میراث حسن حبیبی

اغلب انسانها تاثیرپذیرند و بعضی تاثیرگذار. دکتر حسن حبیبی جزو دسته دوم است. چهره موثری که در سکوت خدمات بزرگی به ایران کرده است.
«ساختارسازی» ویژگی اساسی او است.
او در فرایند تدوین پیش نویس قانون اساسی جمهوری اسلامی، نهادی همچون شورای نگهبان قانون اساسی را مرکب از حضور حقوقدانان و فقها پیشنهاد می کند. [1] نهادی که ضامن جمهوریت و اسلامیت انقلاب اسلامی است.
یا در فرایند انقلاب فرهنگی، فارغ از هیاهوها برای‌ افتتاح‌ دانشگاهها برنامه‌های محتوای درسی، مدیریت‌ و شرایط استاد و دانشجو را تهیه‌ کرد.[2]
او با پایان دادن به حضور رسمی در دولت و بیرون آوردن ردای کارگزاری دولت جمهوری اسلامی ایران به خدمتی گرانسنگ تر شاغل شد. از آن پس نه کسی او را پشت تریبونی مشغول خطابه ای قراء در باب ایرانیت و تمدن ایرانی دید و نه باب نزاعی را در کشور گشود و خود را به خلق الله نشان داد.
دکتر حسن حبیبی در دوران مسئولیت دولتی در سفری به چین سری هم به منطقه ای مسلمان نشین زده بود. با حیات و معاش مسلمانان چینی آشنا شد و آنها را از نزدیک دید. دیدار طولانی شد و به وقت نماز رسیدند. دکتر سراغ از اذان گفتن مسلمانان چینی گرفت اما برادران مسلمان چینی نمی فهمیدند معاون رئیس جمهوری اسلامی ایران چه می گوید. شاید مرحوم دکتر حبیبی لختی در ذهن گفته بود آیا اینها مسلمانانی هستند که نمی دانند «اذان» -صدای مسلمانی- چیست؟! اما اینگونه نبود. مرد مسلمان چینی رو به حسن حبیبی گفت نکند منظورتان «بانگ» است!
مسلمانان چین اذان را با نام پارسی آن یعنی بانگ می شناختند و او در کسوت یک ایرانی، صاحب تمدن و ثروتی بود که تا قلب چین نفوذ کرده و خود خبر نداشت.
شاید همین مواجهه او را به تاسیس بنیاد ایران شناسی[3] واداشته بود. شاید همین تلنگری بود که او را به فکر تاسیس مجموعه ای ایرانی برای بازشناسی ایران انداخته بود.
او علوم انسانی را مساله اصلی سیستم علمی کشور می دانست که به آن توجهی نشده است. تلاش برای تبیین بایسته‌های علوم انسانی در ایران بخشی از آرزوی او در بنیاد ایران شناسی بود. مرکزی که او شخصا تلاش می‌کرد پایان نامه هایی مرتبط با مساله ایران شناسی در آن طرح شود.
او تا زمانی که بود برای برداشتن گامی در جهت ایران شناسی تلاش داشت و حرفش این بود که نمی خواهم کاری برای زمانی که من نیستم بماند. بنیاد ایران شناسی میراث گرانسنگ دکتر حسن حبیبی است؛ باقیات الصالحاتی که باید جاری بماند.

پی نوشت
[1] پیش نویس اول قانون اساسی را آقای دکتر حبیبی از قانون اساسی فرانسه اقتباس کرده بود. منتها ایشان تا توانسته بود و به ذهنش می رسید آن را با ساختار دینی و مذهبی تطبیق کرده بود و شورای نگهبان را ایشان از قانون اساسی فرانسه[اقتباس کرده بود] و چیزهایی که از قانون مذکور گرفته شده، همین شورای نگهبان است. دکتر حبیبی می گفتکه آنها شورای نگهبان دارند، ولی تعداد آنها نه نفر است، ولی ما 12 نفرف چون آنها فقها ندارند که با حقوقدانان، دو عدد مساوی را تشکیل بدهند. خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی/ صفحه 213 و 214 / ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی

[2] آقای‌ دکتر[حسن‌]حبیبی‌ گزارش‌ دادند.خوشحال‌ شدیم‌. برای‌ افتتاح‌ دانشگاهها برنامه‌هایی ‌در جهت‌ محتوای‌ درسی‌ و مدیریت‌ وشرایط استاد و دانشجو تهیه‌ کرده‌اند. عبور از بحران/ خاطره روز 21 آبان سال1360 اکبر هاشمی رفسنجانی
[3] درباره بنیاد ایران شناسی به روایت وب سایت این بنیاد«کشور ایران به گواهی همه آگاهان و صاحبنظران، از دیرباز تا امروز خاستگاه و جولانگاه یکی از غنی ترین و کهن ترین تمدن های جهان بوده و در دوران چندین هزار ساله خود همواره در حال گسترش و بالندگی بوده و پایدار و استوار و سرافراز باقی مانده است. آثار بی شمار و درخشان تمدن و فرهنگ ایرانی نیز به گونه های مختلف در یک منطقه جغرافیایی پهناور نمایان است- منطقه ای که در مشرق، فلات پامیر و مرزهای شرقی افغانستان را در می نوردد و در شمال غربی و مغرب، ماورای قفقاز و کرانه های دریای سیاه را در بر می گیرد. در شمال و شمال شرقی به آن سوی آمودریا و بحر خوارزم و در جنوب ، سرزمین های فراسوی سواحل خلیج فارس و دریای عمان و دریای سرخ و اقیانوس هند را در خود جای می دهد. همچنین تاثیر این فرهنگ و تمدن که همواره از یکتا پرستی جان و توان گرفته است و نیز نفوذ و حضور فرهنگ و جهان بینی پردامنه پویا و توانمند و پرآوازه ایران اسلامی بر فرهنگ و معارف بسیاری از اقوام و ملل در ادوار گذشته و هم اکنون ، ژرف، گسترده و چشمگیر و زبانزد همگان است.
با توجه به آنچه گذشت دستیابی همه جانبه ، علمی و فنی به هر یک از جلوه های گوناگون این فرهنگ غنی و تمدن نام آور وگسترش مرزهای آگاهی در این قلمرو به ویژه در این زمان که انقلاب اسلامی به کرسی پیروزی نشسته است، بایسته و بهره وری از همکاری دانشمندان و پژوهشگران سراسر جهان وبازیابی، بازخوانی و تدوین و تنظیم مطالعات، تحقیقات و اطلاعات مربوط به ایران زمین شایسته است. به علاوه باید امکانات لازم را برای بهره گیری دانشجویان و دانش پژوهان از آگاهی های موجود فراهم آورد و از این رشته بررسی ها و پژوهش ها حمایت و پشتیبانی کرد و قدر تلاش های پژوهندگان- پیشینیان و معاصران – را بدان سان که باید شناخت و از اصالت ایران بزرگ اسلامی و هویت فرهنگی و اخلاقی جامعه خدا شناسی و یکتاپرست ایرانی در طول تاریخ نگاهبانی کرد و راه مشارکت علاقه مندان را برای تحقق این برنامه ها هموار ساخت.
بنیاد ایران شناسی با شخصیت حقوقی مستقل برای تحقق این هدف ها در سال 1376تاسیس شده است تا به خواست خداوند دانا وتوانا و کوشش و همت دانشمندان فرهیخته در این مسیر گام هایی فرا پیش نهد.»