رویکرد حقوقی ایران به موضوع قره‌باغ

تاکنون چندین نشست برگزار شده و کشورهایی برای حل این بحران پا در میانی کرده اند ولی هیچ کدام نتوانسته اند به یک جمع بندی قابل اجرا که از سوی دو طرف مورد حمایت قرار گرفته و آن را در منطقه اجرا کنند، برسند. از همین جهت می توانیم بگوییم که گروه مینسک در کارش به موفقیتی دست نیافته است. یک مشکل دیگر این گروه به اعضای آن بر می گردد. یک عضو مینسک، روسیه است و دیگری فرانسه که هر دوی این کشورها به ارمنستان نگرش مثبتی دارند و یک عضو دیگر هم ایالات متحده است. بنابراین بی طرفی در میان این گروه وجود ندارد. حتی روسیه در ارمنستان پایگاه دارد و همین موضوع به عدم کارآمدی گروه مینسک افزوده است.

حاکمیت منطقه قره باغ هم مورد سوال است. از نظر حقوقی منطقه کوهستانی قره باغ، استانی در جمهوری آذربایجان است که این منطقه و مناطق پیرامونی که به اشغال ارمنستان در آمده؛ بیست درصد از خاک این کشور را تشکیل می دهند. این منطقه توسط ارتش ارمنستان اشغال شده . این مساله بسیار مهمی است چرا که بعد از فروپاشی شوروی، کشورهای منطقه به این نتیجه رسیدند که به مرزهای پیشین شناخته شده خود بازگردند و تغییراتی داده نشود. در اغلب جمهوری های بازمانده از اتحاد جماهیر شوروی، اختلافات ارضی و مرزی زیادی وجود دارد و اگر راه و روش ارمنستان  و آذربایجان تبدیل به یک رویه شود، جهان و به ویژه منطقه اوراسیا با ناآرامی های زیادی روبه رو خواهد شد که به نفع هیچ کس نیست.

بنابراین همه طرف ها از جمله ایران بر این باور هستند که مرزهای قانونی حفظ شوند و اختلافات با استفاده از ابزارهای دیپلماتیک حل شوند. آذربایجان بر این باور است که قره باغ استانی در این کشور است که از خود مختاری خود استفاده کرده و استقلال دارد. اما ارامنه یک جمهوری خودخوانده تشکیل داده اند و آذربایجان موضع رسمی اش این بوده است که علاقه مند به حل مساله از راه و روش های دیپلماتیک است. با این همه در شرایط فعلی که به وجود آمده، جمهوری آذربایجان هم هشدار داده، در صورت ادامه روند فعلی، ارمنستان را هدف قرار خواهد داد.

روسیه می گوید مادامی که آذربایجان به خاک ارمنستان تجاوز نکند، به ایروان کمک نخواهد کرد. بر اساس پیمان امنیت دسته جمعی که میان ارمنستان، روسیه، بلاروس و تاجیکستان و ... منعقد شده است، یکی از مفاد این است که اگر به خاک یا قلمرو یکی از این کشورها تجاوز شود، به منزله تجاوز به دیگر اعضا است. این موضع روسیه موضع مثبتی است. اما علاوه بر آن دومین موضع مثبتی که تاکنون گرفته شده، موضع ایران است که از ارمنستان خواسته تا به تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان احترام بگذارد. موضع ایران و روسیه به عنوان دو قدرت در منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است.

جمهوری آذربایجان برای احیای تمامیت ارضی خود اقدام کرده است. از سوی دیگر جدایی طلبان تاکنون حاضر به هیچگونه مذاکره ای نشده اند. در چنین شرایطی طرح ایران به میان آمده است که می گوید تمامی اقدامات دو کشور باید در چارچوب قوانین بین المللی و سازمان ملل باشد. بر اساس این قوانین ارمنستان باید منطقه قره باغ و بخش های پیرامونی آن را آزاد کند. ایران هم حاضر به کمک به هر دو کشور است. موضوع دیگری که مطرح شده، این است که ایران نمی پذیرد که نیروهای خارج از منطقه به اوراسیا بیایند. اشاره به نیروهایی است که گفته می شود معارضن و از سوریه آمده اند. ایران می گوید طبق مسائل بین المللی این یک مساله داخلی برای آذربایجان است که این کشور حق دارد از آن دفاع کند.

موضوعی که مطرح می شود این است که قره باغ حق تعیین سرنوشت خود را دارد اما طبق حقوق بین الملل این حق در زمانی واقعی است که مردم آن منطقه در ظلم و محاصره باشند. اما آذربایجان می گوید خودمختاری قره باغ را کماکان خواهد پذیرفت.  

ایران موضعی واضح دارد که می گوید دوطرف بر سر میز مذاکره بنشینند و در مورد این بحران صحبت کنند. البته جمهوری آذربایجان معتقد است که در بیست و شش سال گذشته هم همواره این مسیر را دنبال کرده  اما تکلیف مناطقی از این کشور که در دست اشغال است روشن نشده. ایران رویکردی حقوقی به موضوع قره باغ دارد که بر اساس خروج ارمنستان از مناطق تحت اشغال و برطرف کردن بحران با استفاده از میز مذاکره است.

312 310