ناهنجاری‌های رفتاری در ایران از متوسط دنیا بیشتر است

این روزها امار مختلفی از میزان مبتلایان به بیماریها و اختلالات روانی گزارش می شود. بعضی از خبرها از آمار 22 درصدی ابتلا به بیماری‌های روانی و بعضی دیگر از حضور 45 هزار بیمار روانی در کشور خبر داده اند. فارغ از میزان دقت این آمار به طور کلی کارشناسان از افزایش ابتلا به بیماریهای روانی در کشور ابراز نگرانی می‌کنند. در همین زمینه با پروفسور حسین باهر استاد دانشگاه شهید بهشتی که فوق دکترای رفتارشناسی دارند، گفت و گو کرده ایم :

 در خبرها آمده بود که بیش از 45 هزار بیمار روانی در کشور وجود دارد، به عنوان یک متخصص ارزیابی شما از وضعیت سلامت روانی جامعه چگونه است؟

 متاسفانه  رفتارهایی که مشاهده می شود چندان هنجار نیست. مثلا در محیطهای اجتماعی وقتی گفتگوهای اطرافیانم را می شنوم اکثرا از کلمات رکیک استفاده می شود و بیشتر مکالمات به صورت مشاجره است یا حالت تهاجمی دارد. از طرف دیگر وقتی متن شعرهایی که این روزها سروده می شود را بررسی می کنیم تماما تلخ هستند و فضایی سیاه و ناامید را طراحی کرده اند که انسان را دلسرد و دچار حزن و اندوه می کند. نکته دیگر این است که ما در این زمینه آمار دقیقی نداریم. شاید امار 45 هزار نفر مربوط به مراجعه کنندگان و بیماران روانی ثبت شده در بیمارستانها باشد در حالیکه به نظر من نرم ناهنجاریهای رفتاری در ایران از متوسط دنیا بیشتر است و متاسفانه رو به فزونی دارد .

  وقتی درباره ناهنجاریهای رفتاری و مشکلات روانی در جامعه ایران صحبت می کنیم منظور چه نوع ناهنجاریهایی است؟

امن برای بررسی این مساله دو شاخص را به عنوان معیار در نظر می گیرم. یکی ضریب هوشی IQ  و دیگری ضریب خردمندی (هوش هیجانی) EQ . اگر شرایط کنونی رفتاری در مردم ایران را نسبت به گذشته و از سوی دیگر نسبت به سایر کشورها مقایسه کنیم مشاهده می شود ضریب هوشی مردم به میزان قابل توجهی بالا رفته است و کارهای هوشمندانه بویژه از سوی جوانان و زنان در 30 سال اخیر بسیار دیده می شود اما از طرفی ضریب خردمندی آنها پایین رفته است بدین معنا که رفتارهای ناشی از هیجانهای آنی بسیار دیده می شود و عقل و درایت و شعور در تصمیی گیریها کمتر لحاظ می شود.

یک نمونه از چنین رفتارهایی را می توان در ازدواجهای دیر و در سن بالا و طلاقهای زودهنگام دید. بدین ترتیب که ازدواجها هوشمندانه و بررسی های مفصل و دقت در سنین بالاتر صورت می گیرد اما خردمندانه ادامه پیدا نمی کند و شور و هیجان تصمیماتی شتابزده گرفته می شود که منجر به طلاق می شود. به نظر می رسد که خرد و انصاف و عدالت مردم کم و به جای آن شور و هیجان آنها زیاد شده است.

به نظر شما برخورد خود مردم با این مشکلات چطور است و چه اقدامی برای رفه آن انجام می دهند؟

در ایران در زمینه مشکلات رفتاری و روانی چند دسته مشکل وجود دارد. اول اینکه افرادی که مشکلات رفتاری دارند مثلا در زندگی مشترک دچار مشکلاتی شده اند به مشاور مراجعه نمی کنند. به طور کلی از قدیم به بیمار روانی دیوانه می گفتند و بویژه در مشکلات خانوادگی هر کدام از زوجین اصرار دارد که من دیوانه نیستم و تو باید بروی دکتر.  انگار رفتن به مشاوره ننگ است. از طرفی با توجه به اینکه مراتب بیماری و مشکلات رفتاری در ایران تعریف نشده هر ناهنجاری رفتاری را بیماری به شمار می اورند که باید نزد روانپزشک برود درحالیکه برای رفع اختلالات روانی و رفتاری ما چهار نوع مختصص  داریم: روان شناس، رفتارشناس، روانپزشک و متخصص مغز و اعصاب و باید مشکلات رفتاری تعریف شود تا هرکسی بداند به کجا مراجعه کند مثلا کسی که اختلاف خانوادگی دارد لازم نیست نزد پزشک برود، بلکه باید نزد یک رفتار شناس برود تا مسائل خود را حل و فصل کند.

 برای رفع و جلوگیری از بروز اختلالات رفتاری و روانی چه توصیه ای دارید؟

 با توجه به اینکه همه افرادی که در این زمینه اختلالات و مشکلاتی  دارند به مراکز مشاوره و درمانی مراجعه نمی کنند بهتر است این فرهنگ در جامعه جا بیافتد که همانطور که برای چکاب جسمی سالانه به مراکز درمانی مراجعه می کنیم ضرورت چکاب روحی را نیز درک کنیم . اینگونه نباشد که وقتی وضعیت روحی و روانی کسی به حالت وخیم رسید تازه ان زمان اطرافیان فکری به حال درمانی وی کنند. از سوی دیگر مشاورزه قبل از ازدواج امری ضروری و حیاتی باید تلقی شود.خیلی از افراد به لحاظ روحی و روانی آماده ازدواج نیستند و به مشاوره احتیاج دارند که باید به آن توجه شود.ضمنا تاکید می کنم مشاوره امری پیچیده است که باید در بالاترین سطح دانش و بینش رخ دهد در حالیکه این روزها متاسفانه کسانی که حتی یک کتاب روانشناسی ترجمه کرده اند، امر مشاوره انجام می دهند و این درست نیست.