مزاحمت های خیابانی/ پرونده

امید کریمی:

دختر سر به زیری است. در خیابان، حواسش نهایتا به کتاب فروشی هاست. همین مسیر خیابان کریمخان و میدان هفتم تیر را هر روز طی می کند. اما یک روز سراسیمه و پریشان آمد و گفت: "زدمش" کم کم توضیح داد که در خیابان مردی 30 و خرده ای ساله مزاحمش شده. او توجه نکرده، اما آقای مزاحم، ادامه داده است. به مزاحم گفته "برو وگرنه می زنمت" . مزاحم هم با نیش خندی گفته "از مادر زاده نشده". اما یک کشیده خوابانده زیر گوش آقای مزاحم و فرار کرده است.

مانند او در این شهر و شهرهای دیگر و حتی کشورهای دیگر (اینجا) کم نیستند. حضور زنان و دختران در جامعه، احتمالا آنها را حداقل یک بار با پدیده ای به اسم "مزاحم خیابانی" مواجه کرده است؛ پسران جوان و حتی مردانی که ممکن است سن پدربزرگ دختری را داشته باشند.

اما این مزاحمان از کجا می آیند؟ تقریبا همه معتقدند که مریخی نیستند، شاید یکی از اطرافیان ما، روزی چراغی برای خانمی زده است، متلکی به دختر جوانی گفته، دستش روی بوف رفته و به هرحال کاری کرده که در زمره کارهای مزاحمان خیابانی است. هرچند که جامعه شناسان معتقدند مزاحمان خیابانی هنوز تعریف مشخصی ندارند. اما عرف می گوید مزاحمت برای زنان.

دکتر اصغر مهاجری، جامعه‌شناس در یادداشتی در وبلاگ نخبگان خبرآنلاین دراین باره نوشته است: "می‌توان گفت مزاحمت‌های خیابانی یک نوع برقراری ارتباط تربیت نشده به شمار می‌رود و با نگاه کارکردی به نظام ارتباطات خیابانی می‌توان مشاهده کرد که این ارتباط‌ها وظیفه و خدمتی را ارائه می‌دهند؛ هرچند که این کارکرد منفی است. اما باید پرسید که چه عواملی باعث می‌شود افراد به این کار روی بیاورند؟ از جمله این عواملی که می‌توان به آنها اشاره کرد این است که این نظام ارتباطی که به صورت خاص در پهنه‌ای به نام خیابان رخ می‌دهد، در حال نیاز به پاسخ‌هایی است. بخشی از افراد جامعه نیازهایی دارند که بستر و شرایط لازم برای تحقق این نیازها در جامعه وجود ندارد و این بخش از جامعه آن نیازها را در قالب یک نظام ارتباطی ویژه که به نوعی پنهانی و منفی است به این شکل برطرف می‌کنند." "متن کامل این یادداشت را اینجا بخوانید)

از سوی دیگر، دکتر سعید معیدفر، جامعه شناس معتقد است که ریشه مزاحمت‌های خیابانی در مسائل جنسی حل‌نشده است: "با توجه به این که این مزاحمت‌ها بیشتر درباره زنان اتفاق می‌افتد، ریشه این قضیه بیشتر در ارتباط با مسائل جنسی است. مسائل جنسی چند سطح دارد که سطح اولیه آن می‌تواند با سخن برطرف شود و اینگونه اشخاص می‌خواهند با ارتباط کلامی، حتی از طریق ناخوشایند و نادرست، به این نیاز خودشان پاسخ دهند. موارد بعدی می‌توانند از سطح کلامی بالاتر باشند و شامل تماس‌های فیزیکی در اتوبوس و مترو باشند یا به عنوان ماشین‌هایی که می‌بینیم دائما برای زنان و دختران بوق می‌زنند تا در سطوح بالاتری نیاز جنسی‌شان را برطرف کنند. با شرایطی که وجود دارد می‌بینیم که به دلایل مختلف اقتصادی و اجتماعی، از ازدواج و تشکیل خانواده گریز وجود دارد و افراد برای نیاز دادن به پاسخ جنسی‌شان به این روش‌ها رو می‌آورند."

اما زنان چرا و چگونه مورد مزاحمت‌های خیابانی قرار می گیرند؟ این موضوع میزگردی بود که در خبرآنلاین برگزار شد. در این میزگرد، مرضیه قاسمپور، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری دراین باره گفت: "در بررسی عوامل تأثیرگذار بر بزهکاری‌ها و آسیب‌های اجتماعی می‌توان به متغیرهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد. معتقدم مقوله فرهنگ نقش شاخصی در سلامت و بیماری جامعه بر عهده دارد. مسئله محوری فرهنگ است. جامعه و خانواده‌های ما بعضاً با چالش‌هایی روبه‌رو هستند که یکی از مهمترینشان بی‌قیدی به رعایت ملاحظات اخلاقی و انسانی در مناسبات خانوادگی و عمومی است؛ در حالی که ادب، حیا، انسانیت و حفظ کرامت ذاتی انسان‌ها از سرمایه‌ها و هنجارهای معنوی و ملی ما هستند که باید مصون از تعرض افراد بیمار و هنجارشکن باشند."

دراین میزگرد، دکتر رضا غنی لو، عضو هیات علمی دانشگاه پلیس و کارشناس رسمی دادگستری، پدیده وجود مزاحمان خیابانی را کلانشهرها پررنگ تر دانست و گفت: "در شهرهای کوچک و روستاها مزاحمت خیابانی نداریم و این قضیه کمتر اتفاق می‌افتد، این به آن معنا نیست که کسانی که در شهرهای کوچک زندگی می‌کنند بهتر از افرادی هستند که در شهرهای بزرگ زندگی می‌کنند بلکه به دلیل مساله‌ای است به نام گمگشتگی در جوامع بزرگ. بر اساس این نظریه، در شهرهای کوچک به دلیل مباحث قومیتی و طایفه‌ای، مزاحمت برای افراد دیگر کمتر اتفاق می‌افتد و شناخت افراد از یکدیگر به عنوان یک عامل بازدارنده عمل می نماید. در کلانشهرها افراد می‌توانند هر کاری کنند و عملشان در جامعه گم شود ولی در شهرهای کوچک افراد از یکدیگر شناخت دارند که در صورت بروز چنین اعمالی ممکن است به درگیری‌های طایفه‌ای و حتی قتل‌های قومی منجر شود بنابراین افراد دست به این کار نمی‌زنند. از همین رو، در شهرهای کوچک ممکن است با روابط نامشروع پنهان مواجه باشیم اما با مزاحمت خیابانی مواجه نیستیم."

اما مزاحمان خیابانی کیستند؟ به گفته غنی لو، آنها ویژگی های مشترکی دارند: "اگر موارد استثنا را کنار بگذاریم، این نتیجه به دست آمده که بیشتر برای کسانی در این زمینه پرونده ایجاد شده که فاقد اصالت خانوادگی بوده‌اند. این افراد فقر فرهنگی داشته و در اصطلاح تازه به دوران رسیده بوده‌اند و یک مرحله ارتقای مادی در زندگی اجتماعی‌‌شان اتفاق افتاده به عنوان مثال تازه ماشین خریده‌اند یا از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگتر یا به محله‌ها و مناطق بهتری از شهر نقل مکان کرده‌اند. ویژگی مشترک دیگر این است که الگوگیری غلط داشته‌اند یعنی مزاحمت را تفریح تلقی می‌کردند و در تربیت خانوادگی‌شان طوری بوده که جنس مونث را به صورت شکار می‌دیده‌اند و فکر می‌کرده‌اند خیابان شکارگاه است و زنان شکار. مورد دیگر این است که بیشتر این افراد مجرد بوده‌اند یا در دوران تجرد تجربه رابطه نامشروع داشته‌اند."

با مزاحمان خیابانی چه می شود کرد؟ راه اصلی شکایت است. طبق قانون متلک گفتن جرم است، مجازات هم دارد؛ به گفته یک حقوقدان، قانون، مزاحمت‌های خیایانی برای بانوان را جرم می‌داند و حبس و شلاق تعزیری را نیز به عنوان مجازات برای این مجرمان در نظر گرفته است. ایجاد مزاحمت برای بانوان تعریف حقوقی و قانونی مشخصی دارد و بر طبق قانون، ارتکاب آن جرم محسوب شده و مجازات دارد. شهادت شهود، اقرار مجرم و یا سایر قراینی که به وسیله آن قاضی بتواند جرم مرتکب شده را محرز بداند از جمله راهکارهای اثبات این جرم است.

همچنین ایجاد مزاحمت برای بانوان در اماکن عمومی و معابر به صورتی که با عرف و شئونات اسلامی تضاد داشته باشد، جرم محسوب می شود و مجازات دارد. به گفته شهاب تجری، وکیل پایه یک دادگستری، مجازات ایجاد مزاحمت برای بانوان را شش ماه حبس و 74 ضربه شلاق است. البته به شرط اثبات. (اینجا)

اما غیر از شکایت با مزاحمان در دم چگونه آنها را می توان از سر باز کرد؟ این توصیه را در این باره اینجا بشنوید.

4747