هنوز هم فرصت باقی است/اتحاد همه مسوولان راه نجات دریاچه ارومیه

آذرجزایری:دریاچه ارومیه این روزها آنچنان سیاسی شده که کمتر کسی به یاد می آورد که ایران کشوری است که بیش از 40 سال از شروع خشکسالی در آن می گذرد و خشک شدن یک دریاچه اگرچه بزرگ و تاثیرگذار اما غیر طبیعی نیست.
به نظر می رسد در شرایط فعلی به جای گشتن به دنبال مقصر باید به دننبال اصلاح شرایط و حفظ این دریاچه بود. شاید تلاش برای تعیین پیمانکار بخش خصوصی برای حفظ این دریاچه فکری است که نباید امروز اجرایی شود و باید سالها پیش آن را علاجی بر این مشکل می دانستند.
با این حال در شرایط فعلی باید به فکر حفظ این دریاچه بود و به دنبال علت هایی گشت که سازنده باشند.
برخی کارشناسان معتقدند عمده ترین عواملی که باعث نابودی دریاچه ارومیه در سال های آینده می شود، عوامل طبیعی چون خشکسالی، بالا رفتن دما و کمی میزان بارش سالانه است و نیز سدبندهای متعدد رودخانه های منتهی به دریاچه می توانند به طور کلی وضعیت زیست محیطی آن ناحیه را به هم بزند.
به واسطه افزایش دما و کاهش بارندگی در هر سال به طور متوسط بین سه تا چهار میلیارد متر مکعب از آب دریاچه ارومیه تبخیر می شود که به دلیل سطح وسیع دریاچه نمی توان از این میزان تبخیر گریزی داشت.
عقب نشینی 120 هکتار دریاچه ارومیه هشدار مهمی است برای اینکه شوره زار حاصل شده از این عقب نشینی همه اراضی، مزارع، ساختمان ها و نواحی مسکونی و آبادی های اطراف را تهدید می کند.
در شرایط فعلی به نظر می رسد وصل شدن برخی از جزایر به خشکی، از کار افتادن اسلکه ها و سختی در تردد شناورها، افزایش شوری آب و رسیدن املاح به 330 گرم در لیتر، توقف زادآوری آرتمیا، گرفتار شدن پرندگان در نمک، ضعیف شدن پوشش گیاهی جزایر و کاهش میزان آب دهی چشمه های آب شیرین موجود در داخل جزایر از مهمترین مشکلات پارک ملی دریاچه ارومیه است.
کارشناسان معتقدند با وزش باد، نمک موجود در شوره زارهای پدید آمده به سوی این اراضی و نواحی مسکونی هدایت و منتشر شده و همین امر موجب خشکسالی می شود که تاثیر مستقیم بر روی کشاورزی منطقه، سلامت مردم و افزایش مهاجرت ها خواهد شد.
به اعتقاد برخی دیگر کارشناسان محیط زیست در صورتی که ورودی آب شیرین این دریاچه کم شود گونه های مختلف جانوری این دریاچه با تهدیدات فراوانی روبه رو هستند.
بنابراین در چنین شرایطی باید به فکر رفع این مشکلات بود. در میان سخنان کارشناسان سخنان ضد و نقیض هم زیاد در این خصوص گفته شده اما عموم کارشناسان و صاحب نظران معتقدند در نبود یک مدیریت صحیح، دریاچه مظلوم ارومیه به روزهای پایانی عمر خود نزدیک می شود.
اما برنامه ریزی های لازم برای اخذ اعتبارات جهانی از سازمان ها و مراکز ذیربط بین المللی در شرایطی که بحران شدیدی در اکوسیستم دریاچه به وجود آمده کمک فراوانی برای بهبود وضعیت موجود خواهد کرد.
ضمن اینکه برای بندهای انحرافی که برای استفاده از آب این رودخانه جهت مصارف کشاورزی زده شده نیز باید چاره ای اندیشیده شود در غیر این صورت شوری آب دریاچه به حد اشباع خواهد رسید و در صورت تداوم این روند، غلظت نمک دریاچه افزایش یافته و جایگاه خود را از دست خواهد داد.
در این راستا سازمان حفاظت محیط زیست کشور با اجازه بهره برداری از نمک دریاچه می تواند ضمن ایجاد اشتغال در منطقه اقدام سودمندی در بهبود شرایط اکولوژیکی دریاچه باشد و از تخریب حیات در آن جلوگیری شود.
اما دولت وعده پایان سال 91 را برای نجات دریاچه ارومیه داده است. مجید نامجو، وزیر نیرو دراین باره گفته: "چند موضوع را باید حتما در دستور کار قرار دهیم تا بتوانیم منابع آبی کافی را در دریاچه ارومیه تامین کنیم. رئیس جمهور در این زمینه دستوراتی را داده اند. یکی از دستورات این است که با سرعت طرح های انتقال آب بین حوزه ای که می توان به دریاچه ارومیه منتقل کرد را انجام بدهیم و سرعت بگیرد. خوشبختانه مجلس برای این منظور اعتبار خوبی نیز اختصاص داده است، اطمینان داریم که حداقل 2 طرح بزرگ انتقال آب را تا پایان سال 91 به اتمام برسانیم."
به گفته نامجو، یک طرح انتقال بین حوزه ای دیگر نیز وجود دارد که مشکل قراردادی و مشکل ارزی داشت که با دستور رئیس جمهور حل شد. نگاه دیگری برای استفاده از آب های فرا مرزی برای انتقال به دریاچه ارومیه نیز وجود دارد، این طرح برای استفاده مناسب از آب های فرا مرزی جهت رساندن دریاچه ارومیه به یک سطح مطلوب دنبال می شود.
انتقال آب از رودخانه ارس به دریاچه ارومیه از ایده های پر سر و صدایی است که سپاه وعده داده آن را به سرانجام می رساند. علی‌اکبر پورجمشیدیان، فرمانده سپاه عاشورا از آمادگی سپاه برای انتقال ارس به دریاچه ارومیه خبر داده است.
از سوی دیگر، یکی از نماینده های آذربایجان پیش از این گفته است که برداشت از رودخانه ارس ارزان‌ترین راه برای انتقال آب به دریاچه ارومیه است.
همچنین نماینده تبریز خبرداده است که در لایحه بودجه سال جاری کشور 80 میلیارد تومان اعتبار برای انتقال آب رودخانه ارس به دریاچه ارومیه اختصاص یافت. به گفته علیرضا منادی، اجرا و تکمیل طرح های در دست اجرای انتقال آب به دریاچه ارومیه ازجمله بهره برداری از طرح باروری ابرها و تکمیل سد سیلوه و انتقال آب ارس، در مجموع افزون بر 2.5میلیارد مترمکعب آب به دریاچه ارومیه انتقال می یابد که نقش اساسی در جلوگیری از نابودی این دریاچه دارد.
وزارت نیرواگرچه به عنوان یکی از مقصرین  اصلی این خشکسالی معرفی می شود اما مسوولان این وزارتخانه همچنان بر خشکسالی بلندمدت در کشور و کاهش بارش در فصل آبی به عنوان اصلی ترین دلایل این مشکل یاد می کنند.
با اینحال آنچه در خشکسالی این دریاچه مشخص است غفلت تمام مسوولان دولتی بوده اما بازهم نباید فراموش کرد ایران 40 سال است از مشکل خشکسالی رنج می برد و ادامه این روند می توان فاجعه های دیگری هم به بار آورد مگر آنکه برنامه ای جامع برای مبارزه با خشکسالی تدوین شود که قطعا یک وزارتخانه نمی تواند آن را اجرایی کند چراکه به نظر می رسد در صورت نجات دریاچه ای چون ارومیه تمام نهادها و وزارتخانه ها باید به صورت مشترک این مشکل را برطرف کنند.
/31221