روز معلم، روزی که قرار بود برای معلمان باشد!

معلمان تهران در اجتماع چند هزار نفری خود در روز دوشنبه 18 اردیبهشت سال 40، با صدور قطعنامه ای روز 12 اردیبهشت را به مناسبت شهادت خانعلی روز معلم اعلام کردند. 12 اردیبهشت از نظر تقدم تاریخی یادآور حادثه ای است که درسال 1340 شمسی اتفاق افتاد. اما شهادت استاد مطهری درست 18 سال بعد در 11 اردیبهشت 58 باعث تثبیت این روز در تقویم انقلاب اسلامی شد ...
جعفر شریف امامی در اسفندماه سال 39 کابینه خود را به مجلس شورای ملی معرفی کرد و پست وزارت فرهنگ رابه دکتر جهانشاه صالح سپرد. در جلسه روز یکشنبه دهم اردیبهشت ماه سال 1340 جهانشاه صالح وزیر فرهنگ لایحه ای در باره ترمیم حقوق فرهنگیان به مجلس شورای ملی ارسال کرد. انتشار خبر، واکنش معلمان به خصوص دبیران دبیرستان‌های تهران را برانگیخت. چندصد نفر از معلمان به دعوت باشگاه مهرگان که ریاست آن با محمد درخشش بود، برای اثرگذاری بر رای نمایندگان، از صبح روز سه‌شنبه 12 اردیبهشت ماه سال 40 در گوشه ای از پیاده رو میدان بهارستان تجمع کردند. نزدیک ظهر معلمان شعارهایی علیه دولت سردادند، ماموران شهربانی برای متفرق کردن معلمان از ماشین‌های آب ‌پاش استفاده کردند. خانم ‌معلم‌ها که در صف جلو ایستاده بودند سر تا پا خیس شدند. چند نفر از معلمان مرد جلو رفتند تا سر لوله‌های آب را به سمت دیگری برگردانند. یکی از آنها معلم جوان 29 ساله‌ای به نام ابوالحسن خانعلی بود. سرگرد ناصر شهرستانی، رئیس کلانتری میدان بهارستان، با اسلحه کمری به سمت معلمان شلیک کرد. گلوله‌ای به سر ابوالحسن خانعلی خورد و بر زمین افتاد. دو نفر دیگر هم مجروح شدند.
ابوالحسن خانعلی، اهل روستای کن تهران، مجرد و دبیر فلسفه و عربی دبیرستان جامی در خیابان اسکندری بود. ابوالحسن با مدرک لیسانس معقول و منقول درسال 1335 به استخدام وزارت فرهنگ در آمد. هنگام شهادت علاوه بر شغل معلمی دانشجوی دوره دکترای فلسفه دانشگاه تهران بود. خانعلی فاقد گرایش حزبی بود و در تظاهرات میدان بهارستان هم نقش رهبر، سخنران یا سخنگو نداشت. بعد از تیراندازی اوضاع متشنج شد. معلمان فریاد می زدند و شعار می‌دادند (علیه دولت و نخست‌وزیر). ماموران تیر هوایی شلیک می‌کردند و عده‌ای از آنها با باتوم معلم‌ها را می‌زدند. صدای تیراندازی پلیس وسروصدای معلمان در صحن مجلس شنیده می‌شد.
یکی از نمایندگان بلند شد و گفت:" بیرون معلمان را می‌کشند ما اینجا لایحه حقوق معلمان رابررسی می کنیم؟"به دنبال این سخنان جلسه مجلس به هم خورد. معلمان همکار زخمی خود را به بیمارستان بازرگان منتقل کردند که به دلیل شدت جراحات درگذشت. پیکر بی‌جان خانعلی به مسجدی در خیابان اسکندری در غرب تهران منتقل شد و معلمان خود را برای تشییع جنازه با شکوه او در روز بعد آماده کردند. روز چهارشنبه 13 اردیبهشت تابوت معلم شهید بر سر دست معلمان و دانشجویان از خیابان اسکندری به سوی میدان بهارستان به حرکت درآمد. تهران بعد از کودتای 28 مرداد چنین جمعیتی در خیابانهای خود ندیده بود. تشییع جنازه 4 ساعت طول کشید. هزاران معلم و دانشجو اشک می‌ ریختند و با شعارهای خود خواستار استعفای نخست وزیر و محاکمه قاتل دیو سیرت معلم عزیز بودند. پس از طی مسیر طولانی تابوت را در میدان بهارستان زمین گذاشتند. جمعیت سوگوار به سخنان تند و آتشین نمایندگان معلمان گوش دادند و ساعتی بعد پیکر بی‌جان معلم شهید سوار بر آمبولانس به گورستان ابن بابویه در شهرری منتقل شد. پیکر خانعلی در ابن بابویه به خاک سپرده شد.
جلسه روز پنج‌شنبه 14 اردیبهشت مجلس شورای ملی توفانی بود. نمایندگان علیه دولت نطق کردند. سردار فاخر رئیس مجلس از نمایندگان معلمان دعوت کرد که "به مجلس تشریف بیاورند و صحبت کنند."
دکتر جفرودی، نماینده مخالف دولت از جبهه ملی، گفت: "قاطبه معلمان بر اثر ترقی فاحش قیمت‌ها، مزایای افزایش حقوق معلم را از دست داده‌اند."
بعد از نطق‌های نمایندگان، جعفر شریف امامی پشت تریبون مجلس رفت و از حوادث روز 12 اردیبهشت اظهار تاسف کرد و گفت که دولت دستور تیراندازی نداده و سفارش کرده که به هیچ وجه مزاحم جمعیت نشوند. او رسیدگی به مشکلات معلمان را وظیفه دولت دانست. هنوز صحبت‌های نخست وزیر به پایان نرسیده بود که یکی از نمایندگان به نام بهبهانی، ورقه استیضاح نخست وزیر را تقدیم رئیس مجلس کرد. شریف امامی با عصبانیت مجلس را ترک کرد. شاه با استعفای شریف امامی موافقت و روز شنبه 16 اردیبهشت، دکتر علی امینی سیاستمدار کهنه ‌کار که از طرف مادر به خاندان سلطنتی قاجار وابسته بود، را مامور تشکیل کابینه کرد.
در کابینه امینی، درخشش نماینده معلمان به عنوان وزیر آموزش و پرورش برگزیده شد. اعتصاب معلمان چند روز بعد با تقاضای نخست وزیر پایان یافت. دولت امینی که با قصد انجام اصلاحات روی کار آمده بود از یکسو با کارشکنی عوامل دربار و نظامیان مواجه بود و از سوی دیگر حزب توده و احزاب جبهه ملی دوم مردم را علیه دولت امینی تحریک می کردند. بعد از 14 ماه دولت امینی در میان دریای مشکلات و تفرقه احزاب مخالف غرق شد. با استعفای امنیتی در تیرماه سال 41، و آغاز نخست وزیری اسدالله علم که خود را غلام خانه زاد شاه می نامید، دیکتاتوری فردی شاهانه آغاز شد. باشگاه مهرگان تعطیل و افراد موثر این باشگاه تحت نظر ساواک قرار گرفتند.
17 سال بعد در شامگاه روز 11 اردیبهشت سال 58 ، استاد مرتضی مطهری، روحانی و نظریه پرداز انقلاب، استاد دانشکده الهیات و صاحب تالیفات فراوان در حوزه دینی و اجتماعی و سیاسی به دست تروریستی از گروه فرقان به شهادت رسید. همزمانی این رویداد با روز معلم که مناسبتی صنفی و حرفه‌ای بود باعث شد که روز معلم توسط انقلاب اسلامی به رسمیت شناخته شود و انقلاب اسلامی روز معلم را امضا کند.
این روز قرار بود که روزی برای معلمان باشد اما مراسم روز معلم به تدریج حالت دولتی و آیینی پیدا کرد و نقش معلمان در برگزاری و گرامیداشت آن کم ‌رنگ شد. برای اجرای مراسم این هفته معلم، هرساله ستادی به نام ستاد بزرگداشت مقام معلم در وزارتخانه و ادارات آموزش و پرورش تشکیل می شود. مهمترین برنامه های این روز انتخاب معلمان نمونه و آوردن آنها به تهران و دیدار با مقامات کشور و اهدای جوایزی به آنها و برگزاری جلسات سخنرانی توسط مسئولین آموزش و پرورش است. در این جلسات معلمان اغلب نقش شنونده را دارند. برخوردهای رمانتیک و بیان سخنان و تعبیرات تکراری در وصف مقام معلم، برای اغلب معلمان خوشایند نیست.
در واقع مسئولان از مقام موجودی انتزاعی سخن می گویند که شباهت چندانی به معلمان واقعی که زیر بار تورم نفس شان به شماره افتاده است ندارد. هدایایی هم که در سطح مدرسه توسط دانش آموزان و یا مدیران مدارس به معلمان داده می شود، از نگاه بسیاری از معلمان تحقیر کننده است.
واقعیت این است که معلمان به عنوان بخشی از طبقه متوسط جامعه، موقعیت اقتصادی و اجتماعی خود را از دست داده و به سمت دره فقر رانده شده اند. در چنین شرایطی که حقوق ماهانه معلم کفاف مخارج زندگی او وخانواده اش را نمی دهد، معلمان بیشتری به مشاغل جاشیه ای و غیر فرهنگی روی می آورند.احساس نا امنی ناشی از تورم و گرانی لحظه ای، روحیه معلمان را تخریب و انگیزه های کار و خدمت را در آنها کاهش می دهد و نتیجه آن افت تحصیلی و کاهش کیفیت آموزش و پرورش است.
امسال هم مانند سالهای گذشته مدیران ارشد آموزش و پرورش، در وصف مقام معلم شعرهای قشنگ دکلمه می کنند و حایگاه معلم را به قله های بلند می رسانند. معاون اول دولتی که هشت سال پیش با شعار رفاه عمومی و ارزانی کالاها و خدمات روی کار آمد، گفته است در این مدت بودجه آموزش و پرورش سه برابر و حقوق معلمان دوبرابر شده است. اما وزیر آموزش و پرورش و دیگر مقامات این دولت، هرگز اعتراف نخواهند کرد که فقط در یکسال گذشته دو سوم ارزش حقوق و مزایای معلمان بر اثر تورم تبخیر شده است.
تورم مالیاتی است بی صدا که از جیب فقیرترین دهک های جامعه کسر می شود. در 8 سال گذشته به جز دوسال 85 و 88، در بقیه سالها میزان افزایش حقوق کارکنان دولت و از جمله معلمان، کمتر از نصف تورم اعلام شده بانک مرکزی بوده است و این یعنی اینکه جیب معلمان خالی تر و سفره آنها کوچکتر شده است. یکی از همکاران می گفت: به جای بزرگداشت مقام معلم، بهتر است فکری به حال معلمان بکنند!