جیووانلی و دو همکارش در یک تحقیق تازه در آستروفیزیکال ژورنال ، فهرستی از 59 ابر گازی دیگر را تهیه کرده‌اند که در همان کاوشی پیدا شده‌اند که منجر به کشف لئو-پی شد. شاید با بررسی بیشتر مشخص شود که برخی از آنها کهکشان‌های کم جرمی هستند که آن قدر کم‌نورند که تا کنون از دیده‌ها پنهان مانده‌اند. جیووانلی می‌گوید: «ما اکنون چند ده مورد از این اجسام داریم. می‌خواهیم ببینیم که چه چیزی می‌توانیم از این گل و لای بیرون بکشیم».
53271
نظر شما