اندر اهمیت انتشار «خاطرات نجف»

«خاطرات نجف» عنوان کتابی است که موضوع خود را ارائه خاطرات کسانی قرار داده است که طی اقامت 13 ساله امام در نجف (1344 - 1357) به نوعی در ارتباط با ایشان بوده و در جریان مسائل انقلاب فعال بوده‌اند. این دوره، به لحاظ شناخت مرحله ای ویژه از تاریخ انقلاب، بویژه به دلیل حضور رهبر انقلاب و محوریت ایشان، نهایت اهمیت را دارد. این افراد از روحانیونی هستند که به امام نزدیک بوده و در چهارچوب یاران ایشان یا نزدیک به ایشان قرار داشته‌اند.
اهمیت کتاب از آن روست که کتاب مذکور، کاری است از موسسه نشر آثار امام، موسسه ای که رسالت مستقیم و اصلی برای ارائه تصویری از زندگی امام دارد و پیداست که که بانیان آن تلاش کرده‌اند تا روی این بخش تمرکز کرده و اطلاعات و خاطرات موجود را سامان دهی کنند. حرکتی که امیدواریم ادامه یابد.
مجلد اول خاطرات شش تن از روحانیونی است که در ارتباط مستقیم با امام قرار داشته‌اند:
آیات و حجج اسلام: محمد حسن اختری ؛ اسدالله امامی میبدی ؛ سید عباس خاتم یزدی ؛ محمود قوچانی ، محمد باقر مصطفوی و هادی مقدس.
هر کدام از این افراد تلاش کرده اند تا خاطرات خود را از امام و مسائل دیگر مربوط به انقلاب در آن سالها ارائه کنند.
متاسفانه در مقدمه کتاب روشن نیست که آیا این مصاحبه ها برگرفته از آثاری است که قبلا منتشر شده یا آن موسسه به طور مستقل آنها را سامان داده است. برای مثال خاطرات آیت الله خاتم یزدی پیش از این توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است. پرسش این است که آیا مطالب تکراری است یا مطالب تازه هم دارد. همین پرسش در باره خاطرات مرحوم فردوسی پور هم مطرح است.
تا آنجا که نویسنده این سطور مطلع است، از برخی از این افراد تاکنون خاطره ای منتشر نشده و از این جهت، آنچه در این کتاب آمده، مغتنم است.
این افراد گرایشهای مختلفی دارند و طبیعی است که در واگویه کردن برخی از مطالب، گرایش ایشان تأثیر گذاشته باشد.
هادی مقدس گفته است که وقتی برخی از صداهای اعتراضش علیه دکتر شریعتی بلند شد که در کتاب اسلام شناسی یا فاطمه فاطمه است مطالب کفرآمیزی گفته، امام مسأله را به حاج شیخ حبیب الله اراکی واگذار کرد. او نیز کتابهای شریعتی را خواند و اعلام کرد: هرچه این کتاب ها را خواندم، کفری در آنها نیافتم (ص 230).
مجلد دوم این خاطرات متعلق است به خاطرات آیات و حجج: سید محمد بجنوردی ؛ سید رضا برقعی ؛ محمد رضا رحمت ؛ سید محمد سجادی ؛ اسماعیل فردوسی پور ؛ محمد تقی متقی ؛ هادی معرفت ؛ هادی موسوی ، محمدرضا ناصری
خاطرات این افراد نیز، بیشتر برای اولین بار است که انتشار می‌یابد و همه آنها به دلیل نزدیکی به نهضت امام و این که به هر حال نزدیک بوده‌اند، دارای اهمیت زیادی برای شناخت تفکر امام و مسیر ایشان در جریان پدید آمدن نهضت روحانیت و انقلاب اسلامی است.
این افراد معمولا دیده‌ها و یا شنیده‌های خود را گزارش کرده و از این جهت، ما با منبع دست اولی روبرو هستیم.
نکته مهم این که در این کتاب، می‌توان با بسیاری از روحیات و اخلاقیات امام آشنا شد. این که امام پیش ورود به حرم امیر المؤمنین، به زیارت مرقد مقدس اردبیلی می رفته، یا این که مستشکل درس امام چه کسی بوده و امام چه برخوردی برابر وی می کرده به ویژه برخورد امام با ماجرای دکتر شریعتی و درگذشت وی، اطلاعات قابل توجهی در این کتاب دیده می‌شود.
از دیگر مواردی که در برخی از خاطرات آمده، برخورد امام با ماجرای سازمان مجاهدین خلق است که آقای ناصری توضیحاتی در این باره به دست داده‌اند. وی از اصرار آیت الله ربانی شیرازی و سعیدی به امام یاد می کند که اجازه پرداخت سهم امام را به آنان خواستار بودند. وی می گوید تنها موضوعی که در باره مسائل اختلافی داخل ایران امام صریحا نظر داد، دفاع از مسأله حجاب آقای مطهری بود (2/207).
به هر حال، این دو مجلد کتاب که مجموعا پانصد صفحه است، آگاهی های تازه ای دارد که برخی از آنها تاکنون در اختیار نبود.

این کتاب در سال جاری (1389) توسط موسسه نشر و تنظیم آثار امام توسط گروه تاریخ معاونت پژوهشی موسسه منتشر شده است.