تالاب‌های ایران در مطب دکتر مرگ

حسین صرافی: تالاب های ایران شرایطی بحرانی دارند. هر روز خبر نابودی یکی از تالاب ها در گوشه ای از کشور به گوش می رسد. امیر عبدوست، مدیر کل زیستگاهها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست در گفت و گو با ایرنا گفت:" از مجموع 84 تالاب بین المللی کشور، هفت تالاب در فهرست تالاب های در معرض خطر و یا مونترو قرار دارند."

اما سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی اصلی نظارت و حفظ این منبع طبیعی، عکس العمل مناسبی برای جلوگیری از بروز فاجعه زیست محیطی از خود نشان نداده است. این در حالی است که فعالان محیط زیست مهم ترین علل نابودی تالاب ها در ایران را احداث سد، حفر چاه های غیرمجاز، تغییر کاربری اراضی و افزایش رسوب در تالاب ها می دانند. 

محمد درویش، متخصص محیط زیست با اشاره به قطع حقابه تالاب ها به " خبر " می گوید:" تالاب ها در میلیون ها سالی که از عمرشان می گذرد حقابه طبیعی شان را دریافت می کردند اما در عصر حاضر با افزایش جمعیت و پیشرفت تکنولوژی این شرایط تغییر کرده و سبب شده تالاب ها در شرایط فعلی قرار گیرند." 

این متخصص محیط زیست به احداث سد کجکی که روی رودخانه هامون در افغانستان زده شده و سبب خشک شدن دریاچه هامون شد اشاره می کند و معتقد است:" شکی نیست واکنش نشان ندادن در قبال کار نادرست افغان ها بی تدبیری بود، اما اقدام کارشناسان وزارتخانه های نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست در طراحی و اجرای سدهای مختلف در داخل کشور که سبب ساز نابودی تالاب ها شدند و می شوند سوء تدبیر و مدیریت آشکار است." 

او می افزاید:" در انتهای برنامه سوم توسعه قانونی به تصویب رسید که هر فعالیتی که با توسعه کشور در ارتباط است باید توجیه و ارزیابی محیط زیستی داشته باشد. این قانون در ابتدای برنامه چهارم به تمام نهادها و وزراتخانه ها ابلاغ شد و آنها موظف به اجرای آن شدند. متاسفم بگویم که هیچ زمانی این قانون اجرا نشده و تمام سد های کشور بدون ارزیابی و توجیه زیست محیطی ساخته یا در مرحله ساخت هستند."
 
درویش یکی دیگر از دلایل نابودی تالاب ها را تغییر کاربری آنها می داند و می گوید:" کشاورزان و زارعین کشور با اطلاعات کم و اشتباهی که دارند تالاب ها را خشک می کنند و در آنها زراعت می کنند، به این امید که زمین غنی از املاح محصول فراوانی به آنها خواهد داد." 

این متخصص محیط زیست می افزاید:" کشاورزان و زارعین با این کار نه تنها محصول فراوانی برداشت نخواهند کرد بلکه باعث نابودی وسیع محیط زیست کشور خواهند شد." 

درویش با ابراز نگرانی از روند سریع تخریب تالاب ها می گوید:" با خشک شدن تالاب ها و تبدیل آنها به مکانی نمکی و ماسه ای باید انتظار افزایش ریزگردها را داشته باشیم." 

او تصریح می کند:" هر تالابی که خشک می شود، رشد فرسایش خاک را افزایش می دهد، تعادل دمای هوا و آب های زیرزمینی شور و شیرین را به هم می زند و سبب ساز افزایش انتشار گازهای گلخانه ای می شود." 

دکتر قدوسی استاد دانشگاه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس عوامل نابودی تالاب ها را به دو بخش طبیعی و انسانی تقسیم می کند:" تغییر اقلیم و افزایش خشکسالی، به دلیل افزایش تولید گازهای گلخانه ای در جو و تکامل زمین که از دوره اول زمین شناسی بوده اتفاق می افتد، بارش برف را در کشور کاهش داده که تاثیر مستقیمی بر آب رودخانه ها و ورودی آب تالاب ها و خشکسالی شان داشته است که موضوعی طبیعی است." 

 او با اشاره به تاثیر بهره برداری فراوان از منابع آب و احداث سد روی رودخانه های ورودی به تالاب ها در خشک شدن آنها می گوید:" خشک شدن دریاچه های پریشان، مهارلو و ارژن نه به دلیل احداث سد بلکه به دلیل دخالت انسان در طبیعت و تغییر کاربری بوده است. قطع درختان و چرای وحشتناک، پوشش گیاهی را از بین برده، فرسایش افزایش پیدا کرده و خاک با توجه به شیب زمین ها و... وارد تالاب شده و عمقش را کم کرده است. این رویداد سبب ساز بالا رفتن درجه حرارت آب و تبخیر فراوان آب تالاب می شود." 

 استاد دانشگاه محیط زیست دانشگاه تربیت مدرس دلیل دیگر نابودی تالاب ها را ورود آلاینده های صنعتی و خانگی می داند و می افزاید:" این آلاینده ها به دلیل دارا بودن مواد ازته و فسفر باعث افزایش جگن و نی و تبدیل آنها به نیزار یا گورآب می شوند."

 قدوسی با اشاره به اینکه سازمان محیط زیست و دولت با صدور مجوز برای احداث کارخانه پتروشیمی ارزش تالاب را به تولید پلیمر می فروشد، می گوید:" این کار صد برابر زیان بارتر از کشاورزی در اراضی تالاب است." 

 او در پایان می افزاید:" می دانید نتیجه دوستی کلاغ و مترسک چه می شود؟ ویرانی مزرعه. این اتفاق دقیقاً در ایران در حال وقوع است، چون تخریب گران محیط زیست کشور عقد اخوت و دوستی بسته اند و یکی از نتایجش نابودی تالاب هاست." 

 دکتر اسماعیل کهرم استاد دانشگاه تهران و آزاد اسلامی و متخصص محیط زیست معتقد است:" مهم ترین عامل نابودی تالاب ها حفر چاه های غیرمجاز است." 

او می افزاید:" در یکی از تالاب ها مجوز حفر 750 چاه صادر شده بود اما با حفر 500 چاه غیرمجاز به دست کسانی که هیچ گاه مشخص نشد کیستند، شیره جان تالاب کشیده و 600 هزار هکتار تالاب به 1000 هکتار نمک زار تبدیل شد." 

 کهرم در ادامه درباره سیاست های غلط بهره برداری از آب می گوید:" زمانی که آب زاینده رود را برای استفاده در زراعت برنج در استان اصفهان و تامین آب آشامیدنی استان یزد منحرف می کنند نباید از خشک شدن تالاب زیبای گاوخونی تعجب کرد." 

 این متخصص محیط زیست تبعات انسانی نابودی تالاب ها را جبران ناپذیر می داند و می گوید:" زمانی که دریاچه هامون خشک شد، 500 هزار نفر از منطقه مهاجرت کردند، به بیان دیگر زراعت، خانه، تعلقات جغرافیایی، اقلیمی، سنتی و... را وانهادند و به مکان دیگری کوچ کردند."