سعید نوایی: حضور او در مشهد بار دیگر بهانه‌ای شد تا او سکوتش را بشکند و به انتقاد از وضع موجود بپردازد و بدین وسیله ثابت کند که همچنان بر مواضعش استوار است. البته او در جمع دانشجویان علت سکوتش را چنین توضیح می‌دهد: «ساکت نیستم بلکه شرایط کشور به گونه‌ای است که تحمل اظهار نظرها و انتقادهای سازنده را ندارد و عکس العمل‌ها در برابر اظهار نظرها مفسده برانگیز است.»
او باز هم از سخنانش در نماز جمعه 26 تیر ماه دفاع کرد و آن را حاصل 50 سال فعالیت سیاسی برشمرد. هاشمی رفسنجانی به دانشجویان مشهدی گفت: «من در آن نماز جمعه نگفتم انتخابات درست است یا باطل. گفتم تردید در جامعه حاکم است. اما برخی آمدند و به من گفتند چرا گفتی تردید؟ در صورتی که آن روز میلیونها نفر به خیابانها ریخته بودند و قاطعانه می‌گفتند در انتخابات تقلب شده است و انتخابات باطل است. اما من قاطعانه نگفتم که تقلب شده ولی گفتم تردید دارم و چطور می‌شود میلیونها نفر به خیابانها بریزند و تردید نکرد.»
هاشمی در این سخنان راه حل جدیدی برای حل مساله ارائه داده و گفته است که باید درگیریهای خیابانی را با آزاد کردن رسانه‌ها به رسانه‌ها بکشانیم و احزاب و رسانه‌ها را طبق قانون آزاد کنیم.
رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه جامعه‌ای که سه الی چهار میلیون دانشجو دارد نمی‌تواند با فریب اداره شود، گفته است: «حرفی که من می‌زنم را تندروهای اصولگرا نمی‌پسندند و رای مردم را زینتی می‌دانند.»
رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام بار دیگر به انتقاد از افراطی‌گری در جامعه پرداخته و تاکید کرده است که با افراط و تفریط و مخالف است و همواره راه اعتدال را در پیش گرفته است. البته او از شکل گیری نوعی افرط در برابر خود خبر داده است.
طبیعی است که چگونگی مواضع و تصمیم‌گیری‌های هاشمی رفسنجانی - مثبت یا منفی - در وضعیت کنونی و آتی کشور، ضمن نمایان ساختن نوع نگاه و نقش او، عاملی تاثیر گذار خواهد بود. بسیاری از فعالان سیاسی معتقدند که هاشمی رفسنجانی سیاستمدار توانمند دوران بحران است. او به مانند بسیاری از همتایانش میهن دوست، دانش آموخته، سیاست پیشه و واقع‌گرا است و شخصیتی پیچیده دارد؛ اما در عین حال در سه دهه گذشته مرتکب اشتباهات سیاسی ریز و درشتی هم شده است که این اشتباهات جزء جدا ناپذیر زندگی یک سیاستمدار است.
اکنون آنچه که موجب شده است هاشمی و موضع‌گیری‌هایش محور بحث‌های سیاسی روز قرار گیرد، اتفاقات مربوط به دوران تبلیغات انتخاباتی بود.
در کمتر از ده روز مانده به پایان رقابت‌های انتخاباتی دهمین دوره ریاست جمهوری، محمود احمدی‌نژاد در مناظره با اصلی‌ترین رقیبش یعنی میر حسین موسوی جملاتی را بر زبان آورد که پس از آن شوک بزرگی به فضای سیاسی ایران وارد شد و هیجان انتخابات به طور گسترده‌تری نمود پیدا کرد.
او در این مناظره اتهاماتی همچون فساد اقتصادی را به خانواده هاشمی رفسنجانی وارد ساخت، وی را بنیان‌گذار اشرافیت خواند و از او به عنوان حامی اصلی موسوی و مانع فعالیت‌های دولت خود یاد کرد. او هاشمی رفسنجانی را متهم کرد در اوایل کار دولت نهم به "پادشاه یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس" پیغام داده است که این دولت به زودی سقوط خواهد کرد. تنها چند ساعت پس از پایان مناظره، این اتهامات با واکنش‌هایی روبرو شد و نزدیکان هاشمی رفسنجانی در روزهای بعد از پیگیری قضایی اظهارات احمدی‌نژاد خبر دادند.
البته او در اعتراض به آنچه که " اظهارات عاری از حقیقت و غیر مسوولانه " احمدی‌نژاد خواند، نامه‌ای به رهبر انقلاب نوشت و با ابراز بی طرفی در انتخابات کنونی، نوشت که آن مناظره و مقدمه چینی‌های قبل و حوادث بعد از آن، "خاطرات تلخ اظهارات و اقدامات منافقان و گروهک‌های ضد انقلاب در سال‌های اول بعد از انقلاب" را برای او زنده کرده است.
اما نه این پیگیری‌ها عملی شد و نه هاشمی و اطرافیانش مجال پاسخگویی یافتند؛ چراکه احمدی‌نژاد برای بار دوم انتخاب شده بود و فشارها بر هاشمی بیشتر. بنابراین طرح شکایت از احمدی‌نژاد فضای گرم سیاسی تابستان 88 را آتشین می‌کرد. به همین خاطر بود که هاشمی رفسنجانی ترجیح داد پس از انتخابات سکوت پیشه کند تا مبادا به زعم خودش دستاوردهای انقلاب بر باد رود. البته او که همیشه به مرد روزهای سخت توصیف شده است این بار خودش در سختی گرفتار شده بود.
رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام در نخستین اظهاراتش، درباره بحران سیاسی ایران خواستار " رعایت انصاف و عدل " از سوی دست اندرکاران انتخابات در رسیدگی به اعتراضات شد. او که به مناسبت سالگرد حوادث هفتم تیر 1360 اظهار نظر می‌کرد، بحران اخیر را " فتنه‌ای پیچیده از سوی عوامل مرموزی " دانست که هدف آنها " ایجاد نفاق و جدایی میان مردم و نظام و سلب اعتماد و اطمینان آحاد مردم از نظام اسلامی " است.
سکوت نسبی هاشمی رفسنجانی تا یک ماه بعد از انتخابات ادامه داشت و حضور وی در نماز جمعه بار دیگر منشأ تحولات جدیدی در فضای سیاسی شد. او تحت عنوان فراخوان برای وحدت، عملا نشان داد که اختلافات پس از انتخابات در ایران تا چه سطحی دامنه‌دار شده است. هاشمی در اولین حضورش در نماز جمعه بعد از انتخابات اعلام کرد که باید اعتماد مردم به جمهوری اسلامی احیا و از زندانیان و آسیب دیدگان حوادث اخیر دلجویی شود، حرفی که به مذاق بسیاری از حامیان دولت خوش نیامد و موجب انتقاد از مواضع هاشمی شد.
برخی تحلیل‌گران سیاسی سخنان هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه را نقطه عطفی می‌دانند؛ چراکه او در عین اعتدال و آرامش خواستار خروج از بحران شده است. این عده معتقدند که هاشمی رفسنجانی به عنوان «حلقه واسط» میان عرصه عمومی و حاکمیت به میدان آمده بود و کوشید با میانجی‌گری، نقش تاریخی خویش را در عرصه سیاسی کشور ایفا کند.
سفر رییس مجلس خبرگان به مشهد تنها یک روز پس از نماز جمعه بیست و ششم تیر ماه، این ذهنیت را در اذهان عمومی شکل داد که او برای رایزنی با علما و اجرایی کردن پیشنهادهایش برای خروج از آنچه که بحران می‌داند دست به کار شده است. حضور همزمان آیت‌الله هاشمی شاهرودی، آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله صافی گلپایگانی و آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در مشهد و همچنین دیدار با آیت‌الله واعظ طبسی می‌توانست اتحادی حول محور هاشمی برای خروج از بحران تعبیر شود.
با آغاز دادگاههای رسیدگی به متهمان به سازماندهی اغتشاشات بعد از انتخابات، بار دیگر هاشمی رفسنجانی در یک سوی میدان قرار گرفت تا این بار اتهامات علیه فرزندانش، او را هدف انتقادات حامیان دولت قرار دهد.
سکوت آیت‌الله در برابر اتهامات فرزندانش، همانند سکوت در برابر اتهامات خویش بود. اما او که همواره عقلانیت را بر احساسات ترجیح داده، در بحبوحه اتهامات گفت که باید فضای عقلانیت بر کشور حاکم شود تا وحدت حفظ شود.
با این وجود در حالی که طبق سنت هر ساله نماز جمعه روز قدس را هاشمی اقامه می‌کرد، این بار او از حضور در این جایگاه منع شد تا سید احمد خاتمی برای اولین بار نماز جمعه روز قدس را اقامه کند اما این مساله باعث نشد که معترضان به نتیجه انتخابات در راهپیمایی روز قدس حضور نیابند. هاشمی اما در راهپیمایی شرکت کرد تا خود را پیشگام ایجاد وحدت در جامعه معرفی کند.
اجلاس سالانه مجلس خبرگان فرصتی دیگر در اختیار هاشمی رفسنجانی گذاشت تا به تشریح دیدگاههایش درباره وحدت در جامعه و اعتمادسازی در مردم بپردازد. او در این اجلاس از اقداماتی برای رفع بحران سیاسی کنونی خبر داد و گفت: «افراد خیرخواه و با تجربه در حال تنظیم مطالبی بر اساس محورهای سخنان بزرگان هستند که می توان بر اساس آن، فضای فعلی را فضای نقادی صحیح، دلسوزانه و بدون تنش‌های کاذب در نظر گرفت.» او در مورد این متن، محتوا و تهیه کنندگان آن توضیحی نداد اما اعلام آن با واکنش تند حامیان دولت رو به رو شد. برخی طرح هاشمی رفسنجانی را شخصی توصیف کرده و برخی از اعضای مجلس خبرگان هم اعلام کردند که چنین طرحی در مجلس خبرگان مطرح نیست. اما هاشمی رفسنجانی این واکنش‌ها را شتابزده توصیف کرد.
هاشمی رفسنجانی در سفر اخیرش به مشهد بار دیگر از خانواده‌اش در برابر اتهاماتی که به آنها وارد می‌شود دفاع کرده است. او درباره پسرش مهدی ابراز اطمینان کرده که او در این انتخابات هیچ دخالتی نداشته است. او گفته است: «تنها دخالتی که مهدی کرده بود این بود که تجربه خودش در کمیته صیانت از آرایی که در مجلس خبرگان خوب جواب داده بود به دیگران انتقال داد وگرنه مهدی ما پول ندارد که به بقیه بدهد.»
با این وجود، هاشمی رفسنجانی در نامه‌ای که چند ماه پیش خطاب به رییس قوه قضاییه نوشت، از او خواست تا به طور دقیق و شفاف به اتهاماتی که به فرزندانش وارد شده است رسیدگی کند.
حال باید دید اقدام رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام برای دفاع از خانواده‌اش از منظر رسیدگی به اتهامات وارده می‌تواند برگ برنده‌ای در دستان وی در مقابل مخالفانش باشد یا خیر؟ بسیاری از افراد بر این عقیده‌اند که اگر هاشمی رفسنجانی اعتقادی به پیروزی در این دعوای قضایی نداشت هرگز چنین اقدامی نمی‌کرد.
با این وجود، هاشمی رفسنجانی - و اقداماتش چنان که ذکر شد - مرد غیر قابل چشم پوشی در تاریخ جمهوری اسلامی و انقلاب است. سابقه مبارزاتی وی پیش از انقلاب 57 و نیز همراهی‌اش با رهبر فقید انقلاب اسلامی - امام خمینی (ره) - و همچنین حضور مستمر او در عالی‌ترین سطوح قدرت جمهوری اسلامی و روابط و مناسبات دیرینه او با برخی جریان‌های سیاسی و افراد موثر در ساختار قدرت، به او چهره و ویژگی‌ای غیر قابل چشم پوشی و حتی منحصر به فرد بخشیده تا جایی که از سوی مقام معظم رهبری شناسنامه انقلاب لقب گرفته است.
نگاهی به مواضع و اظهارات هاشمی رفسنجانی پس از انتخابات، نشان می‌دهد که او تاکید بسیاری بر پر رنگ ساختن بحث و موضوع " جمهوری اسلامی " در اداره نظام داشته است و توجه به مردم و خواسته‌های آنها را راهی اساسی برای اعتمادسازی می‌داند. به نظر می‌رسد تغییر و تحولات اخیر در روند رسیدگی به اتهامات دستگیر شدگان و آزادی برخی از آنها نتیجه تلاشهای وی برای عملی شدن پیشنهادهایش باشد، راهی که او بدون جنجال و تبلیغات طی می‌کند تا مثل سایر موارد، بی سر و صدا اهدافش را محقق کرده باشد.
نظر شما