افزایش جرایم اینترنتی چندوقتی است که به نگرانی‌های پلیس اضافه شده و باعث شده که مسئولان نیروی انتظامی هرازچندگاهی در این مورد اظهار نظر کنند و نسبت به برخورد با مجرمان اینترنتی هشدار بدهند. آخرین این اظهارنظرها به فرمانده پلیس کشور برمی‌گردد. او روز شنبه در این مورد گفته است که از این هفته، گشتهای پلیس مجازی در اینترنت شروع می شود تا خلافکارها را دستگیر کند. از زمان تصویب شدن قانون جرایم رایانه ای در کشور، نظرات مختلفی در مورد لزوم اجرا کردن یا نکردن آن در میان کارشناسان مختلف وجود داشته است. امان‌الله قرایی مقدم یکی از جامعه شناسانی است که معتقد است وقت اجرای این قانون در فضای مجازی رسیده است. او می‌گوید که اگر قوه قضاییه حمایت لازم را از پلیس برای اجرای این قانون به عمل بیاورد، حضور پلیس در اینترنت نه تنها لازم بلکه یک ضرورت است. گفتگوی مارا بارئیس انجمن جامعه‌شناسان می‌خوانید.
آقای قرایی مقدم می‌دانید که چندوقتی است قانون جرایم رایانه‌ای به تصویب رسیده و جدیدا هم مسئولان انتظامی کشور اعلام می‌کنند که می‌خواهند فعالیت و نظارتشان را در فضای مجازی بیشتر کنند. کارشناسان و البته پلیس عوامل مختلفی را در مورد به وجودآمدن جرایم اینترنتی و افزایش روز به روز مرتکبان این جرم‌ها برمی‌شمرند. شما اگر بخواهید از دید جامعه شناختی این موضوع را بررسی کنید، چه عواملی را در آن دخیل می‌دانید؟
جرائم رایانه‌ای یکی از انواع آسیب‌های اجتماعی است که در سال‌های اخیر خودنمایی کرده و گسترش پیدا کرده است. از نظر من آشنایی نوجوانان با کامپیوتر، عواملی چون شخصیت، تحصیلات و رفاه خانواده، طبقه اجتماعی، ارتباط با اطرافیان و نوع ارزش‌های اخلاقی و دینی در خانواداده و... از عوامل موثر در ارتکاب جرم به طور کلی و به طور خاص جرم رایانه‌ای است. این جرایم بیشتر در میان نوجوانان و جوانان اتفاق می‌افتد، چراکه هم میزان اطلاعات رایانه‌ای آنان به نسبت افراد مسن‌تر بیشتر است و هم روحیه ماجراجویی در نوجوانان و جوانان بیشتر است. این تفاوت در واقع تفاوت تفکر احساسی و ادراکی است. از سوی دیگر هر چه سن افراد پایین‌تر است، تجربه اجتماعی کمتر است. افراد در سنین پایین‌تر کمتر به عواقب اخلاقی و کیفری کارهای خود فکر می‌کنند. سن و سال عامل مهمی در وقوع جرائم عمومی و جرائم رایانه‌ای است. همانطور که جنس هم عاملی موثر است. شما نوع جرائم دختران را نگاه کنید، رد نوعی ظرائف زنانه را می‌بینید. مثلاً خودکشی دختران معمولاً با قرص است و تمیز انجام می‌شود، ولی در مورد پسران این طور نیست. الان طبق آمار بیشترین میزان جرائم رایانه‌ای از سوی مردان اتفاق می‌افتد. نسبت جنسی و سنی جرائم رایانه‌ای را می‌توان در آمار رسمی نیروی انتظامی هم دید که ۹۵ درصد متهمان این حوزه مردان و بیشترین متهمان در گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ سال هستند.
یعنی شما فکر می‌کنید میزان ارتکاب این جرایم آنقدر زیاد شده که ما احتیاج داشته باشیم قانونی در این مورد تصویب شود و حتی پلیس اینترنت به وجود بیاید؟ با توجه به اینکه هنوز پوشش اینترنت در کشور به آن سطح نرسیده که حتی همه مردم بتوانند از آن استفاده کنند چه برسد به بالابردن جرایم اینترنتی!
از نظر من به هر حال اجرای قانون جرایم یارانه‌ای در کشور لازم است و به می‌دانیم که پلیس هم قرار است که این قانون را در کشور اجرا کند اما موضوعی که وجود دارد این است که با اینکه قرار است که پلیس این قانون را اجرا کند ولی از همین الان معلوم است که مانند تعداد زیادی از جرایمی که در کشور وجود دارد و مرتکبانش از سوی پلیس دستگیر می‌شوند، نباید انتظار چندانی برای ریشه کن شدن جرایم اینترنتی داشته باشیم. چرا که ما همیشه می‌بینیم که پلیس مجرمان را دستگیر می‌کند اما قوه قضاییه حمایتی نمی‌کند و دوباره همان مجرمان را چند وقت بعد سرکارهای قبلی‌شان می‌بینیم.
همانطور که هگلز، استاد اقتصاد آمریکایی می‌گوید، این مهم نیست که ما چقدر قوانینی را تصویب می‌کنیم، این مهم است که چه کسانی آن را اجرا می‌کنند. در حال حاضر پلیس به مجرمان هشدار می‌دهد که جرایم اینترنتی در حال افزایش است و اگر از کارهایتان دست برندارید، شما را دستگیر می‌کنیم ولی این کافی نیست و باید دید که دستگاه قضایی بعد از آن چه حمایتی را به عمل می‌آورد.
از طرف دیگر ما با توجه به اینکه در این بخش با نوع خاصی از جرائم مواجه هستیم باید سازمان‌ها و قوانین دیگری هم به جز قانون کیفری داشته باشیم که کشورهای دیگر هم دارند. مثلاً کمیسیون حمایت از داده‌های شخصی فعال باشد، قانون مجازات‌های جایگزین داشته باشیم و... جوانی که به صرف کنجکاوی خواسته کاری کند و خودی نشان دهد، باید این امکان فراهم باشد که مجازات‌هایش را تبدیل کنیم.
خب فکر می‌کنید که این احساس بدی در مردم به وجود نمی‌آورد که مدام فکر کنند تحت نظرند؟
به هرحال من فکر می‌کنم که نمی شود به این بهانه اجازه دهیم که در این زمینه خلا وجود داشته باشد. به اعتقاد من به استثنای بعضی جرائم عمومی مثل سرقت و قتل، عملاً مردم اطلاع زیادی درباره کیفر جرائم ندارند. به‌خصوص در جرائم تخصصی مثل جرائم بهداشت، محیط زیست، یا همین جرائم رایانه‌ای، خیلی‌ها اطلاعی از قوانین ندارند. طبعاً مسوولیت اطلاع‌رسانی در این باب بر عهده صدا و سیما است. برنامه‌ای که چند وقت پیش درباره دستگیری و برخورد با گردانندگان سایت‌های مبتذل و مستهجن، از صدا و سیما پخش شد،به نوعی مردم متوجه شدند که با چنین جرائمی برخورد می‌شود. بازدارندگی فقط خود قانون نیست. برای مثال وقتی یک مجرم حرفه‌ای می‌بیند که مجازات حبس ابد برای مواد مخدر اعمال نمی‌شود و مجرمان بعد از پنج یا شش سال از زندان آزاد می‌شوند، بازدارندگی برای وقوع این جرم کم می‌شود.
قانون جرائم رایانه‌ای جدید است که من فکر می‌کنم تا این جای کار خوب بوده است. باید در کنار این قانون بسترسازی در بخش‌های دیگر هم انجام شود و در مورد جزئیات قانون اطلاع‌رسانی لازم به مردم انجام شود.
42131
نظر شما