محبوبه عمیدی: آسیب‌های جدی ریوی در هفت کارگر کارخانه‌ای در چین که احتمال می‌رود به دلیل استنشاق نانوذرات موجود در محیط کار آنان ایجاد شده باشد، به نگرانی‌ها در زمینه اثرات زیست‌محیطی فناوری نانو دامن زده است.
مقاله‌ای که در مجله اروپایی تنفس منتشر شده، ادعا می‌کند اولین نوشته‌ای است که مدارکی مستند را از بیماری‌زایی نانوذرات در انسان ارائه کرده است. سایر محققان چندان در مورد این‌که این آسیب‌ها محصول مستقیم تماس با نانوذرات بوده‌اند، اطمینان ندارند؛ اما نویسنده مقاله با زیرکی باب گفتگو را در این زمینه باز کرده است.
اندرو مینارد، متخصص نانوفناوری مرکز بین‌المللی وودرو ویلسون در واشنگتن، خطاب به دانشجویان می‌گوید: «این مطالعه راه را برای تحقیقی سریع و مناسب در زمینه خطرات احتمالی نانومواد برای افرادی که در محیط‌های کاری با آنها سر وکار دارند، هموار کرده است».
این مطالعه به بررسی شرایط هفت کارگر زن 18 تا 47 ساله می‌پردازد که در یک چاپخانه ناشناس در چین مشغول به کار بوده‌اند.همگی این کارگران دچار تومورهای ریوی شده‌اند، مجموعه‌هایی کروی شکل حاصل از تجمع گلبول‌های سفید در غشای داخلی شش‌ها که در نتیجه مبارزه ناموفق سیستم ایمنی بدن با اجسام خارجی تشکیل می‌شوند. علاوه بر این در ریه‌های این افراد مقدار قابل‌توجهی مایع بی‌رنگ جمع شده و در بافت ریه و مایعات جمع شده داخل آن نیز ذراتی به قطر حدود 30 نانومتر پیدا شده‌اند.
این مطالعه علائم عنوان شده را ناشی از استنشاق بخار حاصل از حرارت دادن فوم‌های پلی‌استایرن از دمای 75 تا 100 در جه سانتی‌گراد می‌داند. این فوم‌ها پیش از حرارت داده شدن توسط کارگران با پاشیدن ذرات ریز ترکیب رزینی که از ماده‌ای پلاستیکی به نام استر پلی‌اکریلات ساخته می‌شود، پوشش داده می‌شوند.
مطابق این تحقیق، اتاق کار کارگران با حدود 70 متر‌مربع مساحت، فاقد پنجره و دارای تنها یک در برای ورود و خروج بوده که آن هم برای حفظ دمای بالای اتاق، اغلب اوقات بسته بوده است. پنج ماه پیش از ظهور نشانه‌های بیماری، دستگاه تهویه این اتاق از کار افتاد. کارگران ماسک‌های پنبه‌ای داشتند که تنها در مواقع ضروری از آنها استفاده می‌شد. محققان با استفاده از میکروسکوپ الکترونی، ذراتی به قطر حدود 30 نانومتر را در ذرات گرد و غبار و رزین جمع‌شده در دهانه ورودی دستگاه تهویه از کار افتاده شناسایی کردند.
دکتر یوگو سانگ، محقق ارشد این پروژه و متخصص سم‌شناسی بالینی در بیمارستان چائویانگ شهر پکن می‌گوید: « کاملا آشکار است که عامل بیماری، میکروذرات یا بخارهای موجود در محیط است، چراکه سلول‌های مخاطی ریه این افراد از نانوذرات اشباع شده است».
مینارد می‌گوید: «علائم دیده‌شده در این بیماران مشابه نشانه‌هایی است که پیش از این در حیواناتی که در معرض نانوذرات قرار داشتند، دیده شده است. این‌که منطقه آسیب‌دیده محیط داخلی ریه‌هاست، نشان می‌دهد ذرات نمی‌توانند از ابعاد نانو بزرگ‌تر باشند، چرا که ذرات درشت‌تر قادر به عبور از فیلتر‌های زیستی بدن و رسیدن به ریه‌ها نیستند. اما این مطالعه نوع نانوذرات درگیر و میزان غلظت آنها را مشخص نکرده و به همین دلیل، نمی‌توانیم بگوییم چه ارتباطی میان بیماری و نانوذرات وجود دارد، یا نمی‌دانیم آیا عاملی باعث تشدید شرایط موجود شده است؟».
اما کن دونالدسون، سم‌شناس تنفسی دانشگاه ادینبورگ در انگلستان، شک دارد که مقصر اصلی در این اتفاق نانوذرات باشند. او می‌گوید، نشانه‌ها بیشتر حاکی از آن است که این افراد در معرض مواد شیمیایی قرار گرفته‌اند. من شک ندارم که نانوذرات هم در محیط کار این افراد وجود داشته، اما این دلیل برای مقصر دانستن نانوذرات کافی نیست».
دونالدسون معتقد است، پلی‌اکریلات، ماده پلاستیکی که این افراد با آن در تماس بوده‌اند، با توجه به حرارت دیدن، محیط بسته کار و فقدان تهویه مناسب، در سطحی بسیار‌سمی قرار داشته و برای سلامتی کارگران به مراتب خطرناک تر از نانوذرات موجود در اتاق بوده است.
آنتونی سیتون، استاد بازنشسته پزشکی حرفه‌ای و محیطی دانشگاه آبردین در انگلستان، با این‌که این تحقیق نمی‌تواند نانوذرات را به عنوان عامل اصلی از دست رفتن سلامتی افراد معرفی کند، موافق است. اما می‌گوید: « این مطالعه، بیش از این‌که نشان‌دهنده خواص سم‌شناسی نانوذرات باشد، مثالی بارز از یک شکست تمام عیار در اجرای روش‌های سلامت و ایمنی در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها است».
نظر شما