عقل‌گرایی عالمان شیعه در قرن‌های چهارم و پنجم

عضو فعال وبلاگ نخبگان خبرآنلاین در آغاز مطلب خود نوشته است:
«با این که آگاهم مباحث علمی به گونه ای نیست که برای آن یادداشت اینترنتی نوشت، اما این احتمال را می دهم با باز کردن باب این قبیل نوشته‌ها در وب، بتوان قدمی برای بازتبیین اندیشه های کهن شیعی که قرنهاست [و این این روزها هم] مورد حمله اخباری ها و غالی ها و افراطی ها قرار گرفته، برداشت.»
استاد دانشگاه تهران در بخشی از مطلب خود نوشته است:
«بیشتر عالمانی که در قرن چهارم و پنجم هجری، گرایش به عقلیات و حتی پژوهش‌های جهانشناسانه مستقل در فرهنگ اسلامی داشتند، یا رسما در زمره شیعیان بودند یا گرایش به تشیع داشتند. افرادی چون ابوریحان بیرونی (م 440) ، ابن سینا (م 428)، فارابی (م 339)، ابن ندیم (385) ابن مسکویه (م 421)، و محمد بن ایوب حاسب طبری (نیمه دوم قرن پنجم) و بسیاری دیگر از این زمره‌اند.»
رئیس سابق کتابخانه مجلس شورای اسلامی در ادامه مطلبش می‌نویسد:
«برجسته ترین علمای رسمی شیعه این دوره مانند شیخ مفید (م 413) سید مرتضی (م 436) و شیخ طوسی (م 460) نیز شامل این توضیح می‌شوند، جز این که اینها اساس تشیع بودند و در درون تشیع و هم وجه بیرونی، رهبری را در دست داشتند. طبعا این رهبران، باورهای خاص شیعی هم دارند که ویژگی رهبری شیعه و برای ملاحظه جامعه شیعی است. با این حال، گرایش عقلی آنها به خصوص سید مرتضی، استوانه‌ای بسیار نیرومند در ترویج این نگرش است و این به ویژه از آن روست که خبر واحد را در بخش عقاید به هیچ روی حجت ندانسته و برای عقل بنیادی استوار در در دین شناسی و دین پژوهشی بر پا کرده است. (باید گفت حیف که این نگاه ادامه نیافت).»
دکتر جعفریان در ادامه مطلب خود به کتاب الامالی سید مرتضی اشاره کرده و می‌نویسد:
«پرسشی از سید مرتضی درباره روایاتی می‌شود که سخن از برخی از پرندگان و حیوانات و خوراکی‌ها در آنها به میان آمده، برخی از موجودات ستایش شده و برخی مذمت می‌شوند. از کبوتر و بلبل و دراج تمجید شده، اما از فاخته و شماری از حیوانات مانند میمون و خرس و فیل و جز اینها و حتی زمین شورزه زار ذم شده است.»
این پژوهشگر تاریخ اسلام در ادامه به استدلال سید مرتضی می‌پردازد.
برای خواندن متن کامل این مطلب، لطفا اینجا را کلیک کنید.