مسعود لواسانی: تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی از ساعت 17 امروز (چهارشنبه) به وقت تهران آغاز به کار می‌کند. بهروز آفاق مسئول بخش آسیای سرویس جهانی بی‌بی‌سی درباره این تلوزیون و عملکرد آن در گفت‌وگویی اعلام کرد:
«ما نه طرفدار و نه مخالف کسی هستیم. سعی می‌کنیم با بی‌طرفی و انصاف و دقت کارمان را بکنیم و دلیلی نمی‌بینم کسی نگران این باشد که ما می‌خواهیم غرض‌ورزی، دشمنی و یا بدخواهی بکنیم». (پی‌نوشت - ۱)
در این مطلب من سعی می‌کنم با نگاهی به عملکرد گذشته بخش فارسی سرویس جهان بی‌بی‌سی به نقد این ادعای بهروز آفاق در مورد بی‌طرفی و انصاف از زاویه دید منافع ملی کشورمان ایران بپردازم و نشان دهم در مقاطع حساس تاریخی بخش فارسی سرویس جهانی بی‌بی‌سی بر خلاف گفته بهروز آفاق کاملاً در جهت منافع استعمار بریتانیا و بر خلاف منافع ایران عمل کرده است.
با نگاهی به عملکرد نزدیک به هفتاد سالی که از تأسیس بخش فارسی در بی‌بی‌سی می‌گذرد (دوم دی 1319 ) در نقاط حساس و برهه‌های حساس و بزنگاه‌های مهم تاریخی عملکرد بخش فارسی بی‌بی‌سی بر ضد منافع ملی ایران و کاملاً منطبق با خواست و نظر بریتانیا بود. چه این‌که در نهایت سرویس جهانی بی‌بی‌سی صرفاً با نیت اطلاع‌رسانی و برای کمک به جریان انتقال آزاد اطلاعات تأسیس نشده و قرار است اهداف دولت متبوع خود را تأمین کند.
در یک نگاه کلی در سه نقطه تاریخی بیش از همه عملکرد رادیو بی‌بی‌سی بر خلاف منافع ملی ایران بود:
- در بدود تأسیس این رادیو که در اصل با هدف زمینه‌چینی و توجیه افکار عمومی ایران برای اشغال خاک کشورمان از سوی متفقین در شرایطی که ما در جنگ بین‌الملل دوم اعلام بی‌طرفی کرده بودیم، همچنین تخریب وجهه رضا شاه پهلوی و خنثی کردن تبلیغات نازی‌های آلمان و رادیو فارسی برلین راه‌اندازی شد.
- درجریان جنبش ملی شدن نفت و کارزاری که دولت مصدق بر ضد استعمار پیز و چپاول منابع ملی ایران آغاز کرد و در نهایت زمینه‌چینی برای ساقط کردن دولت دکتر مصدق.
- مسأله اعاده حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه خلیج فارس که در این برهه نیز رادیو فارسی بی‌بی‌سی کاملاً منطبق با خواست و اراده بریتانیا و در همسویی کامل با ادعاهای شیخ شارجه و اعراب در مورد جزایر خشم شاه سابق ایران را برانگیخت.
در این‌جا تنها به ذکر اجمالی دو مورد نخست می‌پردازم و به عملکرد گردانندگان رادیو فارسی بی‌بی‌سی در ایامی که ایران می‌کوشید حاکمیت خود را بعد از حدود 70 سال اشغال جزایر ایرانی از سوی اشغال‌گران انگلیسی، بر این بخش از خاک وطن اعاده کند، به‌صورت تفصیلی خواهم پرداخت.
بر اساس اسنادی یکی از گزارش‌های آرشیو ملی بریتانیا که سال گذشته بعد از گذشت 30 سال از تولید آن منتشر شد، محمدرضا شاه پهلوی در تاریخ چهارم ماه می 1971 در دیدار با ویلیام لوس و دونالد موری دو تن از نمایندگان تام‌الاختیار دولت بریتانیا که به عنوان داور میان ایران و اعراب در حل مسأله جزایر سه‌گانه خلیج فارس به تهران آمده بودند با انتقاد شدید از گزارش‌های رادیو فارسی بی‌بی‌سی عملکرد این رادیو را بر خلاف منافع ملی ایران ارزیابی کرد. (۲)
انتقاد شاه از عملکرد رادیو فارسی بی‌بی‌سی در گزارش لوس به اجمال مطرح شد، ولی در گزارش دیگری که دونالد موری از این نشست ارایه کرد ذکر شد که ایران به شدت از دورویی لندن از برخورد خصمانه رسانه‌های کشورشان با منافع خود گله‌مند بود.
شاه تأکید داشت: «بریتانیا نمی‌تواند مرتباً به ایران «دستور داده و توقع رفتار دوستانه داشته باشد» ولی رسانه‌های آن کشور مرتباً با ایران دشمنی ورزند».
به گفته وی، «شاید درباره نشریاتی چون اکونومیست و گاردین بتوان پذیرفت که دولت در مطالب آن‌ها دخالتی ندارد، ولی درباره بی‌بی‌سی چنین عذری پذیرفته نیست». (۳)
به تصریح دو گزارش موجود، مقامات بریتانیایی حاضر در این نشست ضمن تلاش برای سلب مسئولیت از خود در مطالب رسانه‌ها آشکارا تلاش کردند تا با ذکر این که دولت بر نشریات نظارت نداشته و نظارت‌شان بر بخش جهانی بی‌بی‌سی نیز محدود است، موضوع را تغییر داده و از مسأله برخورد خصمانه رسانه‌های بریتانیا با ایران بگریزند.
اعتراض ایران به موضع‌گیری‌های رسانه‌های بریتانیایی به‌خصوص بخش‌های فارسی و عربی سرویس جهانی شبکه بی‌بی‌سی که به اعتقاد آنان علیه منافع ملی ایران بود امری سابقه‌دار بود و مقامات لندن نیز به خوبی در جریان آن بودند. از جمله در گزارش محرمانه سوم مه «استیون ایگرتون» دبیر خصوصی وزیر خارجه (که خود بعدها به سفارت کشورش در عراق و عربستان رسید) به این موضع پرداخته و پیش‌بینی شده بود که مسئولان ایرانی از جمله اردشیر زاهدی (وزیر خارجه وقت ایران در کابینه امیرعباس هویدا) ممکن است اعتراض خود در این باره را با همتاهای بریتانیایی خود در میان بگذارند. با وجود لحن صریح مقامات ایرانی در مذاکره با دیپلمات‌های بریتانیایی، لوس در گزارش سفر خود تکرار کرد که باب مذاکره همچنان باز است و مسأله تعیین حق مالکیت جزایر را باید در حالت تعلیق حقوقی باقی گذارد. (۴)
عملکرد خلاف منافع ملی ایران از سوی رادیو فارسی بی‌بی‌سی از سال 1970 تا 1973 ادامه داشت و همین مسأله در کنار پخش گزارشی از حکومت پهلوی و شخص شاه کاسه صبر وی را لبریز کرد و وی در تاریخ دوم اکتبر 1973 (دهم مهر 1352)، در شرایطی که لرد کرینگتون وزیر دفاع وقت بریتانیا و دبیر کل بعدی پیمان ناتو برای یک دیدار رسمی در ایران به سر می‌برد دستور تعطیلی دفتر مؤسسه بی‌بی‌سی در تهران را صادر کرد و به جان بیرمن(John Bierman) رئیس این دفتر در تهران دستور داد تا ظرف مدت 48 ساعت خاک ایران را ترک کند. (۵)
جالب است که بدانید این تنها دفعه‌ای در تاریخ فعالیت شبکه بی‌بی‌سی در تهران و ایران است که دفتر آن برای مدتی طولانی (بیش از یک سال) تعطیل شد.
به اعتقاد برخی از مسئولان پهلوی، محمدرضا شاه صرفاً از باب انتقاد بی‌بی‌سی فارسی نسبت به خود و خاندانش از این شبکه ناراحت نبود و مشکل شاه با بی‌بی‌سی مرتبط با منافع ملی ایران می‌شد. این موضوع را به وضوح در مسأله جزایر سه‌گانه خلیج فارس و اعاده حاکمیت ایران بر آن‌ها و مواضع ضدایرانی و هواداری از اعراب از سوی سرویس جهانی بی‌بی‌سی می‌توان یافت.
با نگاه به این سه مثال خصوصاً در مساله جزایر سه‌گانه خلیج فارس به راحتی می‌توان صحت ادعا و ماهیت اهداف سرویس جهانی بی‌بی‌سی از تأسیس تلوزیون جدید فارسی را که قرار است از امروز آغاز به کار کند بهتر درک کرد.
پی‌نوشت‌ها :
- رادیو زمانه، فرنگیس محبی، مجله لندنی رادیو زمانه، ۲۲ دی ۱۳۸۷، گفت‌وگو با بهروز آفاق، مسئول راه‌اندازی تلویزیون فارسی بی‌بی‌سی، «تلویزیون بی‌بی‌سی، طرفدار و مخالف کسی نیست».
http://zamaaneh.com/Mohebbi/2009/01/post_120.html
- شهروند امروز، شماره 61، پرونده ویژه، مجید تفرشی، جــدال درخـلیـج فــارس؛ داسـتان اعـاده حاکمیت ایران بر جـزایر سـه‌گـانه خلیج‌فارس در سـال 1350، بــراســاس اسـناد تازه آزاد شده رسمی و محرمانه دیپلماتیک در آرشیو ملی بریتانیا، صفحه 5 کتابچه شهروند.
http://shahrvandemrouz.com/content/1161/default.aspx
- همان، صفحه 6 کتابچه شهروند.
- همان
- دیروز و امروز، ایران در سال ۱۹۷۳ بر اساس اسناد آرشیو ملی بریتانیا، گزارش‌ها و رویدادهای مربوط به ایران در سال 1973 میلادی از لابلای اسناد رسمی محرمانه و منتشر نشده در آرشیو ملی بریتانیا، بخش ششم، 23 دی 1382، سیدمجید تفرشی.
http://mtafreshi.persianblog.ir/post/10/
نظر شما