سپاه منصور با بازی در فیلم «آسمان محبوب» (داریوش مهرجویی)، سومین همکاری‌اش را با این کارگردان تجربه می کند. اتفاقی که تا به حال تنها برای چند بازیگر معدود، هم چون لیلا حاتمی و علی مصفا رخ داده است. سپاه منصور متولد ۱۳۲۶ تهران و دانش آموخته دانشکده هنرهای دراماتیک تهران است. او تاکنون در فیلم های زیادی ایفای نقش کرده است که از مطرح ترین آن‌ها می توان به «مهمان مامان» و «طهران، تهران» (داریوش مهرجویی)، قاعده بازی (احمدرضا معتمدی)، گل یخ (کیومرث پوراحمد)، مارمولک (کمال تبریزی) و... اشاره کرد. روزنامه خراسان به مناسبت نقش آفرینی سپاه منصور در فیلم های «کتاب قانون» و «آسمان محبوب»، گفت و گویی با او انجام داده که در زیر می خوانید.
بعد از فیلم های «مهمان مامان» و «طهران، تهران» برای سومین بار است که در فیلمی از داریوش مهرجویی بازی می کنید. خودتان نسبت به این اتفاق چه احساسی دارید؟
با مهرجویی قدرت بهتری، برای ارائه نقش پیدا می کنم. سبک کارش این طوری است. احساس می کنم می‌شکفم. مهرجویی در برخی سکانس ها به شیوه دوربین روی دست کار می کند. مثل این است که در این لحظات زندگی در فیلمش جریان دارد.
در فیلم «مهمان مامان» برخی ها می گفتند که شما برای آشنا شدن با لهجه کردی، به کردستان رفته اید، ماجرا چه بود؟
من به مناطق کردنشین نرفته بودم، لهجه کردی را، با خانمی که کرد بود تمرین کردم. این خانم دیالوگ‌های مرا خواند. یک ماه روی لهجه کردی کار کردم. آن قدر غلیظ شده بود که مهرجویی می گفت «غلظتش را کم کن». آخرسر فکر می‌کردم دارم تهرانی حرف می‌زنم و لهجه‌ام، ربطی به کردی ندارد. چون دو ماه و نیم با این لهجه درگیر بودم، این لهجه روی من مانده بود. هرجا می‌رفتم خرید یک خانمی می آمد جلو و می گفت: «قربانت برم که تو هم همشهری خودمی.» بی آن که متوجه شوم، هنوز داشتم با لهجه کردی حرف می زدم.
از شرایط ساخت فیلم جدید مهرجویی بگویید.
چند روزی می شود که از «مشهد اردهال» برگشته ام. آن قدر هوای آن جا سرد بود که احساس می کنم منجمد شده‌ام. یک هفته‌ای طول می کشد یخ‌هایم باز شود. مشهد اردهال ده کیلومتری کاشان است. سرمای آن جا، با سرمای تهران فرق داشت و سرمای کویر بود. الان هرکسی که برای پیشنهاد کار زنگ می‌زند، عذرخواهی می کنم. شما هم که زنگ زدید، دلم هری ریخت پایین. چون خسته شدم اما خستگی بازی در این فیلم لذت بخش بود.
در «آسمان محبوب» با علی مصفا، مانی حقیقی و لیلا حاتمی همبازی بودم. همان طور که می دانید، فضای داستان فیلم «آسمان محبوب» روستایی است. درباره پزشکی است که می فهمد بیمار است و به یک روستا پناه می برد. وقتی از سرکار مهرجویی برمی گردم، ده بیست روزی باید صبر کنم تا حال و هوای فیلم از سرم بیرون رود.
خودتان کدام یک از فیلم های مهرجویی را بیشتر دوست دارید؟
فیلم‌های «درخت گلابی»، «پستچی»، «میکس» و «بمانی» را خیلی دوست دارم. مهرجویی های خوب زیاد دارد. آثار ایشان مجموعه‌ای است که نمی توانم بگویم این فیلم شان بهتر بود یا آن فیلم دیگر. من از قدیم، همیشه با فیلم‌های مهرجویی ارتباط برقرار می کردم. همیشه حس می کردم یک قسمتی از من، در فیلم هایش هست. حس می کنم تماشاگرانی که سبک سینمای مهرجویی را دوست دارند هم این دلیل را دارند. چون خودشان را در فیلم می بینند. مسائل فیلم های مهرجویی جدا از جامعه و ذهنی نیست. علاوه بر این که خواص و اهل فن فیلم هایش را دوست دارند، عوام هم با کارهایش ارتباط برقرار می کنند. این ویژگی خاص سینمای مهرجویی است.
برویم سراغ فیلم «کتاب قانون» که هم اکنون در حال اکران است. انگیزه تان از پذیرفتن نقش این «مادرشوهر سخت‌گیر» فیلم چه بود؟
از سال‌ها قبل خودم با این جور پیرزن‌ها، خیلی مسئله داشتم. زمانی که نوجوان بودم به علت مریضی تیمم می کردم. یک عده از همین زنان متعصب مرا مسخره می کردند و می گفتند نمازت قبول نیست. پس از پنجاه سال که از آن زمان می‌گذرد، هنوز تصویر دست انداختن‌هایشان را در ذهن دارم. وقتی این نقش به من واگذار شد، خوشحال شدم. گفتم حالا می توانم حرف دلم را با این نقش به آن ها بزنم. برخورد تندی که یک عده کوته فکر با من در گذشته داشتند، در نحوه ارائه نقشم تاثیر زیادی داشت.
فکر می کنید کارهایی که این مادرشوهر می کرد از روی بدجنسی اش بود؟
نه، این زن بدجنس نیست. یک سری عقیده هایی دارد که روی آن ها پافشاری می کند. فکر می کند دارد دستورات خدا را اجرا می کند. از آن دسته آدم هایی است که فکر می کند فقط کار خودش درست است و کار بقیه غلط. این جور آدم ها اشتباهات خودشان را نمی بینند. وقتی سر غذاخوردن غیبت می کند، نمی فهمد دارد کار زشتی انجام می دهد. وقتی به او می گویند عروست دارد به تو توهین می کند، فکر می کند حق با آن ها است. به همین سبب در راستای عقایدش با عروسش برخورد می کند.
چقدر از خلاقیت خودتان برای درآوردن نقش استفاده کردید؟
اولش که فیلم نامه را خواندم، دیدم شخصیت زن خیلی جدی است. خودم یک مقدار پیازداغش را زیاد کردم. در نتیجه نقش مادرشوهر مقداری طنزآمیز شد. البته از محدوده فیلم نامه بیرون نرفتم. نقش این مادرشوهر پیر را باید اغراق آمیز بازی می کردم تا اعمالش به چشم بیاید. این زن آدم متعصبی است. بازیگر با شیوه بازی خود به کارگردانش ایده می دهد. من خصوصیات این زن را درشت نمایی کردم. مازیار میری هم مخالفتی نکرد.
به نظر شما در نیمه دوم داستان، «ژولیت» می خواهد رفتار بد مادرشوهرش را تلافی کند؟
نه. او نمی خواهد انتقام بگیرد. می خواهد بگوید مسلمانی درست یعنی این. در دنیای امروز، خیلی خوب است که آدم ها صاحب عقیده باشند. اما کسی حق ندارد عقیده‌اش را به دیگری تحمیل کند. اطرافیان پیرزن چون نان خور او هستند، به حرفش گوش می کنند. تنها دختر جوان خانواده (نگار جواهریان) است که آگاهی و سواد بیشتری دارد و رفتار زنان سنتی داخل خانه را، نقد می کند. او پلی بین عروس و اعضای متعصب خانواده می زند.
همبازی بودن با پرویز پرستویی چه ویژگی هایی داشت؟
پیش از این در فیلم «مارمولک»، با پرویز پرستویی همبازی بودم. بازی های او را خیلی دوست دارم. فکر می کنم بعد از این همه تجربه، هنوز هم با نقش صادقانه برخورد می کند و برخوردش غیرمسئولانه نیست. انگار اولین بار است که دارد بازی می کند.
برخوردتان با بازیگر لبنانی یعنی «دارین حمسه» چطور بود؟
مشکلی نداشتم. پرویز پرستویی و مازیار میری با این بازیگر لبنانی، خیلی سر و کله می زدند. او خیلی کم زبان فارسی می فهمید. جمله‌ها را به زبان فرانسوی برایش ترجمه می کردند. خودش ترجمه فارسی را گوش می کرد و همان ها را می گفت. اگر به فرانسوی ترجمه نمی کردند، نمی فهمید دارد چه می گوید.
به عنوان بازیگر فیلم «کتاب قانون» فکر می کنید علت توقیف دوساله این فیلم چه بود؟
هنوز هم نمی‌دانم علت توقیفش چه بوده است. شنیده‌ام اعتراض کرده‌اند که چرا در این فیلم یک خارجی می خواهد به ایرانی ها درس مذهب یاد بدهد. این برداشت اشتباه است. «ژولیت» یک تازه مسلمان است. ما دیده ایم دانشجویانی را که پزشکی می خوانند و در ترم های اول وسواس زیادی دارند. مدام به بقیه می گویند این چیزها را نخورید که برای سلامتی‌تان ضرر دارد. بعد خودشان که پزشک می‌شوند همه چیز از یادشان می رود. خودشان همه چیز می خورند. برای این زن لبنانی که تازه مسلمان شده بود، همه چیز تازگی داشت. شاید خودش هم پس از چند سال تبدیل به همان اعضای خانواده بشود.
چرا در بیشتر فیلم های ایرانی، مادرشوهرها را این قدر خشن و منفی نشان می دهند؟
من خودم هنوز مادرشوهر نشده ام. مسئله این فیلم دعوای مادرشوهر و عروس نیست. مسئله فراموش کردن «اصل مذهب» است. به ما گفته اند که اسلام دین آسانی است. خداوند برای همه چیز راه حل گذاشته است. مثلا اگر آب برای شما ضرر داشته باشد، می توانید تیمم کنید.
به نظر شما حرف اصلی «مازیار میری» در فیلم «کتاب قانون» چیست؟
همان پیامی است که دکتر شریعتی در یکی از کتاب هایش به آن اشاره می کند. او می گوید تعصب غلط و نابه جای برخی متعصبین باعث دوری جوانان از دین شده است. فیلم «کتاب قانون» هم به مضرات «جزم اندیشی مذهبی» می پردازد. به نظر من خوش اخلاق ترین معلم ها، باید معلم های دینی و پرورشی باشند. آن ها باید مظهر مذهب باشند. اما در مدارس همیشه این طور نیست. آن هم در برابر بچه هایی که این روزها با ابزار مدرن سر و کار دارند.
نظر شما