مجید جویا: 25 سال پیش، هنگامی که راکتور شماره 4 نیروگاه چرنوبیل در نتیجه یک آزمایش ناموفق ایمنی منفجر شد، دنیا با بدترین حادثه اتمی غیر نظامی در تاریخ خود مواجه شد. در سال‌های بعد از فاجعه، صدهاهزار نفر پاکسازی کننده، کوشش کردند تا محیط زیست داخل منطقه ممنوعه 30 کیلومتری در اطراف نیروگاه مصیبت زده چرنوبیل را پاکسازی کنند.
یکی از این «پاکسازی کننده‌ها» گنادی لاپتوف بود که اکنون به عنوان متخصص آب‌شناسی در موسسه هیدرومتئورولوژی اوکراین (UHMI) در کیف کار می‌کند. او که در دفتر کار خود در موسسه با خبرنگاران نیچر مصاحبه می‌کرد (اتاقی که تا دو دهه پیش به نماینده کا.گ.ب در موسسه اختصاص داشت)، از تجربیات خود در چرنوبیل سخن گفت.
شما چطور درگیر پژوهش‌های چرنوبیل شدی؟
تخصص اول من اقیانوس‌شناسی است. ولی بعد از فارغ‌التحصیلی در سال 1983 / 1362، خدمت نظامی اجباری خود را با کار بر روی ساخت تاسیسات غنی‌سازی اورانیوم کراسنویارسک 26 در سیبری گذراندم. در آن زمان نمی‌دانستم که رادیواکتیویته، نقش اصلی را در زندگی حرفه‌ای من بازی خواهد کرد.
من در سال 1985 / 1364 به کیف بازگشتم و کار خود را در آزمایشگاه ملی نظارت بر آلودگی اوکراین (که اکنون مرکز تحقیقات ژئوفیزیک است) آغاز کردم. در مارس 1986 / فروردین 1365، من به عنوان رئیس یک آزمایشگاه جدید تحقیقات دریایی انتخاب شدم و هنگامی که فاجعه چرنوبیل اتفاق افتاد، تازه در حال آغاز فعالیت‌های آماده‌سازی آن بودم. به ناگاه تمام فعالیت‌های نظارتی در اوکراین بر روی مسئله تشعشع متمرکز شد، در نتیجه رئیس سازمان ما هم تصمیم به تغییر کارکرد آزمایشگاه من به نظارت بر آلودگی رادیواکتیو آب گرفت.
در می 1986 / اردیبهشت 1385، من به اولین ماموریت هلیکوپتری خود به نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل اعزام شدم تا مقادیر تشعشع را اندازه‌گیری و نمونه‌هایی از آب و خاک را برای بررسی در آزمایشگاه تهیه کنم. ما با هلیکوپتر از کیف به چرنوبیل رفتیم و در همان روز بازگشتیم. برای این که زیاد در معرض تشعشع قرار نگیرم، ماموریت‌های من به دو بار در هفته محدود بود.
با گذشت زمان، کمی در مورد تاثیر این کار بر سلامتی خود نگران شدم، و در نتیجه در مارس 1989 / فروردین 1367، پیشنهاد کار UHMI را پذیرفتم تا به تحقیق در مورد این بپردازم که رادیوایزوتوپ‌ها چگونه از منطقه ممنوعه 30 کیلومتری به سیستم آب نشت کرده‌اند.
آیا خودت انتخاب کردی که 3 سال به عنوان پاکسازی کننده فعالیت کنی؟
هیچ کس مرا مجبور به انجام این کار نکرد؛ من این کار را انجام دادم چون برایم جذاب بود، و من واقعا از آن لذت می‌بردم. من 24 یا 25 ساله بودم و این را به عنوان فرصتی برای آینده حرفه‌ای خود می‌دیدم. من همان روزهای اول، درگیر حادثه چرنوبیل بودم، در نتیجه برای استفاده از این فرصت، تصمیم گرفتم که همسر و پسر خود را برای زندگی به شمال اوکراین بفرستم تا با بستگانم زندگی کنند، این امر به من اجازه می‌داد که به طور کامل بر روی کارم تمرکز کنم.
داده‌هایی که جمع کردم، کاملا برای درک ارتباط بین تشعشع و فرایندهای آب‌شناسی در محل نیروگاه ضروری بود. برای مثال، من از ارزیابی‌های رادیواکتیویته برای تعیین مکان یک سد جدید برای حفاظت از رود پریپیات در برابر هر جریان آبی که از سوی منطقه آلوده شده می‌آمد، استفاده کردم.
آیا کارت بر روی سلامتی‌ات تاثیر گذاشت؟
من در فهرست سلامت پاکسازی کننده‌های اوکراین قرار دارم. این بدان معنی است که هر سال باید آزمایش‌های کامل سلامتی بر روی من انجام شود. ولی آنها خیلی زمان‌بر بودند، و در نتیجه من خیلی آنها را جدی نمی‌گرفتم، و در نهایت در ده سال گذشته انجام آن را متوقف کردم. آنها هیچ گاه مشکل جدی سلامتی در من نیافتند. اگر هم روزی احساس می‌کردم که مشکلی در سلامتی خود دارم، دوباره به سراغ آنها می‌رفتم.
آیا می‌شود از تجربیاتت در نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما در ژاپن استفاده کرد؟
ما در این لحظه اطلاعات خیلی کمی داریم، از میزان واقعی انتشار مواد رادیواکتیو آگاهی نداریم، و حدود آلودگی را هم نمی‌دانیم. خیلی زود است که بگوییم چه کاری باید انجام شود. ولی اگر آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای از من درخواست مشاوره می‌کرد، بدون شک به ژاپن می‌رفتم.
50171
نظر شما