در ادبیات روابط بین الملل منطقه گرایی اقتصادی به مفهوم تلاش جهت ادغام اقتصادی کشورهای یک حوزه جغرافیایی اطلاق می گردد. نخستین موج منطقه گرایی پس از جنگ دوم جهانی در اروپا شکل گرفت و به ایجاد جامعه اقتصادی اروپا منجر گردید.از آن زمان تا اکنون که اتحادیه اروپا در مرحله پیشرفته منطقه گرایی قرار گرفته است این فرایند فراز ونشیب های گوناگونی را تجربه نموده است ولی به عنوان الگوی منطقه گرایی شناخته می شود.اینکه چگونه کشورهای اروپایی پس از دوجنگ خانمان سوز به این مرحله از همگرایی نائل شده اند مورد بحث این یادداشت نیست ولی تجربه همگرایی دراین منطقه با وجود دشمنی های دیرینه، مبیین این واقعیت می باشد که امکان دستیابی به همگرایی ،منطقه گرایی اقتصادی ویا حداقل گسترش همکاری های گوناگون در دیگر مناطق نیز امکان پذیر است.منطقه خلیج فارس به عنوان یکی از مهمترین مناطق ژئوپلیتیکی جهان از این قاعده مستثنی نیست و ایران و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس دارای ظرفیت های فراوانی جهت گسترش همکاری هادر زمینه های گوناگون هستند.یکی از این بخش ها همکاری های اقتصادی می باشدکه تلاش برای افزایش ظرفیت ها و استفاده از قابلیت های موجود علاوه بر تامین منافع اقتصادی دوجانبه باعث افزایش صلح وامنیت منطقه ای و بین المللی خواهد گردید .
زمینه های اصلی همکاری های اقتصادی:
نفت و گاز:
ایران و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس با دارابودن منابع عظیم نفت و گازمی توانند در زمینه های سرمایه گذاری در میادین مشترک نفت وگاز همکاری مطلوبی داشته باشند.همچنین با توجه به نیاز کشورهای امارات متحده عربی ،کویت و عمان به واردات گاز ،زمینه مناسبی برای همکاری در این حوزه وجود دارد.به عنوان مثال ایران دارای 4میدان مشترک با کشورامارات،4میدان نفتی مشترک با عربستان سعودی،یک میدان نفتی مشترک با عمان می باشد.همچنین ایران دارای یک میدان مشترک گازی با کویت و 3میدان مشترک گازی با قطر می باشد . ایران و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس می توانند کمیته فنی مشترک تشکیل دهند و از طریق این کمیته در مورد مباحث فنی و تخصصی این میدان ها ،نحوه اکتشاف،استخراج و تولید صیانتی با این کشورها به تفاهم و توافق برسند.
همکاری های تجاری:
ایران و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از قدیم دارای روابط تجاری سنتی بوده اند و با توجه به تغییر شرایط اقتصادی منطقه در چند دهه اخیر و افزایش جمعیت کشورهای دوسوی شمال و جنوب خلیج فارس این همکاری ها می تواند گسترش یابد.به عنوان مثال کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس سالانه مقدار زیادی از نیاز های غذایی خود را از کشورهای خارج از منطقه وارد می کنند .جمهوری اسلامی ایران می تواند بخش مهمی از این نیاز را برآورده نماید.پیش بینی هاحاکی از آن است که نیاز کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تا سال 2020 به واردات مواد غذائی به 49 میلیارد دلار خواهد رسید و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس برای جبران این کمبود اقدام به خرید زمین های کشاورزی در آفریقا ،آسیای مرکزی و جنوب شرق آسیا نموده اند تا امنیت غذائی خودشان را افزایش دهند ولی این سرمایه گذاری ها در مواقعی که کشورهای فقیر مذکور با کمبود مواد غذائی مواجه شده باشند باعث بروز تنش های سیاسی خواهد شد . بنابر این تلاش برای در اختیار گرفتن بخشی از این با زار منافع اقتصادی زیادی را برای جمهوری اسلامی ایران وکشورهای مذکور به دنبال خواهد داشت،همچنین با توجه به کمبود آب شیرین در حاشیه جنوبی خلیج فارس و کیفیت پائین آب با دستگاههای آب شیرین کن ،صدور آب ایران یکی از زمینه های مهم همکاریهای اقتصادی دوجانبه خواهد بود.
سرمایه گذاری مستقیم خارجی:
از زمینه های مشترک همکاری بین ایران وکشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس سرمایه گذاری این کشورها در جمهوری اسلامی ایران می باشد،زیرا این کشورها با توجه به در آمد سرشارنفتی و جمعیت و مساحت اندک ،جز در صنعت نفت و گاز ،بیشتر کشورهای سرمایه فرست محسوب می گردندولی جمهوری اسلامی ایران با توجه به میزان جمعیت و پتانسیل های داخلی نیاز روز افزونی به سرمایه گذاری خارجی دارد و کشورهای مذکور ظرفیت سرمایه گذاری در ایران رادارند.
3-2-4)استفاده از حمل و نقل بین المللی و ترانزیت:
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی بسیار مناسب برای ارتباط بین مناطق مختلف جهان ،موقعیت ژئوپلیتیک ممتازی در جهان دارد که به تعبیری ایران درمرکز خاورمیانه و خاورمیانه مرکز ژئو پلیتیک جهان است .به عنوان نمونه ارتباط روسیه و اروپا به آب های خلیج فارس و دریای عمان (کریدور شمال –جنوب ) ،ارتباط کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به منطقه قفقاز و هر دو منطقه به آب های آزاد جنوب ،ارتباط آسیای مرکزی و چین به خاورمیانه و در نهایت به دریای مدیترانه و در نهایت ارتباط شبه قاره هند به آسیای میانه ،قفقاز ،خاورمیانه و به دریای مدیترانه ، بدین ترتیب ، ایران به عنوان نزدیکترین محور ارتباط زمینی بین کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز،افغانستان و چین و روسیه به عنوان محور ترانزیت شمال جنوب و تا حدی جنوب-شرق می باشد.
همکاری های مشترک در صنعت جهانگردی:
یکی از زمینه های مشترک همکاری اقتصادی بین ایران و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس ایجاد سرمایه گذاری و فراهم کردن بسترهای لازم برای ورود توریسم های مذهبی و تفریحی بین ایران و این کشورها می باشد.با توجه به پتانسیل ها وجاذبه های گردشکری و متنوع بودن آب و هوا در ایران و وجود آب هوای گرم و خشک در کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس نشان از مکمل بودن این صنعت بین ایران و این کشورها می باشد.همچنین وجود حرم مطهر امام هشتم حضرت علی ابن موسی ارضا (ع) ،باعث اشتیاق شیعیان کشورهای شورای همکاری برای زیارت آن حضرت می باشد.
درمجموع می توان اینگونه نتیجه گیری نمود که موفقیت در برقراری همکاری های دوجانبه و منطقه ای قابل تسری به دیگر بخش ها می گردد.اگر چه فراز ونشیب های سیاسی با درجات گوناگون همکاری های جمهوری اسلامی ایران و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس را تحت تاثیر قرار داده است البته این نوسانات سیاسی در همکاری های بین خود اعضای شورانیز موجود است ولی تلاش برای افزایش سطح همکاری ها بخصوص در حوزه های سیاست سفلی(اقتصادی –فرهنگی)باعث گسترش روابط وافزایش اعتماد و برقراری صلح وامنیت منطقه ای وبین المللی در منطقه خلیج فارس خواهد شد.
4949
نظر شما