به زودی دستگاه‌های خودکار تشخیص چهره مورد استفاده گسترده قرار میگیرند؛ به همین دلیل شاید زمان آن رسیده باشد که دلایل و ملزومات سیاسی و اجتماعی آن نیز مورد بررسی قرار گیرند. طی روزهای گذشته و در نمایشگاههای تجاری سراسر دنیا، از لاس‌وگاس امریکا گرفته تا سئول در کره‌جنوبی، موضوعی خاص، بیوقفه و بیشتر از موضوع‌های دیگر مورد توجه قرار گرفته است.
دست‌اندرکاران صنایع پیشرفته، فناوری جدید تشخیص چهره به نام اف.آر.تی را معرفی کردهاند.
اف.آر.تی چیست؟
همان‌طور که میدانید، آی‌فون به‌روزشده شرکت اپل، توانایی این را دارد که عکسهای شما را بررسی و بعد از پیدا کردن چهره افراد، آنها را بر اساس این چهرهها گروهبندی کند. همینطور رایانههای شخصی لِنُوو برای اجازه ورود کاربران خود به سیستم، به جای استفاده از رمزعبور یا انگشتنگاری، چهره صاحب رایانه را اسکن و شناسایی میکنند.
میتوانید انتظارش را داشته باشید که همین روزها، گوشی همراهتان نیز بتواند چهره دوستانتان را تنها با پیدا کردن لبخندشان شناسایی کند و از آنها عکس بگیرد. حتی روزی را ببینید که برای سوار شدن به هواپیما، به جای آن که مجبور باشید بلیتتان را نشان دهید، تنها با لبخند زدن به دوربین امنیتی از بخش کنترل بلیت عبور کنید.
مسلما برنامههای کاربردی بسیاری به بازار خواهد آمد که با استفاده از الگوریتمهای تشخیص چهره بتواند نقشهای بافت پوست، خطها و منحنیهای دور چشم، چانه و بینی را شناسایی کند. مثلا برای سرگرمی به وبسایت myheritage.com مراجعه می‌کنید و با گذاشتن عکس خود در آن، میفهمید که شبیه کدام آدم مشهور هستید. این مقایسه و تطبیق، توسط محاسبات پیچیده ریاضی انجام میشود.
شاید بتوان گفت که حتی روش خرید مردم هم دچار انقلاب میشود. مراکز خرید میتوانند با مشاهده و بررسی چهره خریداران خود و تحلیل سن و جنسیت، آنان را به طرف کالاهایی راهنمایی کنند که احتمالا به آنها نیاز بیشتری دارند یا شاید علاقه بیشتری به خریدشان داشته باشند؛ و با ثبت عکسالعملهایشان بعد از دیدن اجناس، آن را برای خریدهای بعدی تحلیل کنند.
البته طبیعتا تمام این برنامههای کاربردی، در دست عموم قرار نمیگیرد و به عنوان وسیلهای برای حل معضلات بی‌شمار اجتماعی، توسط سازمانها و ارگانهای خاص مورد استفاده قرار خواهند گرفت. به‌طور مثال، همین هفته برخی از روزنامهنگاران خشمگین اعلام کردند که کالج سنت‌نوئت واقع در کمبریجشایر، برای شناسایی شاگردانی که دیر سر کلاسها حاضر می‌شوند، از این دستگاه‌های تشخیص چهره استفاده کرده است. اما هدف عمده استفاده از این دستگاهها در راستای کنترل تهدیدات تروریستی، جرمهای خیابانی و یا مهاجرتهای غیرقانونی است.
اگر چهرهتان را اشتباه بگیرند
اما اگر این سیستم دچار اشتباه شود و زندگی کسی را به اشتباه به خطر بیندازد یا حتی نابود کند، چه باید کرد؟
راب میلیرون تجربه بدی در این زمینه دارد. او یک کارگر ساختمانی در تامپای فلوریداست. در تیرماه 1380 او مشغول خوردن ناهار بود که یکی از دوربینهای مخفی دولتی که برای شناسایی مجرمان و متجاوزان جنسی نصب شدهاند، از او عکس گرفت. با وجود این که عکس آقای میلیرون با هیچ‌کدام از مجرمان سابقه‌دار مطابقت نکرد، پلیس عکس او را در اختیار نشریات گذاشت و تصویر چهره‌اش در مجلهای با این عنوان به چاپ رسید: «تو نمیتونی اون چشمهای دروغگو رو در تامپا پنهان کنی!»
کمی بعد از چاپ این عکس، زنی از شهر تولسا با پلیس تماس گرفت و ادعا کرد که صاحب عکس، شوهر سابق اوست و به جرم کوتاهی در نگهداری از فرزند از وی شکایت کرد. زمانی که پلیس آقای میلیرون را در کارگاه ساختمانی محاصره و دستگیر کرد، او به ناچار تایید کرد که این عکس متعلق به اوست، اما اضافه کرد که نه تا به حال ازدواج کرده، نه فرزندی دارد و نه هرگز پایش را در ایالت اوکلاهاما و شهر تولسا گذاشته است. او به روزنامهها گفت: «کاری کردند که احساس کنم یک جانیام.»
البته سیستم دوربینهای تشخیص چهره شهر تامپا، دو سال بعد به دلیل موثر نبودن برچیده شد. ولی این اتفاق بعد از بیآبرو کردن میلیرون بدشانس افتاد و نشان داد که این سیستم نمیتواند آن‌چنان که باید، مورد اعتماد باشند.
اما بعدها با قوتگرفتن جریان مبارزه با تروریسم، مراکز مهم زیادی علاقه خودشان را به استفاده از این سیستمها ابراز کردند. امروز از اروپا تا امریکا، برای شناسایی چهره آدمها و کنترل بیشتر بر آمد و شد آنها، از سیستم‌های تشخیص چهره استفاده میکنند. شاید بتوان گفت سیستم‌های امروزی درصد خطای کمتری نسبت به قبل پیدا کردهاند.
درصد خطا
در برنامه‌ای آزمایشی در فرودگاه پالم‌بیچ فلوریدا، 47 درصد مسافران با مشخصات افرادی که اسمشان در بانک اطلاعاتی فرودگاه بود، تطبیق داشتند. با وجودی که مسافران همیشگی و کارکنان فرودگاه را از آمار کنار گذاشتند، باز هم چیزی حدود 1081 زنگ خطر اشتباه در ماه به صدا در میآمد و بازجوییها و بازداشتهای بیدلیل دردسرساز میشد.
عوامل خطای این دستگاه‌های نظارتی متنوع است. نور نامناسب محیط، کیفیت پایین عکسها، تغییر آرایش صورت و یا حتی افزایش سن افراد مجرم و طبیعتا تغییر چهره آنها میتواند از جمله دلایل خطای دستگاه باشد. پژوهشگران درصددند برای حل این مشکلات، اسکنرهای دقیقتری را طراحی کنند تا بتواند صورت افراد را سه بعدی بازسازی کند و با کمک فرمولهای ریاضی، بافت صورت را با لکهها، زخمها و ظریفترین چین و چروکهایش، به‌طور واضح نشان دهد.
الگوریتمهای تشخیص چهره، آن‌قدر پیشرفت کردهاند که دقت آنها حتی نسبت به خود انسان هم بالاتر رفته است. مراکز پلیس در تلاشند تا از این دستگاهها برای ثبت و تشخیص پلاک خودروها نیز استفاده کنند و با تطبیق این اطلاعات و بانک اطلاعاتی سرویس حمل و نقل عمومی و پیوند دستگاه‌های نظارتی مختلف با یکدیگر، شبکهای آنلاین بر روی اینترنت ایجاد کنند. بدین ترتیب، تکتک افراد جامعه زیر ذره‌بین چشمهای تیزبین قدرت حاکم قرار خواهند گرفت.
سه ماه پیش، مارک برنچ فلاور، رییس مرکز بانک اطلاعات پلیس بینالملل، اعلام کرد که این دستگاهها برای کنترل مظنونین، عملکرد مطلوبی دارند: «توسط این دستگاهها میتوانیم سریعتر اقدام کنیم.»
پس درست فهمیدید: دولتها و نیروهای پلیس به‌طور روزافزون برای اجرای فناوریهای نظارتی مخفی، دقیق، ارزان، فراگیر و با قابلیت جستجوی بالا در لحظه، برنامه‌ریزی میکنند. اما در کنار مراکز دولتی و امنیتی، کسب و کارهای کوچکتر هم میتوانند از فواید این دستگاهها استفاده و یا حتی سوء استفاده کنند. مثلا شرکتهای بیمه میتوانند از سبک زندگی ناسالم شما باخبر شوند و بیمه عمرتان را دچار مشکل کنند، یا همسر قبلی شما شواهدی بدست آورد که ثابت میکند شما بیشتر از آن‌چه گفتهاید، درآمد دارید و در دادگاه علیه شما استفاده کند.
با همهگیر شدن این فناوری، دیگر معلوم نیست که چه کسی زندگی شما را زیر نظر گرفته است و چه هدفی را دنبال میکند. اکنون شما به عنوان یک شهروند وظیفه دارید تا این مراقبتها و نظارتهای گسترده افراد و زندگیهای شخصیشان را زیر سوال ببرید.
البته شاید بتوان راهی برای مقابله با این کنترلها پیدا کرد. فیلم «تغییر چهره» را به خاطر میآورید که در آن جان تراولتا، صورت نیکلاس کیج را به جای صورت خودش پیوند زد تا بتواند به دار و دسته جنایتکاران نفوذ کند؟ پس یادتان باشد اگر نتوانستیم راهی برای حفظ حریم خصوصیمان پیدا کنیم، برای جراحی صورت به اولین جراح پلاستیک مراجعه کنیم!
تایمز آنلاین، 13 ژانویه / ترجمه: آزاده پارساپور
نظر شما