مورچه‌ها برای پیمودن مسیرهای پیچیده نیاز به مغز پیچیده‌ای ندارند

عرفان خسروی: دانشمندان موفق شده‌اند رفتار اجتماعی حرکت مورچه‌ها را به وسیله روبات‌های مینیاتوری تقلید کنند. محققان موسسه تکنولوژی نیوجرسی (نیویورک، آمریکا) و مرکز تحقیقات شناختی (تولید، فرانسه)، به منظور کشف این موضوع انجام گرفت که یک مورچه وقتی بخشی از حرکت کلنی است،چگونه خود را در مسیر تودرتوی لانه تا منابع غذایی مختلف هدایت می‌کند.
این مطالعه به طور عمده بر رفتار حرکتی مورچه آرژانتینی و هماهنگی این مورچگان در انواع مسیرهای متقارن و نامتقارن متمرکز شده است. در طبیعت، مورچه‌ها این کار را با به جا گذاشتن ردی از فرومون های شیمیایی در مسیر خود، انجام می‌دهند. اما این بار با استفاده از روبات‌هایی در مقیاس حبه‌های قند که آلیس نام گرفتند و به وسیلۀ مسیری از نور شبیه سازی شده است. آن‌ها با استفاده از دو حسگر نور که معادل شاخک مورچه‌ها هستند قادر به شناسایی مسیر نوری خواهند بود. در آغاز آزمایش، زمانی که هیچ دنباله نوری در پیچ و خم مازگونه مسیر وجود ندارد روبات‌ها رفتاری اکتشافی آغاز می‌کنند که درست مثل الگوی حرکتی حشرات است، یعنی با الگویی منظم اما به صورت تصادفی. این مسئله روبات‌ها را به سوی مسیری سوق می‌دهد که کمترین انحراف را از هر یک از انشعاب‌های ماز دارد. اگر هم هر یک از روبات‌ها مسیر یک پرتو نور را تشخیص دهند، قادر خواهند بود که به دنبال آن بچرخند و مسیر را دنبال کنند.
یکی از دستاوردهای این تحقیق، کشف این نکته بود که روبات‌ها نیازی به برنامه ریزی برای شناسایی و محاسبه هندسه شبکه انشعاب‌ها ندارند. آن‌ها تنها به کمک دنباله روی از مسیر نور و راه پیمایی تصادفی در مسیرهای مستقیم از پیش برنامه‌ریزی شده موفق به شناسایی مسیر ماز شدند. به علاوه مشاهده رفتار مشابه میان این روبات‌ها و اجتماع مورچگان نشان می‌دهد فرایند شناختی چندان پیچیده‌ای در اجتماعات مورچگان مسئول جابه‌جایی‌های پیچیده آن‌ها نیست. بنابراین پاسخی به این پرسش قدیمی داده شد که چگونه جهت‌یابی و رفتارهای پیچیده دیگر مورچگان تنها به وسیله مغزهای ساده آن‌ها قابل حصول است. در حقیقت هندسه شبکه جابه‌جایی نقشی بسیار مهم‌تر در مسیریابی و حرکت اجتماع مورچگان بازی می‌کند.
5353