هشدارها درباره جنگ داخلی افغانستان و تجزیه این کشور جدی است؟

مهسا مژدهی: دولت بایدن کار نیمه تمام ترامپ را در افغانستان تمام می کند. قرار است به زودی نیروهای نظامی حاضر در این کشور افغانستان را ترک کنند. اما نگرانی ها هنوز از بابت اینده پابرجاست. طالبان هرنوع گفتگو را منوط به رفتن ایالات متحده کرده اما کارشناسان معتقدند تضمینی برای این موضوع وجود نخواهد داشت. با این حال ادامه وضع فعلی برای کابل نشدنی به نظر می رسد. بخش های مهمی از افغانستان عملا از کنترل دولت خارج شده اند و  افغانستان نیازمند رسیدگی فوری است.با خروج نیروهای نظامی ایالات متحده از افغانستان،‌اینده این کشور در هاله ای از ابهام قرار دارد.

در خبرآنلاین با پیرمحمد ملازهی کارشناس امور افغانستان در مورد اینده این کشور و نقش ایران در آینده پسا امریکا به گفتگو نشسته ایم:

نگرانی های بسیاری در موردخروج ایالات متحده از افغانستان وجود دارد. این کشور سال ها از حضور امریکا رنج کشیده اما اینده هم نامشخص است. به نظر شما چه اتفاقاتی در ماه های پیش رو و با خروج نیروهای نظامی ایالات متحده در انتظار این کشور خواهد بود؟

دو موضوع وجود دارد. یکی اینکه ایا مذاکراتی که در استانبول به تعویق افتاده از سر گرفته می شود ایا طالبان برای شرکت در آن می آیند و ایا این مذاکرات می تواند یک راه‌حل صلح امیز برای مشکلات افغانستان پیدا کند یا نه. ظاهرا برنامه این است که سازمان ملل برنامه ای مثل کنفرانس بن اول که بعد از سقوط طالبان اتفاق افتاد، سازوکار جدیدی را برای اداره افغانستان پیشنهاد کند. یعنی هم نیروهای داخلی افغانستان سهم مناسبی به دست بیاورند و هم تضمین شود که دولت جدیدی که جایگزین می شود ، هم کشورهای منطقه ای ادامه همکاری را با این کشور و هم صحنه بین المللی تضمین کنند. اگر این‌گونه پیش برود، می توان کمی انتظار داشت که افغانستان از حالت جنگ به سمت راه حل سیاسی برود.

اما یک دید بدبینانه هم وجود دارد که خروج امریکایی ها از افغانستان طالبان را وسوسه کند که از برتری نظامی خود استفاده کنند و کابل را مورد حمله قرار دهند و دولت را تصرف کنند. اگر ان اتفاق بی افتد به نظر می رسد که در کنار نیروهای ارتش، مردم شمال یعنی قوم های تاجیک و هزاره مسلح شوند و در آن صورت جنگ داخلی در  می گیرد.  این خطر وجود دارد که نیروهای شمالی به منطقه شمال بروند و آنجا دست به مقاومت بزنند، طالبان کابل را بگیرند و ارتش و نیروها بر اساس قومیت تقسیم بشوند. همان اتفاقی که در زمان دکتر نجیب الله افتاد. این احتمال هم وجود دارد و به نظر می رسد در این صورت افغانستان تجزیه ارضی خواهد شد و ممکن است که کشورهای خارجی هم از این اتفاقات حمایت کنند.

به هر حال خروج امریکا از افغانستان با این دو نگاه مواجه است. یک اینکه طالبان در نشست استانبول شرکت کنند و سهمی از قدرت بگیرند و دست از جنگ بکشند و مساله افغانستان حل شود یا طالبان دست به حمله بزنند که در آن صورت وضعیت بدتر خواهد شد.

نقش همسایه ها چطور است؟ احتمالا ایران و پاکستان نقش مهمی در اینده افغانستان خواهند داشت.

ایران و پاکستان در پشت پرده در افغانستان رقابت هایی دارند. گروه طالبان مورد حمایت پاکستان است. طالبان به لحاظ سیاسی و تدارکات نظامی و ... تحت نفوذ همین کشور و از لحاظ ایدئولوژی هم تحت نفوذ عربستان است. تسلط طالبان به نفع ایران نیست و به همین دلیل هم تهران در گذشته از شمالی ها حمایت می کرد. الان هم همین احتمال می رود که اگر وضعیت در افغانستان به سمت جنگ داخلی برود، پاکستان از طالبان حمایت کند و هند و ایران و روسیه و... از نیروهای دیگر حمایت کنند. بهترین راه حل برای افغانستان اما راه حل سیاسی است که بر اساس آن همسایگان هم بپذیرند که در امور داخلی افغانستان مشارکتی نداشته باشند. یعنی به زمان ظاهرشاه که دولت افغانستان دولتی مستقل بود برگردند.به نظرم مناسب ترین شرایط برای این کشور و حتی برای همه همسایگان همین است.

به ماجرای ایران برگردیم، خروج نیروهای امریکایی از افغانستان چه وضعیتی برای ایران ایجاد می کند؟ برخی از گروه های سیاسی افغانستان موافق همکاری ها با تهران هستند و برخی موافق اند. در صورت خروج امریکا ایران چه مسیری را دنبال خواهد کرد؟

اساسا خروج امریکا به نفع ایران است. پایگاه های امریکا درغرب افغانستان است که با ایران نزدیک است. طبیعتا حضور نظامی امریکا در این منطقه برای ایران خوشایند نیست. با رفتن ایالات متحده خیال تهران از بابت این موضوعات راحت خواهد شد. اما از آن طرف آمدن طالبان و حضورشان در قدرت خیلی به نفع ایران نخواهد بود. این گروه حتی اگر شراکت در قدرت داشته باشد و افغانستان هم ساختار سیاسی اش را تبدیل به فدرالی کند، که احتمالش هم زیاد است، در آن صورت طالبان تقریبا با ما هم مرز می شوند. از خراسان جنوبی تا سیستان و بلوچستان و اگر این اتفاق بی افتد خیلی برای ایران خوشحال کننده نیست. اما در کل خروج نظامی امریکا به نفع ایران است. امریکایی ها هم در افغانستان و هم در عراق حضور دارند و بنابراین خروج آنها به نفع ایران تمام می شود. امریکایی ها درست است که به ظاهر نیروهای خود را از افغانستان خارج می کند اما در موراد دیگر خروجش کامل نخواهد بود.

امکان این وجود دارد که در افغانستان با همکاری ایران اتفاقات به نحوی پیش برود که طالبان نتواند آنطور که در نظر دارد قدرت مطلق را در این کشور به دست بگیرد؟

ایران می تواند به این امر کمک کند. به این معنا که بازگشت طالبان در قدرت را گروه های قومی نمی پذیرند. طالبان هم می دانند و اگر ایران بتواند با پاکستان همکاری کند و مقداری هم روابطش را با عربستان بهبود بخشد، می توانند نقشی را ایفا کنند که یک نوع توزیع عادلانه قدرت قومی مذهبی در افغانستان شکل بگیرد. طالبان بخشی از قومیت پشتون هستند اما تمام پشتون ها طالب نیستند و گروه های دیگر سیاسی با پایگاه مردمی هم هستند. نگاه ایران باید تقویت یک دولت مرکزی قدرت مند باشد تا این دولت برای همه قومیت ها دست به توزیع قدرت بزند. در این صورت انحصارطلبی طالبان هم می تواند تعدیل شود. اما اگر این اتفاقات نیافتد و طالبان قدرت کامل را بخواهد جنگ داخلی و تجزیه امکان پذیر است و در این صورت ایران و پاکستان در دو جبهه متفاوت قرار خواهند گرفت.

>>> این مطالب را هم بخوانید:
آغاز جنگ داخلی در افغانستان
ماه عسل طالبان و القاعده نزدیک است؟
در ابتکار عمل روس‌ها خیری برای این مردم ستمدیده نیست؛راه صلح از جمع اقوام می‌گذرد
خروج آمریکایی‌ها و بازگشت عنعنات
هشدار فرمانده ارتش آمریکا درباره جنگ داخلی افغانستان

312 310