در اغلب کتاب‌های دینی و تاریخی، روز بیست و چهارم ذی‌الحجه روز مباهله نام دارد.البته در برخی کتاب‌ها نیز روز بیست و پنجم را روز مباهله گفته‌اند.
ماجرای روز مباهله از 51 طریق روایت شده است و شیعه و سنی متفقند که محمد پیامبر اسلام، علی، فاطمه، حسن و حسین را با خود به میعادگاه برد و مسیحیان نیز وقتی دیدند وی به قدری مطمئن است که تنها نزدیکترین خویشانش را با خود آورده، بیمناک شدند و پذیرفتند که جزیه بپردازند.
معنای لغوی این کلمه مباهله:
مباهله از ریشه "بهل" و بر وزن "مُفاعِلَة" است. این کلمه از نظر لغت سه معنا دارد: 1- رها نمودن و به خود وا گذاشتن؛ 2- دعایى که همراه با تضرع و اصرار باشد؛ 3- کم بودن آب.
معناى اصطلاحى آن:
زمانى که دو یا چند نفر بر سر مسئله‌اى اختلاف نظر داشته باشند و هیچ کدام حاضر نباشند نظریه طرف مقابل را بپذیرند، در یک جا جمع مى‌شوند و به درگاه خداوند تضرع مى‌کنند و از خداوند مى‌خواهند که آن کس را که بر باطل است رسوا نموده و مورد لعن و مجازات خویش قرار دهد.
با توجه به معناى اصطلاحى مباهله، ماده اصلى مباهله هم مى تواند «بهل» به معناى "رها نمودن و به خود واگذاشتن باشد" و هم «بهل» به معناى "دعاى همراه با اصرار و تضرع"؛ زیرا در مباهله هر یک از طرفین براى طرف مقابل خویش درخواست لعن مى کند و لعنت خدا چیزى غیر از به خود وا گذاشتن و محرومیت از رحمت خدا نیست.
از این جهت، مباهله با معناى اول سازگار است و از آن جهت که مباهله دعایى معمولى نیست، بلکه همراه باتضرع و اصرار است، با معنى دوم هماهنگ است.
علامه طباطبایی می‌گوید:
رسول خدا در مقام امتثال این فرمان از «انفسنا» به غیر از علی و از «نسائنا» بجز فاطمه سلام‌اللّه‌علیها و از «ابنائنا» بجز حسنین (ع) را نیاورد، معلوم می‌شود برای کلمه اول بجز علی و برای کلمه دوم بجز فاطمه سلام‌اللّه‌علیها و از سوم بجز حسنین (ع) مصداق نیافت و کأنه منظور از «ابناء» و «نساء» و «انفس» همان اهل بیت رسول خدا بوده، هم‌چنان‌که در بعضی روایات به این معنا تصریح شده، بعد از آنکه رسول خدا نام‌بردگان را با خود آورد عرضه داشت: «بارالها اینان‌اند اهل بیت من»، چون این عبارت می‌فهماند پروردگارا من به‌جز اینان کسی را نیافتم تا برای مباهله دعوت کنم.»
ذکر این رویداد در کتب اهل سنت
قاضى نور الله شوشترى مى گوید:
مفسران دراین مسئله اتفاق نظر دارند که ابناءنا در آیه فوق اشاره به حسن و حسین (علیهماالسلام) و نساءنا اشاره به فاطمه (علیهاالسلام) و انفسنا اشاره به على (علیهالسلام) است.
در پاورقى کتاب مزبور در حدود شصت نفر از بزرگان اهل سنت ذکر شده اند که تصریح نموده اند آیه مباهله در باره اهل بیت (علیهمالسلام) نازل شده است و نام آنها و مشخصات کتب آنها را از صفحه 46 تا 76 مشروحا آورده است.
از جمله شخصیتهاى سرشناسى که این مطلب از آنها نقل شده افراد زیر هستند:
مسلم بن حجاج نیشابورى صاحب صحیح معروف که از کتب شش گانه مورد اعتماد اهل سنت است در جلد 7 صفحه 120 ( چاپ محمد على صبیح - مصر).
احمد بن حنبل در کتاب مسند جلد 1 صفحه 185 ( چاپ مصر).
طبرى در تفسیر معروفش در ذیل همین آیه جلد سوم صفحه 192 ( چاپ میمنیة - مصر).
حاکم در کتاب مستدرک جلد سوم صفحه 150 ( چاپ حیدر آباد دکن).
حافظ ابو نعیم اصفهانى در کتاب دلائل النبوة صفحه 297 ( چاپ حیدر آباد).
واحدى نیشابورى در کتاب اسباب النزول صفحه 74 ( چاپ الهندیة مصر).
فخر رازى در تفسیر معروفش جلد 8صفحه 85 ( چاپ البهیه مصر).
ابن اثیر در کتاب جامع الاصول جلد 9 صفحه 470 ( طبع السنة المحمدیة - مصر).
ابن جوزى در تذکرة الخواص صفحه 17 ( چاپ نجف).
قاضى بیضاوى در تفسیرش جلد 2 صفحه 22 ( چاپ مصطفى محمد مصر).
آلوسى در تفسیر روح المعانى جلد سوم صفحه 167 ( چاپ منیریه مصر).
طنطاوى مفسر معروف در تفسیر الجواهر جلد دوم صفحه 120 ( چاپ مصطفى البابى الحلبى - مصر).
زمخشرى در تفسیر کشاف جلد 1 صفحه 193 ( چاپ مصطفى محمد - مصر).
حافظ احمد بن حجر عسقلانى در کتاب الاصابة جلد 2 صفحه 503 ( چاپ مصطفى محمد - مصر ).
ابن صباغ در کتاب الفصول المهمة صفحه 108 ( چاپ نجف).
علامه قرطبى در تفسیر الجامع لاحکام القرآن جلد 3 صفحه 104 ( چاپ مصر سال 1936).
آیه مباهله
فَمَنْ حَاجَّک فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَک مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَ أَبْنَاءَکمْ وَ نِساءَنَا وَ نِساءَکُمْ وَ أَنفُسنَا وَ أَنفُسکُمْ ثُمَّ نَبْتهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَت اللَّهِ عَلی الْکذِبِینَ
ترجمه: به آنان (مسیحیان نجران) بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت می‌کنیم شما هم فرزندان خود را، ما زنان خویش را دعوت می‌کنیم شما هم زنان خود را، ما از نفوس خود دعوت می‌کنیم شما نیز از نفوس خود را؛ آنگاه مباهله می‌کنیم و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار می‌دهیم.)
منابع:
طباطبایی، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ج 3 ص 375
الثعلبی (متوفی 427 هـ. ق.) تفسیر الکشف و البیان، ذیل آیه 61 سوره آل عمران
السیوطی (متوفی 911 هـ.ق.) تفسیر الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، ذیل آیه 61 سوره آل عمران
الزمخشری (متوفی 538 هـ.ق.)، تفسیر الکشاف، ذیل آیه 61 سوره آل عمران
الطبرسی (متوفی 548 هـ.ق.)، تفسیر مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ذیل آیه 61 سوره آل عمران
الطبطبائی (متوفی 1401 هـ.ق.)، تفسیر المیزان فی تفسیر القرآن، ذیل آیه 61 سوره آل عمران
قاضى نور الله شوشترى،احقاق الحق، جلد سوم، طبع جدید، صفحه46
/30462
نظر شما