چرا با وجود پیام‌های مکرر ایران؛عربستان حاضر به گفتگو نمی‌شود؟

مهسا مژدهی:وضعیت منطقه بعد از آنکه برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناختند، به سمت سخت تر شدن رفته است.ایران مدت هاست که به دنبال گفتگوهای منطقه ای برای حل بحران ها در خاورمیانه است. اما استقبال از طرح های ایران برای چنین گفتگوهایی از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس صورت نگرفته است. در همین حال برخی از این کشورها این روزها درگیر ایجاد روابط و به رسمیت شناختن رژیم صهیونیستی هستند. اتفاقی که می تواند اوضاع در منطقه را به سمت بدتر شدن پیش ببرد. با شرایط فعلی تکلیف اختلافات بین ایران و برخی از کشورهای عربی چه خواهد شد.

در خبرآنلاین با علی اصغر زرگر در این زمینه به گفتگو نشسته ایم:

شرایط در منطقه در ماه های اخیر دچار تغییراتی شده است. برخی از کشورهای عربی رژیم صهیونیستی را به رسمیت شناخته اند و برخی دیگر هم در آستانه چنین اقدامی هستند. حتی کشورهایی که در این زمینه دچار کشمکش اند هم چراغ سبزهایی در این زمینه از خود نشان داده اند. در چنین شرایطی آیا برای ایران ممکن است تا موضوع گفتگوهای منطقه ای را پیگیری کند؟

موضوع از این قرار است که کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس تابعی از سیاست خارجی آمریکا هستند. در واقع می توانیم بگوییم که جهت گیری سیاست خارجی این کشورها، بیشتر همراه با سیاست خارجی ایالات متحده است. هر سیاستی که آنها برای منطقه مناسب بدانند، از سوی برخی از کشورهای عربی اجرایی می شود. چون واشنگتن هم بزرگ ترین حامی آنها و هم مهم ترین فروشنده سلاح است که تضمین هایی هم داده که این کشورها را در مقابل هرگونه سیاست خطر خارجی حفظ کند. 

حالا که چنین است کشورهای عربی هم مطیع هستند و هر چه ایالات متحده بگوید را بپذیرند. این کشورها هم کوچک هستند و هم وابستگی کامل به ایالات متحده دارند. به همین دلیل است که وقتی می بینند امنیت رژیم صهیونیستی تا این اندازه برای واشنگتن اهمیت دارد، پذیرفتند که آنها را به رسمیت بشمارند.

کلیت امر این است که شورای همکاری خلیج فارس، به این سمت می رود که مسائل با اسراییل را به نحوی حل و فصل کند. ایران در منطقه با اهرم ضدیت با رژیم صهیونیستی جلو می رود.  اسراییل و آمریکا با این طرحی که برای صلح کشورهای حاشیه خلیج فارس با تل آویو ریخته اند می خواهند این اهرم را از دست ایران بگیرند. اسراییلی ها اگر در امارات و بحرین باشند، در واقع در منطقه جنوبی خلیج فارس حتی ممکن است جایگزین ایالات متحده شوند.

منطقه خاورمیانه از قدیم منطقه نفوذ بوده است و همیشه به شیوه تقسیم نفوذ کار کرده. نظر من بر این است که در منطقه هنوز می شود مذاکره کرد. اما به این صورت درست است که موقعیت اعراب را به رسمیت بشناسیم اما در عین حال شما هم باید نفوذ و قدرت ما در خاورمیانه را قبول کنید. یعنی این گفتگوها باید با توجه به اهمیت و حفظ نفوذ ایران و مسائل دفاعی ما در منطقه انجام شود.

ایران هم در مقابل باید در صد نفوذ آنها را قبول کند تا یک نوع توازنی در خاورمیانه به وجود بیاید، در عین اینکه صلح و آرامش هم به آن برگردد و کشورها بتوانند بعد از سال ها درگیری با یکدیگر با پذیرش هم و با ایجاد گفتگو مسائل را حل کنند و نیازی نباشد که کشوری برای ایجاد امنیت خود، دست به دامن کشورهایی خارج از این منطقه شود و آنها هم بخواهند امنیت را به قیمت گزاف به کشورهای حاشیه خلیج فارس بفروشند.

ما دیدیم که ایران موضوع را بارها مطرح کرد اما استقبالی از سمت کشورهای عربی صورت نگرفت و آنها ترجیح دادند که کماکان این دو قطبی در منطقه باقی بماند و حتی وقتی که به نظر می رسید با آمدن بایدن ممکن است اوضاع تغییر کند، ملک سلمان با نامه ای علیه ایران نشان داد که موضوع گفتگوها را دنبال نمی کند. ایران چه نوع دیپلماسی برای حل این مساله می تواند در نظر بگیرد؟

این کشورها در واقع از خود اختیاری ندارند. آمریکایی ها به آنها تزریق کرده اند که توازن در منطقه بهم خورده و ایران یک قدرت بزرگ منطقه ای است و شما کشورهایی هستید که در این توازن بدون آمریکا جایی ندارید. آنها به کشورهای عربی قبولانده اند که حضورشان در خلیج فارس برای ایجاد توازن و حفظ امنیت کشورهای عربی و در راس آنها عربستان است. کشورهایی مثل قطر، امارات و حتی خود عربستان هم کشورهایی نیستند که در خود این توان را ببینند که بتوانند در منطقه توازن را حفظ کنند.

اما به نظر می رسد که به مرور برای ایالات متحده بهتر است که با حفظ موقعیت خود و پایگاه هایش در منطقه، از میزان حضورش کم کند و به همین خاطر انتظار می رود که به نحوی در یک دولت دموکرات حمایت از گفتگوهای منطقه ای شکل بگیرد. اما عرب ها فعلا این موضوع را نپذیرفته اند. آنها فکر می کنند که ایران از موضع بالا به موضوع نگاه می کند چرا که از نظر قدرت و وسعت برتری دارد. به همین خاطر کشورهای عربی ترجیح می دهند که در کنار ایالات متحده بایستند تا ضعف خود را اینطور بپوشانند.

اما ایران معتقد است که امنیت باید در خود منطقه تامین شود. این موضوع را حسن روحانی هم در سازمان ملل مطرح کرد. 

بله پیشنهاد آقای روحانی را اعراب نپذیرفتند. اما ایران به دنبال این است که امنیت را در خلیج فارس از طریق گفتگو با کشورهای منطقه حل کند و سیاستی که وزارت خارجه کشورمان هم در پیش گرفته و مواضعی که مطرح می کند هم در ادامه همین پیشنهاد است. اما کشورهای حوزه خلیج فارس، فعلا حاضر نشده اند که تن به چنین چیزی بدهند. بنابراین به نظر می آید که ایران بهتر است حد وسط را بگیرد و به جای آن طرح به دنبال وضعیتی باشد که با حفظ موقعیت کشورهای عربی و حتی پذیرش محدود پایگاه های امریکایی در این کشورها، پیشنهاد خود را مطرح کند.

بایدن تا کمتر از دو ماه دیگر در کاخ سفید خواهد بود و دیگر از حمایت بی چون و چرای ترامپ از کشورهای عربی خبری نیست. وجود دولتی دموکرات می تواند تغییراتی ایجاد کند؟

امکان چنین چیزی وجود دارد. به خصوص اگر توطئه تازه ای ایجاد نشود، می شود منتظر چنین موقعیتی بود. بایدن و مشاورانش نظرشان به این است که خود با ایران به نوعی توافق برگردد و به برجام برگردد. بعد آنها هم امتیازاتی خواهند داد و این موضوع می تواند در وضعیت منطقه هم تغییر ایجاد کند. اعراب در چنین شرایطی احساس خواهند کرد که پشتشان خالی شده  و این می تواند موضع اعراب را نرم تر کند. 

ایران می تواند از چنین موقعیتی به نفع خود استفاده کند. هر دولتی که بر سر کار بیاید، به دنبال کاهش تنش در منطقه خواهد بود تا حداقل روابط رسمی با عربستان برقرار شود و... دو طرف با ارائه تضمین های امنیتی به یکدیگر در صورتی که بتوانند به یک نتیجه مشترک برسند، به این سمت حرکت خواهند کرد تا تنش ها را کم کنند. 

>>> بیشتر بخوانید:
پشت‌پرده تحرک کشورهای عربی در روزهای اخیر چیست؟
ماه‌عسل عجیب دوحه و آنکارا با ریاض و ابوظبی؛در منطقه چه‌خبر است؟
آیا چرخش ریاض نشانه جنگی احتمالی است؟

312 310