فاطمه محمدی‌نژاد: به نظر می‌رسد زیر لایه‌های سطحی یخ‌زده اروپا، کوچک‌ترین و درخشان‌ترین قمر گالیله‌ای سیاره مشتری، اقیانوسی به عمق 160 کیلومتر بدون داشتن هیچ‌گونه خشکی نهفته باشد.
به گزارش نشنال‌جئوگرافی، بر اساس یک تحقیق جدید و جنجال‌برانگیز، این اقیانوس فرازمینی می‌تواند صدها برابر اکسیژن بیشتری در مقایسه با مدل‌های ارائه شده قبلی داشته باشد. این مقدار اکسیژن برای حمایت از نمونه‌های زیادی از حیات از جمله جانوران میکروسکوپی کافی است. ریچارد کرینبرگ، از اعضای هیات‌علمی دانشگاه آریزونا معتقد است که به طور نظری، حداقل 3 میلیون تن موجود ماهی‌مانند می‌توانند در سراسر این اقیانوس زیرسطحی اروپا زندگی کرده و نفس بکشند. این موجودات که به آنها شبه‌ماهی نیز گفته می‌شود، از پلانکتون‌ها بزرگ‌ترند و ماهی‌های واقعی و نسل کنونی ماهی‌ها را به‌وجود آورده‌اند
گرینبرگ که ماه گذشته تحقیقات خود را در نشست بخش علوم نجومی انجمن اخترشناسان آمریکا ارائه کرده، گفت: « البته هیچ مدرکی مبنی بر وجود حیات در این منطقه نداریم، اما می‌دانیم شرایط فیزیکی برای این مسئله مهیاست.»
تیموتی شانک، بوم‌شناس ملکولی دریاهای عمیق و عضو موسسه اقیانوس‌شناسی وودزهول در توضیح این ایده گفت: « براساس اطلاعاتی که از این قمر شگفت‌انگیز داریم، بخش‌هایی از مناطق دریایی اروپا شبیه آب‌های گرم و عمیق اقیانوس‌های زمین است. اگر هیچ حیاتی بر روی اروپا وجود نداشته باشد، من به شدت متعجب خواهم شد».
با وجود ارزیابی‌های جدید و امیدوارکننده، شرح چگونگی شکل‌گیری حیات روی اروپا خیلی زود است. از این‌رو به اطلاعات دقیق‌تر و بیشتری لازم است تا بفهمیم مواد و ترکیبات گازی که در یک ترکیب پیچیده شیمیایی درگیر شده و مواد جدیدی خلق می‌کنند، چگونه روی قمر اروپا پخش شده‌اند و چطور تاریخ زمین‌شناسی این قمر ممکن است به حیات انجامیده باشد. شاید این اطلاعات به‌زودی توسط مدارگرد جدید ناسا به زمین ارسال گردد.
سطح درخشان اروپا
در سال 1610 / 989، گالیلئو گالیله، اخترشناس ایتالیایی قمر اروپا را کشف کرد. اما سال‌ها پس از این موضوع یعنی در سال 1995 / 1374 بود که فضاپیمای گالیله به سیاره مشتری رسید و محققان توانستند جزئیات سطح این قمر را به‌دقت بررسی کنند.
چیزی که فضاپیمای گالیله کشف کرد، آن‌قدر جالب بود که ناسا در سال 2003 / 1382 این فضاپیما را عمدا به سطح مشتری کوبید تا یکی از بهترین کشفیات خود، یعنی اقیانوس آب و یخ شور زیرزمینی اروپا را با میکروب‌های احتمالی سوار بر گالیله آلوده نکند.
با وجود این‌که فضاپیمای گالیله مستقیما اقیانوسی را مشاهده نکرده، محققان بر اساس قدمت، ترکیبات و ساختار سطح یخ‌زده قمر، کاملا اطمینان دارند که چنین اقیانوسی وجود دارد. سطح صاف و یکدست اروپا با حاشیه‌هایی تاریک و مورب آسیب دیده که نشان می‌دهد سطح این قمر بوسیله نیروهای جزر و مد عظیمی، کشیده یا جمع شده است.
گرینبرگ در توضیح این مسئله می‌گوید: «ما امواج روی زمین را همان چیزهایی می‌دانیم که در کنار سواحل مشاهده می‌کنیم. اما جاذبه خورشید و ماه در مقیاس بسیار وسیع‌تر می‌تواند کل زمین را بفشارد یا بکشد. قمر اروپا نیز که به بزرگی ماه خودمان است، دچار جزر و مد می‌شود، اما نه تنها از سوی خورشید، بلکه از طرف مشتری غول‌پیکر».
حرارت درون این قمر آن‌قدر هست که آب‌ها را در زیر سطح خود به شکل مایع نگه‌دارد. این مایع از شکاف‌های سطح یخ‌زده به بالا حرکت می‌کنند و دوباره روی قمر یخ می‌زنند. یخ‌های قدیمی‌تری که به زیر سطح منتقل می‌شوند، در گرمای موجود ذوب و به آب تبدیل می‌شوند. به این روند بازسازی یخ گفته می‌شود.
زمان رشد
گرینبرگ نظریه خود را این‌طور ارائه می‌دهد: «چند میلیون سال پس از آغاز روند بازسازی یخ، میزان اکسیژن در اقیانوس‌های اروپا به میزان کنونی می‌رسد که خیلی بیشتر از مقدار اکسیژن موجود در اقیانوس‌های زمین است.»
به عقیده گرینبرگ، این بازه زمانی فرصت به‌وجود آمدن حیات اولیه را روی اروپا فراهم می‌کند. چنان‌چه می‌دانیم، حیات نخستین می‌بایست در غیاب اکسیژن تشکیل شود تا مولکول‌های دی.ان.ای بتوانند خود را شبیه‌سازی کنند. چنین تاخیری برای شکل‌گیری مواد و ساختارهای ژنتیکی مورد نیاز است؛ اما بعد و در حضور اکسیژن، ارگانیسم‌های زنده فرصت مبارزه برای بقا پیدا خواهند کرد.
نظریه گرینبرگ در مورد تشکیل حیات در اقیانوس‌های اروپا بسته به این مسئله است که بازسازی یخ‌ها با سرعتی ثابت انجام گرفته باشد. در این مورد، یک چرخه 50 میلیون ساله مد نظر است. اما محققانی چون رابرت پاپالاردو، معتقدند سرعت تشکیل اکسیژن در این قمر یکنواخت نبوده است.
پاپالاردو، محقق ارشد آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا، جی.پی.ال در پاسادنای کالیفرنیا می‌گوید: «شاید 50 میلیون سال پیش سرعت تشکیل اکسیژن بسیار زیاد بوده و سپس در دوره‌های اخیر این سرعت کاهش یافته و اکنون روند کندی را در پیش گرفته باشد».
به هر حال برای برخی محققان حتی وجود میکروب‌ها آن‌قدر حائز اهمیت است که همچنان به دنبال راهی برای تحقیقات بیشتر هستند. در زمین، برخی میکروب‌ها می‌توانند در گازهای منتشر شده از شکاف‌ها رشد و نمو کنند. در قمر اروپا چنین ترکیباتی می‌توانند اساس یک چرخه غذایی باشند که با وجود اکسیژن، به یک حیات پیچیده‌تر ختم می‌شوند.
مقصد: اروپا
گام بعدی ناسا در اکتشاف اروپا ممکن است یک مدارگرد باشد تا یک اقیانوس‌پیما. این ماموریت قرار است با همکاری آژانس فضایی اروپا انجام گیرد. با این حال چنین ماموریتی مشکلاتی را نیز به همراه خواهد داشت. مشتری و قمرش اروپا در نزدیک‌ترین حالت، 630 میلیون کیلومتر با زمین فاصله دارند و رسیدن به آنجا با فناوری‌های کنونی بشر ممکن است 5 تا 6 سال طول بکشد.
در چنین فاصله‌ای، نور کافی برای تامین انرژی یک فضاپیمای خورشیدی وجود ندارد؛ پس این کاوشگر باید سوخت هسته‌ای به همراه داشته باشد. همچنین باید با تشعشعات رادیویی سیاره مشتری و قمر آیو نیز که باعث نابودی مدارگرد می‌شود، مقابله کرد. بنابراین اگر خوش‌شانس باشیم، فضاپیما تنها برای چند ماه می‌تواند در مدار قمر گردش کند.
به عقیده پاپالاردو، این ماموریت می‌تواند اطلاعات خوبی در مورد حیات پیچیده در اروپا به ما بدهد. اما به گفته وی این جنبه مثبت ماجرا است.
نظر شما