عباس سلیمی نمین، رییس دفتر مطالعات تدوین تاریخ ایراناست. او در پاسخ به خبرنگار گروه اندیشه خبرآنلاین درباره وضعیت فکری و موقعیت نخبگان در جامعه ایران در دهه هشتاد چنین گفت:
" ما در سال گذشته، سطح آگاهی های جامعه را رو به فزونی یافتیم اما میزان رشد فرهنگی و سیاسی نخبگان ما نگران کننده و حاکی از تجربه بسیار تلخی بود که باید به آن توجه شده و تمهیداتی جدی در این زمینه اندیشیده شود.
ما در سه چهار دهه قبل نخبگان فرهنگی توانمندی داشتیم که هنوز آثار آنها در میان ما تازه به نظر می رسد. این امر نشان می دهد که ما نتوانسته ایم با تولیدات جدید سطح جامعه نخبگان خودمان را ارتقا ببخشیم. اینکه هنوز آثار شهید مطهری و دکتر شریعتی در جامعه ما حرف نو تلقی می شود، حاکی از این است که ما خیلی جلو نرفته ایم. در عرصه سیاسی هم اوضاع این گونه است. نخبگان سیاسی ما خطاهای نخبگان قبل از خودشان را تکرار می کنند. یعنی اگر ما در دوره های گذشته تملق را در عرصه سیاسی باور کردیم و دچار مشکلات و آفات زیادی شدیم، امروز دیگر نخبگان سیاسی ما نباید از همین ناحیه دچار مشکل شوند.
آنها باید به تجربیات گذشته توجه کنند اما ما شاهد چنین چیزی نیستیم. البته این مشکل صرفا به بحث تملق بازنمی گردد. تملق یکی از مظاهر بارز منحرف ساختن نخبگان سیاسی و اجتماعی است. تملق یکی از پدیده های بسیار آشکاری است که در این دهه گسترش یافته است.
در این دهه نخبگان سیاسی و اجتماعی ما با آفات دیگری هم مواجه بوده اند. مثلاً ما امروز همانند گذشته باید برخی از نخبگان سیاسی مان را از بقای خودشان در قدرت و قدرت طلبی پرهیز دهیم. اگر نخبگان ما به تجربیات گذشته در این زمینه توجه می کردند، امروز شاهد تکرار چنین مباحثی نبودیم.
لذا به نظر من، ما به طور کلی در تغذیه نخبگان دچار مشکل هستیم. هر چند که فرد نخبه برای جامعه تولید فکر می کند اما این به این معنا نیست که او خودش نیازمند اندیشه تولید شده از سوی دیگران نیست. ما بعضا تصور می کنیم که نخبگان به دلیل مولد بودنشان در حوزه اندیشه، دیگر نباید به لحاظ فکری مصرف کننده هم باشند. این رای ناصوابی است که ما فکر کنیم دوره نیاز نخبگان به تغذیه فکری در زندگی آنها سپری شده است. من امیدوارم که ما در سال آینده به تغذیه نخبگان و تعیین نیازهای آنها در زمینه فکری توجه کنیم تا بتوانیم توانمندی های نخبگان سیاسی و فرهنگی خودمان را حفظ کنیم. نخبگان توانمندی های جامعه هستند و این خسران بزرگی است که ما آنها را به دلیل تغذیه نکردن از دست بدهیم. تغذیه نخبگان طبیعتاً بر عهده سیستم حاکم بر کشور است. در هر سیستمی علی القاعده باید برای همه اقشار جامعه خوراک فکری لازم تامین شود.
یک سیستم معقول و همه جانبه نگر باید به همه توانمندی های خودش توجه کند. حفظ توانمندی ها امر تضمین شده ای نیست. عوامل گوناگون می توانند نخبگان را دچار توهم و سایر آفات ممکن بکنند. بنابراین سیستم باید بر روی تغذیه نخبگان کار کند. وضعیت نخبگان در جامعه ما فراز و نشیب داشته است. این نکته خیلی مهم است که نخبگان ما در حال بهره گرفتن از سرمایه اولیه خودشان هستند و ما تلاش نمی کنیم چیزی بر سرمایه آنها بیفزاییم. در واقع ما باید سطح نخبگی کشور را با یک برنامه ریزی دقیق ارتقاء بدهیم.
سطح نخبگی در جامعه ما در برخی حوزه ها افزیش یافته و در برخی حوزه ها نیز کاهش یافته است. به نظر من شرایط جامعه ما این گونه نبوده که نخبگان ما در دهه 1380 تغذیه نشده اما در دهه 1370 تغذیه شده باشند. ما همان قدر که به فرهنگ عامه توجه داریم و می خواهیم آن را ارتقاء دهیم و برای تحقق این امر تشکیلاتی هم داریم، باید به فرهنگ نخبگان سیاسی و فرهنگی هم توجه کنیم زیرا نخبگان سیاسی و فرهنگی ما رشد چندانی نداشته اند. برخی منازعات سیاسی نیز به خوبی از این ضعف فرهنگی پرده برداری می کند.
در شرایطی که این ضعف فرهنگی در میان نخبگان ما وجود دارد، متملقین به راحتی می توانند به اهداف خودشان برسند. ما امروز شاهد رواج بحث های خیلی نازلی در سطح نخبگان جامعه خودمان هستیم. مثلا می بینیم که فلان نخبه سیاسی با فلان بحث متوهم شده است. این آفت البته فقط متعلق به یک جناح سیاسی نیست.
کلیه نخبگان ما می توانند دچار این مشکل شوند. با اینکه در گذشته برخی از نخبگان سیاسی ما در جریان های مختلف از طریق تملق متوهم شده اند، باز هم شاهد چنین پدیده نامطلوبی در جامعه مان هستیم ولی در جلوگیری از این امر کوتاهی می کنیم. یعنی اموزش لازم را به نخبگان سیاسی خودمان نمی دهیم که افرادی که برای استفاده های مالی و اقتصادی به شما نزدیک می شوند، با شما صادقانه سخن نمی گویند و توصیفشان از شما و توانمندی هایتان صادقانه نیست. این نکته را باید به نخبگان سیاسی آموزش و یا مرتباً به آنها تذکر داد. اما ما در این زمینه کوتاهی می کنیم.
/62
نظر شما