مهدی خاکی‌فیروز: کمتر از 5 هفته پس از پایان نبرد ایران و عراق، دانشگاه جدیدی در ایران آغاز به کار کرد که هدف آن، توسعه آموزش عالی از راه دور بود. این دانشگاه که در آغاز در ساختمان‌های متروکه دولتی کار خود را آغاز کرد، کارکنان دولت را به عنوان هدف اصلی بازاریابی خدمات آموزشی خود برگزید. در 17 سال نخست فعالیت‌های این دانشگاه، امتیازهای اداری برای کارمندان تحصیلکرده رو به افزایش بود و به همین دلیل، موج مدرک‌گرایی اوج بلندتری یافت. با این حال ظرفیت دانشگاه پیام‌نور، به آرامی زیاد شد و تا آغاز به کار دولت نهم، هیچ‌گاه از 360 هزار نفر فراتر نرفت.
دولت نهم که قدرت را در اختیار گرفت، سیاست رقابت با دانشگاه آزاد اسلامی را در پیش گرفت و به جای حمایت از این تجربه موفق و سایر دانشگاه‌های غیردولتی، تقویت 2 دانشگاه پیام‌نور و علمی-کاربردی را در دستور کار قرار داد و علیرضا علی‌احمدی از نزدیکان رئیس‌جمهور، مسئولیت اجرای این پروژه را در دانشگاه پیام‌نور برعهده گرفت. هر چند به دلیل شرایط ویژه‌ای که وجود داشت، این توسعه عمدتاً جنبه کمی یافت و در عمل، کیفیت را فدای آمارهای دهان پرکن کردند.
بی‌تردید تبدیل شدن دانشگاه پیام‌نور به عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه مجازی کشور مورد استقبال همه دست‌اندرکاران آموزش عالی و کارشناسان این حوزه قرار می‌گیرد، اما آنچه مورد تردید است، توجه به کیفیت در کنار افزایش کمی پذیرش دانشجوست که مبادا غفلت از چنین موضوعی موجب افزایش خیل بیکاران تحصیلکرده در جامعه شود.
تعداد دانشجویان پیام‌نور در 4 سال اخیر از 360 هزار نفر به 900 هزار نفر افزایش یافت. البته در این فاصله زمانی، اعضای هیأت علمی این دانشگاه نیز از 560 نفر به بیش از 3 هزار نفر رسید که شاید در نگاه اول امیدوار‌کننده باشد. اما این دانشگاه، عمده مدرسان خود را از میان فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد انتخاب می‌کند و امتیازهای اداری بسیار اندکی برای آنها در نظر می‌گیرد. متوسط حقوق پرداختی به هیأت علمی این دانشگاه 450 هزار تومان در ماه است و در قرارداد آنها نیز، اشاره‌ای به هیأت علمی بودن نمی‌شود. مجموع این شرایط باعث کاهش رغبت افراد توانمند برای تدریس در این دانشگاه شده است. همچنین برخی افراد، تدریس در دانشگاه پیام‌نور را به عنوان شغل دوم مورد توجه قرار می‌دهند.
شیوه آموزشی دانشگاه پیام‌نور که قرار بود در آغاز فقط غیرحضوری باشد، در سال‌های اخیر به 3 گروه غیرحضوری، نیمه حضوری و حضوری افزایش یافته است و تنها برخی دروس عمومی و به ندرت دروس اختصاصی به صورت غیرحضوری ارائه می‌شود. این در حالی است که دانشگاه‌های دولتی با توسعه دوره‌های
e-Learning خود، در عرصه آموزش‌های غیرحضوری، دانشگاه پیام‌نور را به لحاظ کیفیت آموزشی، به حاشیه رانده‌اند.
دانشگاه پیام‌نور به دلیل رشد کمی، در سال‌های اخیر نتوانست امکانات آزمایشگاهی و حتی کتابخانه‌ای چندانی برای دانشجویان خود فراهم کند تا جایی که مسئولان آن ناچار شدند در ارائه گزارش عملکرد خود، از توسعه امکاناتی همچون وایت‌بورد و دستگاه پخش اسلاید، به عنوان افتخار مدیریتی خود یاد کنند.
یکی از مسائلی که در سال‌های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفت، بازنگری در کتاب‌های درسی این دانشگاه است. دانشگاه پیام‌نور کتاب محور است. به همین دلیل کتاب‌ها باید براساس جدیدترین نظرات و دیدگاه‌ها در علوم مختلف انتخاب و به عنوان منبع معرفی یا تألیف شوند. البته در این مدت فعالیت‌هایی همچون ارائه آنلاین فایل پی. دی. اف کتاب‌ها و تکثیر سی. دی آنها در دستور کار قرار گرفت.
این ضعف در دوره مدیریتی سیدمحمد حسینی بر دانشگاه پیام‌نور مورد توجه قرار گرفت هرچند افزایش بی‌رویه تعداد دانشجویان و ساختمان‌های این دانشگاه، برای او نیز فرصت چندانی برای ارتقای کیفی فعالیت‌های این دانشگاه به ویژه در زمینه کتاب‌های درسی باقی نگذاشت.
دانشگاه پیام‌نور از سوی مسئولان آن به عنوان نهمین دانشگاه برتر ایران معرفی شده است. این در حالی است که مطابق رتبه‌بندی اعلام شده از سوی مسئولان وزارت علوم به نقل از مؤسسه Times Higher Education Supplement، این دانشگاه در رتبه بیست و دوم دانشگاه‌های برتر کشور قرار دارد.
مدرک دانشگاه پیام‌نور در همه دانشگاه‌ها و اداره‌های دولتی ایران هم‌عرض مدرک تحصیلی سایر دانشگاه‌ها ارزیابی می‌شود. اما به‌رغم تأکید همیشگی مسئولان دانشگاه پیام‌نور، کمتر دانشگاه معتبر اروپایی یا آمریکایی، مدارک صادره از این دانشگاه را قبول می‌کند و این مسئله‌ای است که همچنان دانشگاه پیام‌نور را در رتبه دانشگاه محبوب کارمندان دولتی، نگاه می‌دارد.
تجربه دانشگاه پیام‌نور که می‌توانست به عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه غیرحضوری ایران در توسعه دانشگاه‌های مشابه مورد توجه قرار گیرد، در عمل قربانی گروکشی‌های سیاسی به ویژه در مقابله با دانشگاه آزاد اسلامی شد و نتیجه طبیعی این وضعیت، نارضایتی دانشجویان، مدرسان و حتی کارکنان این دانشگاه است. این نارضایتی چیزی نیست که بتوان آن را به این راحتی‌ها کاهش داد.
نظر شما