سفری کوتاه با راهنمای دنیای ظلمات/عکس

عکس و گزارش: امیدسلیمی بنی/ می گوید 6 سال است در زیرزمین اسیر شده، روزهای فراوان در سکوت این غار، راه پیمایی کرده و حالا که دارد برای ما حرف می زند، تازه ازدواج کرده است. به چشمهایش می نگرم. به دستهایی که فرمان قایق را مشت کرده و پاهایی که در گردونه قایق پلاستیکی، پارو می زند و ردیف قایقهای به هم بسته شده را پیش می برد.

اسمش حسین است، ولی نمی دانم شاید شغلش است که مرا به یاد آنوبیس، اسطوره مصری دنیای زیرین می اندازد. پسر اوزیریس، خدای دنیای زیرین در مصر باستان که وظیفه اش گذراندن روح مردگان از تاریکی هاست.

در دل تاریک غار علی صدر همدان، به درد دلهای این جوان علی صدری گوش می دهم که از کمی حقوق و نداشتن بیمه شکایت می کند و اینکه گاهی روزها که تعطیلاتی مانند نوروز پیش می آید، مجبور است با اضافه کاری، ساعتها در علیصدر قایق رانی کند و گوشه و کنار این غار عظیم آبی را به مردم نشان دهد.

ورودی غار، بلیط گرانی دارد. تخفیف برای بچه و بزرگسال هم نمی شناسد. بعد از ورود به سالن انتظار، باید ایستاد تا ورودی غار، خلوت شود. شلوغ است و مردم آمده اند برای دیدن یکی از پرجاذبه ترین غارهای آبی جهان، علیصدر همدان.

اندکی درباره غار علیصدر

غار علی‌صدر تنها غار تالابی ایران و از معدود غارهای آبی جهان است. این غار در 75 کیلومتری شهر همدان واقع در ارتفاعات ساری قیه نزدیک روستای علی‌صدر شهرستان کبودراهنگ (استان همدان) واقع شده است. ارتفاع غار از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است. زمین شناسان قدمت سنگهای این غار را به دوره ژوراسیک از دوران دوم زمین‌شناسی (۱۹۰-۱۳۶ میلیون سال قبل) نسبت می‌دهند.

مردم روستای علی صدر و روستاهای اطراف، از قدیم‌الایام به وجود این غار پی برده بودند و از آب آن بهره‌برداری می‌کردند. تا اینکه در۵ مهرماه ۱۳۴۲ شمسی گروهی ۱۴ نفره از اعضای هیئت کوه‌نوردی همدان(کلوپ سینا)به سرپرستی مرحوم محمدطاهرهمایونی، غار علی صدر را مورد بازدید و کاوش قراردادند و توانستند با وسایل ابتدایی، مانند فانوس و تیوپ لاستیکی، مسافتی از غار را طی کنند. در سال ۱۳۴۶ با پخش خبر کشف این غار شگفت‌انگیز و بی انتها درسطح رسانه‌های ملی، سیل محققان، کوهنوردان و علاقه‌مندان به آثار طبیعی به سوی آن سرازیر شد.

در سال ۱۳۵۲ کوهنوردان همدان دهانه و ورودی غار را به قطر ۵۰ سانتی‌متر عریض کردند و از سال ۱۳۵۴ استفاده عمومی از غار علی‌صدر آغاز شد. از آن روز تاکنون جهت سهولت بازدید و رفاه حال گردشگران کارهای زیادی درون غار انجام شده که علاوه بر افزایش طول مسیر آبی برای قایقرانی، مسیرهایی در خشکی به مسیر بازدید افزوده شده که مناظر جدید و بدیعی را در جلوی دیدگان مشتاق گردشگران قرار می‌دهد.

تاریکی و آب بی انتها

ابتدای ورودی غار، تابلوهای هشدار دهنده توضیح داده که هیچگونه آشغال به زمین نریزید، به دیواره های دست نزنید و با فلاش عکسبرداری نکنید.

وقتی حسین برایم توضیح می دهد که آب در برخی از نقاط غار، نزدیک به 12 متر عمق دارد، عرق سردی به پیشانی ام می نشیند. پس چرا نجات غریق نیست؟ این طور که می گویند در ابتدای دهه 70، چند مورد واژگونی قایق و کشته شدن مردم در این غار گزارش شده، ولی حالا که چندین سال از آن ماجراها می گذرد، هنوز شرکت بهره بردار از این غار، برای جان مردم، فکر اساسی نکرده است.

شرکتی که گفته می شود سهامداران آن، عمدتا دولتی هستند و این ورودی گران به چه مصرفی می رسد، خدا می داند.

حسین می گوید از بچگی این غار را می شناخته و هیچ وقت فکر نمی کرده روزی به عنوان قایقران و راهنمای مردم در نزدیکی محل زندگی خود، مشغول به کار شود.

بعد، برای کسانی که در قایقهای پشت سرش نشسته اند توضیح می دهد نقش های بالای سر که با رسوب میلیونها ساله آب و املاح معدنی ساخته شده اند، چه شکلهایی را به ذهن تداعی می کنند: بچه عقاب، سوسمار 12 متری و سر زن با کلاه سیلندری.

به جزیره می رسیم. این اسمی است که راهنماها به قسمتی از غار داده اند که با آب محصور شده، قسمتهایی از این غار را با سیمان و سنگ، مسطح کرده اند، نور مناسبی داده اند و برای دیدن مردم، مهیا شده، هر چند در پناه نور چراغهای الکتریکی سقف، جلبکها کم کم دارند دمار از روزگار نقشهای چند میلیون ساله در می آورند.

دیدن تمام شگفتیهای این غار، شاید بیش از دو ساعت وقت نیاز دارد، ولی این طور  که حسین می گوید تاکنون انتهای آن را کسی نتوانسته ببیند. زیرا در برخی از معبرهای آبی، مسیر به اندازه ای تنگ می شود که یا باید صخره ها را شکافت و یا از خیر آن گذشت.

آبی که زیر پای ما جریان دارد، بی بو، بدون اسیدیته و بی رنگ است. آبی که نه سرد است و نه گرم. به آرامی جریان دارد، به اندازه ای که جریان آن نیز احساس نمی شود و می گویند هیچ جنبنده ای در تاریکی مطلق آن، تاکنون رشد نکرده.

وقتی از خروجی غار بیرون می روم، هنوز چهره حسین را به خاطر دارم که از سختیهای کار در زیر زمین، در غار نمناک و در تاریکی و ظلمات سخن می گفت. کاری که مانند اسطوره های قدیم دنیای مصر باستان، راهنمایی روحهای مردم در پیچ و خم دنیای زیرین است.

13344