سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس: هیچ حکومت و دولتی نمی تواند جرم سیاسی را تعریف کند

زهرا تالانی: درباره آخرین وضعیت لایحه جرم سیاسی، عبدالعلی میرکوهی، معاون حقوقی وزارت دادگشتری گفته است: "در برخی از کشورها این جرم تعریف نشده و گاهی هم مصداقی تعریف شده است. این لایحه در دل لایحه جرائم اقدام علیه امنیت ملی در زمان آیت الله شاهرودی نوشته شد اما در دوره آیت الله شاهرودی دوباره مورد بازبینی قرار گرفت و هنوز در معاونت حقوقی قوه قضائیه است. به اعتقاد من در این لایحه اختلاف نظر وجود دارد. برخی روشن شدن جرم سیاسی را صلاح نمی دانند و برخی می گویند اگر جرم سیاسی تعریف شود تکلیف قضات هم معلوم است."همچنین سخنگوی قوه قضاییه پیش از این گفته است این لایحه به دولت ارائه می شود و سپس به مجلس می رود.
در همین زمینه با محمد علی اسفنانی سخنگوی کمیسیون قضایی گفت وگویی را انجام داده ایم که می خوانید:

مدتهاست که از تدوین لایحه جرم سیاسی در کشور می گذرد اما هنوز به نتیجه نرسیده است. اصلا تعریف کردن جرم سیاسی در ایران ضروری است؟
در علم حقوق، عملی جرم است که از قبل به اطلاع مردم رسیده باشد و از طرف دیگر نیز قاعده‌ای در فقه تحت عنوان قاعده "قبح عقاب بلابیان" مطرح است که این قاعده نیز بیان می کند، برای شرع قبیح است که برای عملی مجازاتی تعیین کند در عین حال که قبلا ممنوعیت و قباحت این عمل را بیان نکرده باشد، لذا اصل قانونی بودن جرم و مجازات قطعا بر این موضوع تصریح دارد که اعمالی از نظر قانون جرم است که مصادیقش از قبل تعیین شده باشد. منطق حقوقی، حکم می کند که جرم سیاسی و یا هر عنوان مجرمانه دیگری تعریف شود تا افراد ناخواسته مرتکب آن اقدام مجرمانه نشوند، چرا که ممکن است گاهی اوقات هدف از اتفاقی که حاصل می‌شود قصد مجرمانه و عمل مجرمانه نباشد.

چرا بالاخره تکلیف لایحه جرم سیاسی مشخص نمی شود؟
جرم سیاسی یک جرمی است که حدود آن مشخص نیست و تاکنون کمتر کشوری حتی در فرانسه که مدعی مهد تمدن است هم نتوانستند برای جرم سیاسی تعریفی مشخص کنند.

چرا اینگونه است؟
چون جرم سیاسی به شدت مقید به زمان، مکان و شخص است. لذا تعریف جامعی می خواهد که حکومت نمی تواند داشته باشد.

یعنی تا کنون هیچ تعریفی از جرم سیاسی نشده است؟ اما در زمان ریاست آیت الله شاهرودی بر قوه قضاییه این لایحه تعریف و ارائه شد؟
عمدتا جرم سیاسی به جرایم امنیتی تلقی می شود که به حکومت لطمه می زند اما این تعریف کاملی نیست و هر دولتی برای خود تعریف خاصی دارد. معمولا در تعریف جرایم سیاسی، جرائمی که در آن رکن براندازی باشد در قالب جرائم امنیتی تعریف می شود و به همین دلیل نمی‌توان تعریف جامع و مانعی از آن کرد. گاهی اگر جرم سیاسی تعریف شود و می تواند قابل توسعه و تفسیر باشد که این می تواند خطرناک باشد.

در کمیسیون قضایی برای این لایحه هیچ برنامه ای ندارید؟
در کمیسیون بناست که روی موضوع جرم سیاسی کار کنیم و به تعریفی برسیم اما همانطور که گفتم این کار آسانی نیست تا به لحاظ حقوقی به شاخص صددرصدی برسیم.

بنابراین نمی توانیم قانونی در این زمینه داشته باشیم؟ در قانون اساسی چگونه به این موضوع پرداخته شده است؟
قانون اساسی یک قانون مادر است و اصول کلی را بیان می‌کند، اما اصل 37 قانون اساسی در این زمینه اعلام می‌کند، هیچ عملی از نظر قانون جرم نیست مگر اینکه در قانون تصریح شده باشد و هیچ‌کس مجرم نیست مگر آنکه جرمش در دادگاه صالح ثابت شود. در اصل 37 قانون اساسی اصل را بر برائت است، اما اگر کسی مدعی است که فردی جرمی را انجام داده باید این را به اثبات برساند، لذا قانون اساسی اصول کلی را در همین حد بیان کرده و معمولا وارد مصادیق نمی‌شود و به همین دلیل است که مجلس برای وضع قانون پیش‌بینی شده است.

بنابراین ملاحظه می کنید که قانون اساسی جرم سیاسی را تعریف نکرده و بعید می‌دانم در قانون اساسی هیچ کشوری هم مصادیق مجرمانه بیان شده باشد، در حال حاضر بیش از 1200 مورد عنوان مجرمانه داریم که طبیعی است عناوین مجرمانه را نمی‌توان در قانون اساسی ذکر کرد.
45232