معاون سابق از پشت پرده ها سخن گفت: ابر و باد و مه و خورشید مقصرند

ستاره بختیاری:

حوزه نان همواره از حساسیت های بالا برخوردار بوده و در طول سال بارها و بارها برای  وزرای بازرگانی  دردسر ساز می شد و حتی آنها را تا پای میز استیضاح بهارستان نشینان پیش می برد. اما گویا با اجرای یک مرحله ای آزادسازی نرخ نان و حذف یارانه آن به نظر می آید وزرای بازرگانی خود را از این دردسر نجات داده و این چالش ها کم رنگتر شده است.

در این میان پیش بینی برخی کارشناسان حاکی از این است که سرو سامان نیافتن نان صنعتی و محقق نشدن وعده ها به زودی وزارت جدید غضنفری را با بحران مواجه می سازد چه اینکه بخش مهمی از تسهیلات 350 میلیارد تومانی احداث واحدهای جدید صنعتی جذب شده اما خبری از افزایش تولید و کیفیت و نیز کاهش قیمت نان صنعتی در بازار نیست و مهمتر اینکه در راس شرکت بازرگانی دولتی مدیر قوی حضور ندارد. از سویی هم طبق پیش بینی  که در قانون برنامه پنجم توسعه صورت گرفته است باید 40 درصد نان تولیدی کشور صنعتی شود که  تحقق این هدف هم با سرعت  فعلی بسیار بعید به نظر می رسد.

گویی همین دیروز بود که حمید علیخانی؛ درس خوانده مدیریت بازرگانی از شهید بهشتی، یکی از مهره­های میرکاظمی در انجمن لجستیک و البته دوست چندین ساله غضنفری که حال بر صندلی دو وزارتخانه ادغام شده تکیه زده؛ معاونت وی را در حوزه گندم و آردو نان برعهده داشت. از زمانی که او پشت تریبون اعلام کرد که ظرفیت تولید نان صنعتی تا چند ماه آینده به 500 تن افزایش می یابد حدود 16 ماه می گذرد و علیخانی دیگر در پست خود حضور ندارد و از همه مهمتر اینکه وعده اش هم عملی نشده است. اما گفته می شود که وی در ردای مشاور غضنفری همچنان سکان هدایت نان را در اختیار دارد؛ وی را باید پس از پارسانیا( معاون سابق) دومین مدیر ناموفق در حوزه نان صنعتی دانست.

در نهایت اینکه در حوزه تولید نان صنعتی کمتر معاونی خوش قول بوده و به وعده هایش عمل کرده است و نتیجه هم این شده که با وجود اختصاص تسهیلات بانکی با سود پایین؛ به همراه وعده های حمایتی آن چنانی، در حال حاضر تنها حدود 250 تن تولید و چند کارخانه نان صنعتی نیمه موفق روی دست صنعت باد کرده،میلیاردها تومان تسهیلات بر باد رفته وکوهی از ماشین آلات وارداتی تلمبار شده در گمرکات کشور و البته  چندین کارخانه سرمایه گذاری شده نیمه ساز که در حال سوخت سرمایه اند. متن گفت و گو با حمید علیخانی، مدیرعامل سابق شرکت بازرگانی دولتی ایران را در ادامه خواهید خواند:

•-        همانگونه که می دانید حدود سه سال است که بحث داغ نان صنعتی به روی زبانها افتاده و وزارت بازرگانی هم به عنوان متولی این حوزه شناخته می شود. حال با توجه به اینکه جنابعالی بیش از دو سال سکان هدایت پر حاشیه ترین شرکت وزارت بازرگانی را بر عهده داشته اید بفرمایید علت نا موفق بودن طرح نان صنعتی چیست و چرا با وجود اینکه پیش بینی می شد تعداد واحد­­های بیشتری برای سال 90 وارد حوزه تولید شوند محقق نشده است؟

 درست است! نخستین واحد نان صنعتی به دست رئیس جمهور و در مهر ماه سال 87 افتتاح شد که دقیقا" بیانگر اقبال شخص رئیس جمهور به این موضوع بود، البته در همان مراسم نیز اعلام شد که هدفگذاری برای تولید نان صنعتی این است که 40 درصد مصرف باشد اما به دلایل مختلف شاهد آن بودیم که اینگونه نشد.

 ـ ما هم  می خواهیم علت را بدانیم؟

 توجه داشته باشید که هنوزهم تصویر ذهنی مردم ما از نان صنعتی به سنتی به درستی شکل نگرفته است. در واقع افکار عمومی فکر می کنند که نان حجیم همان نان صنعتی است. در حالی که این باور صحیح نیست. بلکه نان صنعتی به نانی گفته می شود که در ابعاد وسیع و انبوه تولید می شود. معتقدم که نان صنعتی هنوز یک طفل باقی مانده و به سن نوجوانی و بلوغ نرسیده است.

 •-        لطفا" بگویید نارسایی هایی که باعث شد نان صنعتی به رشد کافی نرسد، چه بود؟

 بحث برسراین بود که حتی قبل از طرح موضوع هدفمندی یکی از معضلات اصلی نان صنعتی اختصاص بیش از 70 درصد قیمت نان به موضوع دستمزد بود. بنابراین همه تلاش با این سمت و سو می رفت که قیمت تمام شده نان از دستمزد محوری خارج شود.

در کنار این موضوع بحث بهداشت و تولید انبوه و با کیفیت نیز مطرح بود. البته هدف اصلی از طرح پروزه نان صنعتی مدیریت قیمت تمام شده محسوب می ­شود که متاسفانه با شدتی که شروع شد ادامه نیافت، به طوری که در حال حاضر که در شهریور 1390 قرار داریم 6 واحد نان صنعتی در تهران، تبریز، آمل ومشهد راه اندازی شدند که ظرفیت روزانه آنها حدود 250 تن است. اما قرار بود در پایان سال 89 این میزان تولید به ظرفیت 1000 تن در روز افزایش یابد. این در حالی بود که بر اساس آخرین آمار پیش از هدفمندی یارانه­ها روزانه 31،000 تن نان به شکل سنتی تولید و مصرف می شد که پس از اجرای طرح هدفمندی این میزان تولید با 28 درصد کاهش به حدود 22 هزار تن در روز کاهش یافته است. البته چنانچه تولید نان صنعتی رونق بیشتری یابد، میزان مصرف نان سنتی و در مجموع میزان تولید نیز کاهش خواهد یافت.

 •-        چه مشکلاتی باعث شد که این اتفاق نیافتد؟

 وزارت بازرگانی برای ادامه مسیر نان صنعتی به نهادهای مالی پشتیبان و قانون نیاز داشت از سوی دیگر واردات ماشین آلات موردنیاز نیز با مشکلات ارزی و کمبود تسهیلات بانکی مواجه شد.

 •-        ولی حتی سال گذشته هم اعلام شد که تسهیلات خوب جذب شده و ماشین آلات در حال ترخیص است؟

 نه اینگونه نیست مسلما" در حال حاضر ماشین آلات با مشکل ترخیص در گمرک مواجه­اند، البته ابر و باد و مه و خورشید دست به دست هم دادند تا پروژه نان صنعتی نتواند به هدفگذاری خود برسد. با این وجود در دو سال گذشته پنج واحد صنعتی جدید افتتاح شد.

• - منظورتان از ابرو باد و مه و خورشید چیست؟ آیا فکر نمی کنید پروژه نان صنعتی شکست خورده است؟

 همه مشکلاتی که خود هم خوب می دانید. نمی فهمم چرا اصرار دارید بگویید که این طرح شکست خورده است.

•-        شما خود اشاره کردید که مشکلات متنوع دست به دست هم دادند تا پروژه به اهدافش نرسد؟

 درست است. ولی در حال حاضر با توجه به ادغام وارت بازرگانی و صنایع و معادن امید است که بتواند عقب ماندگی از هدفگذاری­های انجام شده را جبران و گام های اساسی را در این زمینه برداشت.

• - با وجود همه این مشکلاتی که گفتید باز هم امیدی برای رشد نان صنعتی وجود دارد؟ برای مثال مشکل بانک­ها؟

بانک­ها نیز مشکل خاص خود را دارند و برای شروع کار اقتصادی تحلیل­هایی  را انجام می دهند؛ در حال حاضر بانک تجارت و بانک مهر در این پروژه مشارکت دارند و حتی بانک مهر 20 الی 25 درصد در ه سرمایه گذاری می تواند سهام دار هم باشد.

• - شما به عنوان یکی از مسئولان حوزه نان، با شرایطی که ذکر کردید؛ سرمایه گذاری در حوزه نان صنعتی را تا چه میزان مطلوب می دانید؟

 معتقدم که سرمایه گذاری در این حوزه سودآور است اما در عین حال به صبوری و بلدی کار نیاز دارد.

•-        منظورتان را از بلدی کار و صبوری می فرمایید؟ آیا به نظر شما این دو مولفه برای سرمایه گذار کافی است؟

به نظرم کسی باید در این حوزه سرمایه گذاری کند که با مقوله آرد، گندم، سیلو و تنوع آن آشنایی داشته باشد برای مثال تفاوت بین آرد 7 درصد و 8 درصد را بداند؛ چرا که این کار پیچیدگی­های خاص خود را دارد و دانش بنیان است. علت وجود خلاء سرمایه گذاری در حوزه نان صنعتی هم دقیقا" همین است. بخشی هم به نبود مهارت و دانش بر می گردد، برای این منظور باید باورها را اصلاح کرده و در مرحله بعدی دانش فردی، گروهی و نیز نگرش و بینش را اصلاح و تقویت کنیم. البته بهترین کار هم این است که بتوان در آینده نزدیک جایگاه اقتصادی صنعت نان را که گردش مالی آن 15،000 میلیارد تومان در سال است با هدفمندی یارانه­ها و اجرای سیاستهای اصل 44 ؛ واقعی کرد.

•-        آقای علیخانی این وسط تولید بالا با کیفیت بسیار و قیمت پایین چه می شود؟ چون به نظر می رسد قیمت نان صنعتی ارزانتر از سنتی نیست؟

در مورد قیمت باید بگویم تا قبل از 1/10/89 نه! چرا؟ چون نانوایی های سنتی آرد را به قیمت 7 تومان دریافت می­کردند در حالی که تولیدکنندگان صنعتی، نان را با آرد 400 تومانی تولید می کردند، اما از اول دی ماه 89  و بعد از یکسان سازی قیمت آرد، قیمت­ها متناسب شد و به نظرم قیمت نان صنعتی گران نیست!  به صراحت می­گویم که قیمت انواع نان صنعتی حتی ارزانتر از نان سنتی نیز هست.

 •-        ولی افکار عمومی این را نمی گوید؟

خب باور اشتباهی است که جا افتاده است.

•-        شما گفتید نان حجیم نان صنعتی نیست ولی می بینیم که شرکت های تولیدکننده همگی نان حجیم به بازار عرضه میکنند؟

نه! ما در حد انبوه تولید نان صنعتی هم داریم.

•-        آماری دارید که به ما بگویید چند تن نان سنتی به روش صنعتی تولید می شود؟

شاید حدود 6 یا 7 درصد. 250 تن نان صنعتی سنگک یا بربری است.

•-        چرا اینقدر کم؟

به هر حال هنوز فرهنگ سازی کافی نشده و ذائقه­ها تغییر نکرده است، باید تلاش کنیم که ذائقه مردم از مصرف نان لواش که همان نان های مسطح است تغییر کند.

•-         مردم ما سالهای متمادی نان لواش خوردند؛ مگر می شود یک چوب بگیریم دستمان دنبال مردم کنیم که نان صنعتی بخوردند؟ 

یکی از باورهای غلط همین است که خیلی از مردم نان مسطح مصرف می کنند در حالی که کارشناسان تغذیه معتقدند که نان باید حاوی بافت و حجم باشد. اما می بینیم که 34 درصد تولید نان در کشورمان به صورت لواش است و همه این باورها با فرهنگ­سازی و آموزش قابل رفع است. ازسویی نان صنعتی ما نیز به میزانی رشد نیافته که عددی حساب شود. صحبت بر سر آن است که تولید نان سنگک را افزایش دهیم.

ـ  شما در زمانی که مسئولیت نان صنعتی را بر عهده داشتید، چه میزان بودجه برای نان صنعتی صرف کردید؟

بودجه نان صنعتی در سال 86، 350 میلیارد تومان در بودجه سنواتی اعلام شد که در قالب کمک­های فنی و اعتباری پیش بینی شده بود؛ سود این تسهیلات 12 درصد بود و 5 درصد آن را دولت پرداخت می کرد. بعد از آن تسهیلات جدیدی اختصاص نیافت.

•-        از تسهیلاتی که فرمودید چه میزان جذب شد و طرح چه نتیجه­ای داشت؟

 دقیقا" نمیدانم باید آمار را جمع آوری کنم چون خیلی خاطرم نیست.

•-        برای فرهنگ­سازی هم یک مجموعه­ای از کارها را انجام دادید؛ مثلا" سریال آشپزباشی را درست کردید، برای آشپزباشی چقدر هزینه شد و چرا ادامه نداشت؟

در مورد آشپز باشی خیلی توضیح ندارم چون تصمیماتی بود که در دوره آقای پارسانیا اتخاذ شده بود، اما عدد ساخت این سریال رقمی بیش از 100 میلیون تومان بود که شاید هم رقمی به حساب نیاید. طی قدم بعدی هم که بنده مدیرعامل شرکت بودم در بحث فرهنگ­سازی کار زیادی نتوانستیم انجام دهیم چون که دستمان به لحاظ هزینه و بودجه بسته بود.

•-        یعنی در دوره شما هیچ هزینه­ای برای فرهنگ سازی مصرف نان صنعتی نشد؟

در بحث تبلیغات، بودجه و اعتبار خاصی اختصاص داده نشد، شاید حدود 500 میلیون تومان در دو سال گذشته برای تبلیغات صرف کردیم که شاید 20 درصد آن به نان اختصاص داشت. برای فرهنگ­سازی به پول نیاز داشتیم که باید با چراغ قوه به دنبال آن می گشتیم.

•-        اگر شرکت بازرگانی دولتی با یک سازمان منسجم و بودجه­ای که فرمودید نتواند برای فرهنگ­سازی مصرف نان کاری کند، پس چه باید کرد؟

به نظرم باید کنسرسیوم هایی متشکل از تولیدکنندگان نان صنعتی تشکیل دهیم تا تبلیغات این مورد سر و سامان بگیرد.

  •-        عملکرد خودتان را در طی دو سالی که در بازرگانی دولتی بودید تایید می کنید؟ آیا موفق بودید؟

در مورد واحدهای صنعتی نان باید بگویم نه! چرا که واحدهای موجود نیمه صنعتی هستند بنابراین جوابم موفق بودن یا نبودن نیست، به هر حال از این تولیدکنندگان موجود که 6 مورد هستند هیچکدام زیر ظرفیت کار نمی­کنند.

•-        شما در صحبتهای خود گفتید که بیش از 350 میلیارد تومان تسهیلات برای نان صنعتی اختصاص یافته بود که همه آنها جذب شده است، آیا این میزان تسهیلات فقط به 6 واحد تولیدکننده پرداخت شده است؟

نه! این را نگفتم. در واقع 19 واحد دیگر که تسهیلات را دریافت کرده­اند در انتظار افتتاح هستند به این معنا که بیش از 85 درصد واحد صنعتی آنها پیشرفت داشته است که حتما" باید همین امسال افتتاح شود.

•-         ولی ما الان شش ماه از سال را گذرانده ایم و حتی یک واحد هم افتتاح نشده، چرا؟

به خاطر همان مشکلاتی که گفتم. ترخیص ماشین آلات، بانکها و فرهنگ­سازی و نبود بازار!

•-         پس امیدی برای پیشرفت پروژه نان صنعتی نیست؟

من این را نگفتم.

•-         اگر موفق بودید و همانگونه که در بسیاری مصاحبه هایتان گفته اید که مهمترین کارتان هدفمندی و نان صنعتی بوده ؛ چرا از بازرگانی دولتی رفتید؟

پس از اجرای هدفمندی یارانه­ها فشار بسیار زیادی به مجموعه  وارد آمد و بسیاری قصد داشتند جلوی این کار را بگیرند، درمجموع هر کاری سختی­های خاص خود را دارد من هم بعد از اجرای هدفمندی مرحله اول که بسیار مشکل هم بود؛ در اسفند ماه سال گذشته استعفا دادم. به این معنا که به دلیل موضوعات مختلف به توافق رسیدیم که کنار بروم. در این میان با اجرای هدفمندی یارانه­ها در بخش آرد و نان به هر حال جلوی برخی رانته­ها گرفته شد؛ به خاطر دارم که پیش از هدفمندی یارانه­ها به وزیر وقت بازرگانی که بیش از 14 سال با ایشان رفاقت دارم؛ گفتم که ارزش دارد که برای هدفمند شدن یارانه­های حوزه گندم، آرد و نان من فدا شوم و حتی ارزش دارد که شما هم از وزارت کنار بروید. به این ترتیب بود که کار انجام شد و بنده هم کنار رفتم. اما از اسفند تا ادیبهشت ماه به طول انجامید چونکه بحث ادغام مطرح بود و وزیرهم می گفت صبر کنید وزارت را تحویل صنایع دهیم بعد با هم می رویم.

•-         با توجه به اینکه وزارت ادغام شده جدید در دست مدیران بازرگانی باقی ماند، آیا باید منتظر باشیم شما هم یکی از مدیران صنعت باشید؟

در واقع بنده بعد از چند سالی که  مدیریت را در اوج بحران ها و اجرای طرحهای حساس برعهده    داشته ام، نیاز به این دارم که خود را پیدا کنم و در انتخاب بعدی مسئولیتم براساس علایقم عمل کنم. البته پیشنهادهایی هم مطرح شده است.

•-         مهترین تصمیمی که در حوزه مدیریتی نان، آرد و گندم گرفتید چه بود؟

در دوره مدیریتم مهمترین بحث همان اجرای هدفمندی یارانه­ها در این حوزه بود و از سویی نیز در بحث ذخایر استراتژیک کار بزرگی صورت گرفت و بحث تبدیل ایران به قلب تجارت غلات مطرح و قوت گرفت. بطوریکه در بهمن ماه سال گذشته با حضور در کنفرانسی که با شرکت 26 کشور منطقه برگزار شده بود استقبال مطلوبی از این طرح و ایفای این نقش استراتژیک از سوی ایران صورت گرفت.  

/39/39