تأملات ویلیام چیتیک درباره سیدحسین نصر

کتاب «رجال الغیب» نوشته ویلیام چیتیک درباره فلسفه و اندیشه‌های سیدحسین نصر با ترجمه سیدامیرحسین اصغری منتشر شد. این کتاب البته علاوه بر نوشتار چیتیک، پاسخ نصر به او را نیز در بر دارد. همچنین، مترجم مقدمه‌ای مفصل را با عنوان «علم و فناوری مدرن از منظر مکتب سنت‌گرایان، با تأکید بر فلسفه سیدحسین نصر» بر کتاب افزوده است.
مقاله از ابتدا به همان نقد معمول فلسفه سیدحسین نصر می‌پردازد که مدعی است فلسفه وی «بازگشت به دوران اختراع چرخ» است.
چیتیک، در این نوشتار، از منظر سنت عقلانی اسلام، سعی در تبیین چیستی و چرایی ضرورت فلسفه سیدحسین نصر دارد. پاسخ نصر به این نوشتار هم خالی از لطف نیست. او، در عین حال که با ساختار کلی آن موافقت دارد، در بعضی موارد، نکاتی را گوشزد می‌کند. از جمله کوشش‌های چیتیک در خصوص فلسفه و اندیشه‌های سیدحسین نصر می‌توان به کتاب «اندیشه‌های سیدحسین نصر» اشاره کرد که تلاشی عالمانه در تبیین موجز اندیشه‌های نصر است.
اصغری، مترجم کتاب، در مقدمه خود نوشته است: «سیدحسین نصر یکی از فیلسوفان سنت‌گراست که طی 50 سال گذشته در تمام آثار خود بر ضرورت احیای علم مقدس و دینی از منظر سنت‌گرایانه تأکید ورزیده است، البته نقد علم و فناوری مدرن هماره با چنین تأکیدی همراه بوده است. ضمن آنکه دیدگاه سنت‌گرایانه از منظر وی دیدگاهی دینی هم هست. «علم مقدس» نیز در آثار او در برابر «علم مدرن» قرار داشته است. این کتاب تأملی در آرای سید حسین نصر در این خصوص است.»
چیتیک مقاله خود را این گونه آغاز می کند: «حدود سی و چند سال پیش، شخصی با من درباره یک سخنرانی سیدحسین نصر، که اندکی پیش از آن ارائه کرده بود، سخن گفت. در زمان پرسش و پاسخ، شرق‌شناس بزرگ، گوستاف ون‌گرونباوم، اظهار داشت که در سخنان نصر یک ساختار قدرت مفروض است. آن ساختار قدرت چه بود؟ نصر، با درخششی در چشمانش، پاسخ داد: «رجال‌الغیب». ون‌گرونبام، همراه با دیگرانی که مطلب را دریافتند، خندیدند. شبیه همه شوخی‌های خوب، این یکی هم بهره‌ای از حقیقت داشت‌ ــ بی‌شک حقیقتی اسطوره‌ای. اما این امر مطمئناً سخن گفتن از موضع بالا را، که جلادهنده اغلب آثار نصر است، تبیین می‌کند.»
در قسمتی از کتاب درباره اسطوره رجال‌الغیب می‌خوانیم: عرفا، با سخن گفتن از رجال الغیب، تنزیه و یگانگی خدا را با قرار دادن او در برترین جایگاه و فراتر از جهان تصدیق می کنند. حضور و بس‌نمای (کثرتِ اسمایی) او را هم، با فهم ساختار اساسی جهان بر اساس کارکردهای انسانی- که هر یک تجلی صفتی از صفات خداست- تصدیق می کند. در نظام مخلوقات، بازتاب وحدانیت خداوند این است که « قطب» هماره یکی است و بازتاب سلسله مراتب نام‌های خداوند نیز این است که رجال عدد در مراتب مادون قطب قرار می‌گیرند.
/6262