.ا.ایران، قدرت نرم و بیداری اسلامی در منطقه

بسمه تعالی ج.ا.ایران، قدرت نرم و بیداری اسلامی در منطقه خاورمیانه پیروزی انقلاب اسلامی در ایران در اواخر قرن بیستم ، حرکتی جوشیده از متن مردم و با قدرت عظیم توده های مردم مسلمان کشورمان تحت رهبری الهی وهوشمندانه امام خمینی(ره) بود که یک رژیم استبدادی وکهن را سرنگون نمود. نهضت بزرگ مردم ایران آثار وبرکات فراوانی در داخل وبیرون مرزها داشته است که امورزه بعد از سی سال این آثار نه تنها در منطقه بلکه در جهان اسلام نیز قابل مشاهده است. جهان اسلام، به طور عمده بر پایه مبانی فکری، فرهنگی و ایدئولوژی مشترک قرار داشته و در عین حال، سطح وسیعی از جغرافیای جهانی را در بر می‌گیرد که از اندونزی در شرق آسیا، تا موریتانی در غرب آفریقا گسترش یافته است. این منطقه همچنین بخش مهمی از جنوب صحرای آفریقا و از شمال تا شبه جزیره بالکان در اروپا، گسترش پیدا کرده است. در شرایط فعلی که کشورهای عربی منطقه خاورمیانه دستخوش دگرگونی وانقلاب شده اند، الگوها ومدل های گوناگونی برای آینده این کشورها مطرح می شود. رسانه های غربی در تلاش اند که ماهیت این تحولات را صرفا" به خواست های اقتصادی وسیاسی و مطالبات صنفی گروه های مردمی نسبت دهند. در حالیکه با فرض پذیرش این خواسته ها ، این نکته اساسی و استراتژیک همچنان مورد غفلت واقع می شود که در عمق این تحولات، بیداری اسلامی در میان نسلهای جوان این کشورها موج می زند. آنچه که در این مقاله مورد تاکید است، قدرت نرم وماهیت آن به ویژه در عصر جهانی شدن ارتباطات وچگونگی تاثیر گذاری ج.ا.ایران بر تحولات منطقه در چارچوب قدرت نرم با تکیه بر متغیر های فرهنگی است. قدرت نرم در فضای مجازی و به صورت شبکه ایی عمل می کند. قدرت نرم می تواند از ابعاد سطح تحلیل، منطق رفتار، نوع هنجارها واشاعه ان، وتاثیر هنجارها بر سیاست خارجی کشور های منطقه مورد بررسی قرار گیرد. ماهیت قدرت نرم در فضای مجازی به گونه ایست که موضوع مداخله یا عدم مداخله یک کشور در امور کشور دیگر را بی اساس می کند. بنابراین کنته بجایی است که نخست وزیر جدید مصر چندی پیش در نشست کشور های عربی به این نکته اشاره نمود که کشورش ایران را به عنوان یک قدرت منطقه ایی برسمیت شناخته است. براساس رویکرد برساخته گرایان در روابط بین الملل، رفتار سیاست خارجی کشورها ناشی از تصورات بین الاذهانی بین ملت هاست که بر مبنای ارزشی مادی ومعنوی شکل گرقته و این مبانی در قالب رفتار های ملی و در نهایت منافع ملی را رقم می زند.بنابراین منافع ملی یک برساخته اجتماعی است که در آن مبانی فرهنگی واررشی جایگاه مهمی دارد. نگاه سازنده گرایی از این جهت مهم است که نگاه تحولی به سیاست خارجی کشور ها را مطرح می کند. در حال حاضر قدر ت فرهنگی ج.ا.ایرا ن در قالب قدرت نرم با محیط متغیر ودر حال تغییری در منطقه خاورمیانه روبروست که نشانه های ان خود را در مسائل نوین، ظهور بازیگران جدید، توسعه ارتباطات واطلاعات ،بازیابی فرهنگی وتمدنی،بحران ونا همگونی وتکثر فرهنگی وقومیتی جستجو می کند.لذا فرصت های بسیار مهمی می تواند دراختیار ج.ا.ایران باشد که شامل : اشتراکات فرهنگی –تاریخی،نزدیکی جغرافیایی، حضور ایرانیان وشعیان، و ظرفیت ها وقابلیت های فرهنگی ایران می باشد. در کنار فرصت ها، ج.اایران با چالش هایی نیز مواجه است که از جمله آنها: ایدئولوژیک وسیاسی شدن فرهنگ ایران، ناسونالیسم عربی وپان عربیسم، وهابیت، فعالیت های مخالفین جمهوری اسلامی ایران، و دیپلماسی فرهنگی ورسانه ایی آمریکا مطرح است .بنابراین الزاماتی وجود دارد که درک این الزامات در فضای کنونی منطقه بسیار مهم وکلیدی است. از جمله می توان به درک اهمیت دیپلماسی فرهنگی، برنامه ریزی راهبردی فرهنگی، درک تحولات فرهنگی منطقه و تنش زدایی واعتماد سازی فرهنگی اشاره نمود. آنچه مسلم است کشورهای جهان اسلام، طیف متنوعی از واحدهای سیاسی را تشکیل می‌دهند. این گروه از واحدهای سیاسی، در قاره‌های آسیا و آفریقا از تمرکز و تنوع بیشتری در مقایسه با سایر مناطق جهان برخوردارند. علیرغم آنکه کشورهای جهان اسلام دارای هویت دینی می‌باشند، جهت‌گیری سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آنان با یکدیگر متفاوت است. به نظر می رسد که ساز وکارهای گوناگون فرهنگی از قبیل: آموزش زبان فارسی،تاسیس مراکز شیعه وایران شناسی،برگزاری هفته ها وجشنواره های فرهنگی و معرفی مفاخر ایران، بکارگیری ابزارهای نوین ارتباطی، توسعه صنعت گردشگری وسینما در جهان اسلام وبه ویژه منطقه خاورمیانه وشمال آفریقا می تواند بستر ساز نفوذ قدرت نرم وفرهنگی ایران باشد . بهرحال بگارگیری ساز وکارها، مشکلات و مخاطراتی برای سیاست خارجی و منافع ملی ایران به وجود می‌آورد. ولی در عین حال، هرگونه تحرک سیاسی، ایدئولوژیک و اقتصادی در کشورهای جهان اسلام می‌تواند جایگاه ایران در سیاست منطقه ایی و بین‌المللی را ارتقا دهد. از این رو، می‌توان تاکید داشت که ایران از مطلوبیت‌های فراگیری در تعامل سازنده با کشورهای جهان اسلام برخوردار است.‌ حضرت علی (ع) در حکمت 31 نهج البلاغه در رابطه با شناخت پایه هاای ایمان، ایمان رابرپایه چهاررکن قرار می دهند که یکی از انها یقین است . یقین در بستری شکل می گیرد که بر پایه بینش زیرکانه، دریافت حکیمانه از واقعیت ها،پند گرفتن از حوادث روزگار، وپیمودن راه درست پیشینیان باشد.