دیوید کر: کریسمس امسال مجموعه‌ای از فیلم‌های متفاوت در سینماها اکران می‌شود؛ از کمدی «فاکرهای کوچک» گرفته تا کارتون «یوگی خرسه» و وسترن «شهامت» ساخته جوئل و ایتن کوئن.
این بچه‌های خوب همان‌هایی هستند که کمدی‌های سیاه و شوخی‌هایشان با ژانرهای مختلف آنها را محبوب نسلی از منتقدان کرده است، همان‌ها که مجموعه‌ای از شخصیت‌های جامعه‌ستیز شامل آنتون چیگور در فیلم سال 2007 و برنده اسکار «پیرمردها کشوری ندارند» را خلق کردند، کسی که با بالا انداختن یک سکه درمورد سرنوشت قربانیان خود تصمیم می‌گرفت و اگر قرار به کشتن می‌شد آنها را با اسلحه مخوف خود به قتل می‌رساند.
داستان هر دو فیلم در غرب روی میدهد و سرشار از تعقیب‌های سراسری چشمگیر است، اما هیچکس هیچ‌وقت «پیرمردها کشوری ندارند» یا هیچ‌یک از دیگر ده‌ها فیلم برادران کوئن را با یک فیلم مخصوص کریسمس اشتباه نمی‌گیرد.
آنچه از افق مستقیم و بی‌وقفه به سوی ما می‌آید «شهامت» است، وسترنی کلاسیک درباره یک دختر 14 ساله باشهامت که با همراهی مردان قانون برای پیدا کردن قاتل پدرش راهی سرزمین‌های سرخ‌پوستان می‌شود. این داستان تا چه حد کلاسیک است؟ آخرین بار سال 1969 بود که «شهامت» به کارگردانی هنری هاتاوی اسکار بهترین بازیگر مرد را برای بابایی به اسم جان وین به همراه داشت.
به استناد اکران «شهامت» در آخر روزهای سال 2010، شجره‌نامه کارگردانان این فیلم و حضور بازیگرانی چون جف بریجز، مت دیمن و جاش برولین، پارامونت - استودیویی که این فیلم 35 میلیون دلاری را توزیع می‌کند - امیدوار است «شهامت» بخشی از یک رویداد پرهدیه دیگر باشد که به آن اسکار می‌گویند.
خیلی کم پیش می‌آید هالیوود بار دیگر سراغ ژانر وسترن برود و هر وقت هم که می‌رود کلی ریسک می‌کند. «ترور جسی جیمز به دست رابرت فورد ترسو» براد پیت و کیسی افلک را با خود داشت، اما به لحاظ تجاری خیلی موفق نبود (هرچند «قطار سه و 10 دقیقه به یوما» اوضاع خیلی بهتری داشت).
اخیرا در رستوران بابی در نیویورک با برادران کوئن صحبت کردم. آنها برای لحظه‌ای در برابر این ایده که فیلم جدیدشان ممکن است از نگاه برخی فیلمی تلقی شود که حسی خوب در تماشاگر ایجاد می‌کند، مقاومت کردند، اما در نهایت اذعان کردند، البته به نوعی.
ایتن گفت: «تقصیر ما نیست. فیلم بر مبنای رمان ساخته شده است. نکته خوب رمان‌ها همین است. می‌توانید همه چیز را گردن کتاب بندازید.»
دو برادر که هر دو در نیویورک زندگی می‌کنند به فاصله چند دقیقه از هم از راه می‌رسند. فشار هفته‌های مانده به اکران فیلم هر دو را از پا انداخته است. جوئل کلاه موتورسواری خود را کنار کلاه دوچرخه‌سواری برادرش می‌گذارد، اما این نهایت تفاوت قابل مشاهده معروف‌ترین برادران فیلمساز صنعت سینماست.
آنها «شهامت» را نه تنها به عنوان نسخه اصلاحی فیلمی با بازی دوک یک‌چشم (جان وین) که به نقش روستر کاگبرن یکه‌تازی می‌کرد بلکه به این خاطر ساختند که هر دو عاشق کتاب چارلز پورتیس بودند که فیلم بر مبنای آن ساخته شده است.
ایتن و جوئل کوئن و هیلی استاینفلد در پشت صحنه فیلم «شهامت»
داستان رمان از زبان پیردختری بنام متی راس روایت می‌شود. او از سال‌ها پیش می‌گوید و اینکه چگونه انتقام قتل پدرش را به دست یک آدم تن‌لش بنام تام چِینی گرفت. این شخصیت دختر جوان بود که مورد توجه برادران کوئن قرار گرفت.
این بار از غافلگیری خبری نیست
ایتن گفت: «در رمان چیزی واقعا تحسین‌آمیز درباره این دختر هست که ما را مجذوب او کرد. اصلا به فکرمان نرسید باید با چیزی که آن را یک داستان و شخصیت بسیار جذاب می‌دانستیم سطحی برخورد کنیم. اصول اخلاقی این دختر 14 ساله به نظرمان جالب و البته مفرح آمد.»
برادران کوئن در «شهامت» هیچ‌وقت این نکته را نادیده نمی‌گیرند که او یک کودک است، اما از او یک چهره دوست‌داشتنی سینمایی هم نمی‌سازند. متی - که نقش او را هیلی استاینفلد بازیگر تقریبا تازه‌کار بازی می‌کند - برای اینکه کاگبرن (جف بریجز) و یک رنجر تگزاسی بنام لابوف (مت دیمن) را در این جست‌و‌جو با خود همراه کند، بیشتر رجزخوانی می‌کند، اما آن دو که برق دلارها چشمانشان را گرفته یواشکی بدون او راه می‌افتند.
متی دنبال آنها راه می‌افتد، اما وقتی یک صاحب یک قایق حاضر نمی‌شود او را از رودخانه‌ای خروشان رد کند، نقشه‌هایش به طور موقت خنثی می‌شود. در همین حال، کاگبرن و لابوف آن سوی رودخانه با خنده به این صحنه‌ها نگاه می‌کنند. متی جسورانه سوار بر اسب سیاهش به دل رودخانه می‌زند و هر جور که هست خود را به طرف دیگر می‌رساند. او خیس آب شده، اما پیروز است و اکنون می‌تواند عضوی از یاران خاص کلانتر باشد.
طرفداران جدی برادران کوئن را نمی‌توان به خاطر اینکه منتظر افتادن یک کفش دیگر یا یک پیچیدگی طنزآمیز دیگر هستند، مقصر دانست. این بار چنین اتقاقاتی نمی‌افتد (هرچند روستر تحسین خود را نسبت به اسب نشان میدهد و نه دختری که سوار بر آن این طرف آب آمده است).
طرفدارانی که عادت کرده‌اند از کوچه‌های رنگ و وارنگ و پر از نشانه‌ها و آدم‌های عجیب و غریب که انگار از ناکجاآباد آمده‌اند، بگذرند، احتمالا از اینکه خود را در دشت‌های باز و شخصیت‌های قابل تشخیص «شهامت» ببینند دچار مشکل می‌شوند.
کوئن‌ها و فیلمبردار دیرین آنها راجر دیکینز با همان پارامترهای تصویری فیلم‌های جان فورد کار کرده‌اند و یک وسترن تو‌‌در‌‌تو با چشم‌اندازهای پرهیبت ساخته‌اند که بی‌اهمیتی نسبی آدم‌هایی که در این چشم‌اندازها پرسه می‌زنند، مورد توجه قرار میدهد. شخصیت‌های فیلم مانند کتاب به شکلی بیش از حد آراسته و بسیار متمدن صحبت می‌کنند.
عدالت در «شهامت» به سرعت اجرا می‌شود، اما این کار منصفانه انجام می‌شود و در پایان هیچ کس که خود باعث مرگ نشده، نمی‌میرد. «شهامت» در نهایت فیلمی احساسی و حتی پرشور است.
جاش برولین که در فیلم نقش چینی را بازی می‌کند، گفت: «فکر نمی‌کنم آنها خیلی به این که فیلم کجا ممکن است فرود بیاید، فکر نکردند. ما همه لذت می‌بردیم، البته بجز جوئل. فکر نکنم این تخصص او باشد، اما آنها نه تظاهر می‌کنند، نه انتظاری دارند و کاری را انجام می‌دهند که دوست دارند. اگر بخواهید جوئل و ایتن را رده‌بندی کنید، فوری ناامید می‌شوید.»
وقتی برادران کوئن با دیمن جلسه گذاشتند اولین سئوالی که از او پرسیدند این بود که کتاب را خوانده است. دیمن گفت: «من کتاب را نخوانده بودم، اما از همان لحظه اول که با جوئل و ایتن صحبت کردم، همه حرف‌ها درباره کتاب بود. وقتی کتاب را خواندم، متوجه شدم چرا این کار را می‌کردند، برای اینکه زبان آن فوق‌العاده است. بسیاری از دیالوگ‌های فیلم مستقیم از کتاب آمده است.»
هرچند سخت است به بازی بریجز به نقش کاگبرن اشاره کنیم، اما بخش زیادی از بار فیلم روی شانه‌های کوچک استاینفلد است، دختری 13 ساله که از میان 15 هزار دختر که تست بازیگری دادند یا نوار ضبط‌شده خود را فرستند، انتخاب شد.
ایتن گفت: «همان طور که می‌توانید تصور کنید انتخاب بازیگر این نقش منبع یک عالم اضطراب بود. ما حواسمان بود اگر شخصیت این بچه درست از کار در نیاید، فیلمی در کار نخواهد بود.»
جوئل افزود: «ما تنها سه یا چهار هفته پیش از فیلمبرداری او را انتخاب کردیم و خیلی وقت بود دنبال بازیگر این نقش بودیم، اما این شاید حساس‌ترین جنبه ساخت یک فیلم باشد.»
برادران کوئن که فیلمهایشان - شامل «تشنه خون»، «لبووسکی بزرگ» و «فارگو» را با همدیگر کارگردانی کرده‌اند - گفتند در نظر داشتند یک نوجوان واقعی نقش متی را بازی کند و هرچند استاینفلد تا پیش از این تنها یک نقش مهم در کارنامه داشت، اما او به سرعت مهارت خود را در بیان دیالوگ‌های منسوخ ثابت کرد.
جوئل گفت: «از همان ابتدا مشخص بود هیلی با این زبان مشکلی ندارد.»
بریجز که پارسال برای فیلم «قلب دیوانه» برنده اسکار بهترین بازیگر مرد شد و سال 1998 هم در «لبووسکی بزرگ» کوئن‌ها بازی کرد، گفت خیلی خوشحال است برادران کوئن فیلمی ساخته‌اند که خانواده‌ها ممکن است در فصل تعطیلات برای دیدن آن صف ببندند.
او گفت: «امیدوارم همه این فیلم را ببینند، از طرفداران برادران کوئن گرفته علاقه‌مندان سینما. به عنوان یک بازیگر دوست دارید بخشی از چیزی باشید که مردم را تحت تاثیر قرار میدهد، اما صرفا احساساتی نیست. فکر کنم مردم از اینکه می‌بینند جوئل و ایتن فیلمی مثل «شهامت» ساخته‌اند شگفت‌زده می‌شوند، اما آنها آن قدر به کتاب اعتقاد داشتند که اجازه دادند داستان با مردم حرف بزند.»
نگاه رسمی و همراه با احترام به وسترن
برادران کوئن گفتند آنها این بار داستانی را به تصویر کشیده‌اند که یک نفر دیگر روی کاغذ آورده است. جوئل گفت: «کتاب، داستان خود را صاف و پوست‌کنده روایت می‌کند. ما سعی نکردیم از لحاظ سبک آن را تنظیم کنیم. به این فکر می‌کردیم که هر صحنه را چطور فیلمبرداری کنیم. پیش‌فرض هر بخش قشنگ‌تر و کلاسیک‌تر بود.»
البته در میان این وسترن کلاسیک بارقه‌هایی از سبک کوئن‌ها هم هست. به عنوان مثال در صحنه‌ای از فیلم روستر و متی با مردی کوهستانی آشنا می‌شوند که خیلی وقت است روی تپه‌ها پرسه می‌زند و انگار بیش از حد به پوست خرسی که پوشیده علاقه دارد. و از آنجا که روستر عادت دارد آدم‌ها را با گلوله از پادرآورد، شاهد خشونتی تلافی‌جویانه هستیم، اما حتی در این حالت هم هیچکس مانند «فارگو» درون یک دستگاه چوب‌خردکن انداخته نمی‌شود.
ایتن گفت: «کتاب خیلی خشن است، اما ما این را در نظر داشتیم که سطح خشونت فیلم مانند فیلم‌های قبلی‌مان نباشد.»
بخشی از این تمهید به خاطر دریافت درجه PG-13 بود تا تماشاگران بیشتری در مقایسه با طرفداران همیشگی کوئن‌ها امکان دیدن این فیلم را داشته باشند. ایتن افزود: «خشونت باید تا حدی در فیلم باشد تا سرسختی آنچه هتی با آن سن و سال کم با آن روبروست ثابت شود، اما در مقایسه با آنچه در شبکه اچ‌بی‌او می‌بیند واقعا هیچ است.»
اسکات رادین که «شهامت» را تهیه کرده گفت نگاه رسمی و همراه با احترام به وسترن، جایی که جست‌و‌جوها صورت می‌گیرد و ماجراها اتفاق می‌افتد، در جای جای کتاب آشکار است.
او گفت: «تصور نمی‌کنم ایتن و جوئل این فیلم را ساختند چون می‌خواستند وسترن را از نو خلق یا فیلمی را بازسازی کنند. گویش شخصیت‌ها و عشق به زبان که در تمام فیلم نفوذ کرده، «شهامت» را تا حد زیادی در کنار دیگر فیلم‌های آنها قرار میدهد، اما از خیلی جهات نسبت به دیگر فیلمهایشان کمتر طنزآمیز است.»
جوئل گفت از همان ابتدا کاملا مشخص بود، «شهامت» جایی متفاوت با دیگر فیلمهایشان فرود می‌آید.»
او ادامه داد: «وقتی اولین بار با استودیو وارد مذاکره شدیم، یکی از چیزهایی که پرسیدند این بود که می‌توانیم آن را تا کریسمس تمام کنیم. پس از مدتی به خودمان گفتیم اگر فیلم را همان جور که به آن فکر کرده بودیم درست کنیم، قرار دادن آن به عنوان یک فیلم کریسمس کار کاملا معقولی است.»
ایتن حرف آخر را می‌زند: «بله، شاید بتوانید برای دیدن این فیلم مادربزرگتان را هم به سینما بیاورید!»
نیویورک تایمز / 10 دسامبر / ترجمه: علی افتخاری
* «شهامت» از 22 دسامبر (اول دی) در آمریکای شمالی اکران می‌شود و در عین حال فیلم افتتاحیه شصت و یکمین دوره جشنواره فیلم برلین است.
ت
نظر شما