نقدی کوتاه بر نمایشگاه‌های کتاب استانی

در‌آمد: ششمین نمایشگاه بزرگ کتاب استان مازندران هشتم بهمن ماه با حضور 400 ناشر و 50 هزار عنوان کتاب در کیلومتر 7 جاده ساری نکاء در جنب نمایندگی ایران خودرو افتتاح شد. این نمایشگاه یکصد و پنجاه ونهمین نمایشگاه کتاب استانی است که تا کنون برگزار شده است و در آن 350 میلیون تومان بن یارانه‌ای کتاب به صورت الکترونیک توزیع و علاوه بر آن کتاب‌های عرضه شده در نمایشگاه  از 40 درصد تخفیف برخوردارند. این نمایشگاه تا 14 بهمن ادامه دارد.

اول: هر سیاست و برنامه‌ای که در حوزه‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، هنری اجرا می‌شود، باید از ویژگی‌های عام، شفاف، پایدار، علنی، ضدرانت، ملی و غیربخشی، قانونی و غیربخشنامه‌ای، کارشناسی شده، هم راستا با سیاست کاهش تصدی‌گری دولت و در جهت تبدیل تدریجی اقتصاد دولتی به اقتصاد غیردولتی و آزاد برخوردار باشد تا بتوان ‌آن را سیاستی درست و اصولی نام نهاد.

دوم: نمایشگاه‌های استانی از بدو شکل‌گیری خود برخی از ویژ‌گی‌های برشمرده شده بالا را نداشت که شاید مهمترین آن هم راستا نبودن با سیاست کاهش تصدی‌گری دولت و تبدیل تدریجی اقتصاد دولتی به اقتصاد غیر دولتی و آزاد بود.

مهمترین ایرادی که به این نمایشگاه‌ها گرفته می‌شد و هیچگاه پاسخی دقیق و کارشناسانه به آن داده نشد،رقابت نابرابری بود که با کتابفروشی‌های شهرستان‌ها ایجاد می‌کرد. این رقابت نابرابر در نهایت سبب می‌شد تا متقاضیان کتاب در آن شهرستان که سبد خرید معینی داشته و دارند، به جای خرید از کتابفروشی‌ها به سراغ خرید کتاب از نمایشگاه سوق‌داده شوند و در نتیجه درآمد این گونه مشاغل به کمترین میزان خود رسیده و برخی از کتابفروشی‌های شهرستان‌ها تغییر شغل دهند.

این نکته امری طبیعی است که در یک بازار، آن هم بازار تقاضای کتاب، که میزان تقاضاها محدود است و جیب متقاضیان بسیار تُنک و کم‌مایه،وقتی امر بر انتخاب بین نمایشگاهی با 40 درصد تخفیف و 350 میلیون تومان بن و یارانه در یک سو، و کتابفروشی‌ای بدون تخفیف و با قیمت پشت جلد، در دیگر سو باشد، متقاضی به کدام  سمت رو کرده و کدام یک را انتخاب خواهد کرد؟

اما پرسش این است که آیا برگزاری این گونه نمایشگاه‌ها به اقتصاد ملی مدد می‌رساند و فضایی پایدار و ضد رانت را برای این اقتصاد فراهم می‌آورد؟ اگر برپایی نمایشگاه‌های کتاب استانی در سال‌های اولیه توجیه داشته باشد، برپایی این نمایشگاه و استمرار آن تا امروز مخالف مشی‌برنامه‌های اخیر توسعه است که کم کردن تصدی‌گری دولتی‌، از جمله ویژگی‌ها و وظایف‌آن است.

سوم: اگر کمبود ویترین کتاب را از جمله دغدغه‌های پایدار وزارت ارشاد و معاونت فرهنگی بدانیم، طبیعی است که برپایی‌نمایشگاه‌های استانی قرص مسکنی‌ را می‌ماند که برای مدتی کوتاه این بیمار را سرپا نگه می‌دارد و بعد از گذشت زمانی ‌کوتاه درد و داغ دوباره به سراغ این بیمار خواهد آمد.

دولت می‌توانست با تقویت بخش خصوصی نشر و کتابفروشی در شهرستان‌ها و دادن امکاناتی چون وام‌های کم بهره به تاسیس کتابفروشی‌های مناسب در نقاط مناسب هر شهری مدد می‌رساند و از این طریق ضمن رونق دائمی به بازار توزیع و افزودن بر ویترین کتاب، شغل‌های دائمی هم در این عرصه ایجاد می‌کرد.

نه آنکه با برپایی این‌گونه ‌نمایشگاه‌ها سایه تهدیدی باشد برای کتابفروشی‌های موجود کشور. شاید همین نکته که در ششمین نمایشگاه برگزار شده در استان مازندران،برای دادن آدرس و نشانی مکان این نمایشگاه که اصولا به کار نمایشگاه کتاب هم نمی‌آید، نام «جنب نمایندگی ایران خودرو» داده شده، طنز تلخی نهفته باشد که نکته‌بینان به خوبی آن را درک و دریافت کنند.