به نظر میرسد باران‌های رادیواکتیوی که در اثر آزمایش‌های هسته‌ای دوران جنگ سرد بر سر مناطق مختلف زمین ریخته، خبرهای دلگرم کننده‌ای را در درمان بیماریهای قلبی به همراه داشته است.
گروهی تحقیقاتی از موسسه کارولینسکای استهکلم، به سرپرستی یوناس فریزن، در نتایج تحقیقات خود مشخص کرده است که قلب انسان بالغ میتواند سلول‌های ماهیچه خود را از نو و البته با سرعتی بسیار بسیار کند بسازد. پیش از این، سلول‌های قلب انسان در محیطهای کشت آزمایشگاهی موفق به تولید سلول‌های جدید شده بودند، اما تولید طبیعی این سلولها، بحث داغی را به راه انداخته است.
کنت شین، از موسسه سلول‌های بنیادی هاروارد دراین باره میگوید: «این مطالعه برای اولین بار و به روشنی نشان میدهد که سلول‌های ماهیچه قلب، در طول زندگی هر فرد دچار تغییر و تحول میشوند». البته وی خاطرنشان میکند که این تغییرات به سرعت انجام نمیگیرند.
فریزن برای انجام این مطالعه، از آزمایش عمرسنجی رادیوکربن خاص خودش استفاده کرد. پس از جنگ جهانی دوم، آزمایش‌های هسته‌ای باعث شد تا مقدار زیادی ایزوتوپ کربن14 در جو پخش شود. این کربن وارد گیاهان و متعاقباً بدن انسانهایی شد که از این گیاهان استفاده میکردند.
پس از آنکه آزمایش‌های هسته‌ای در سال 1342 / 1963 پایان یافت، میزان این ایزوتوپ نیز در جو پایین آمد. پژوهشگران از قبل می‌دانستند که میزان ایزوتوپ کربن14 موجود در دی.ان.ای سلولی با میزان ایزوتوپی که در زمان تقسیم سلولی در جو وجود داشته، رابطه دارد و بنابراین می‌توان راهی برای تعیین زمان تولد سلول و سنجش عمر آن بدست آورد. اما در باستانشناسی نمی‌توان از کربن چهارده که نیمه‌عمر 5700 ساله دارد، از چنین روشی استفاده کرد.
آهسته و پیوسته
افرادی که قبل از 1334 / 1955 و کلا پیش از دوره آزمایش‌های هسته‌ای به دنیا آمدهاند، میزان کربن 14 ماهیچههای قلبشان بیشتر از میزان ایزوتوپی بوده که در زمان تولدشان در جو زمین موجود بوده است. بنابراین نتیجه میگیریم که برخی از این سلولها باید کمیدیرتر به وجود آمده باشند. گروه تحقیقاتی فریزن با انجام مطالعات بیشتر و استفاده از مدلهای ریاضی، نشان داد که یک قلب پنجاه ساله بیش از نصف سلول‌های خود را از زمان تولد نگاه داشته است و این تغییر و تبدیل سلولها در طی زمان، بسیار کند و آهسته صورت میگیرد. یک قلب 25 ساله، حدود 1درصد سلولهایش را در طول یک سال جایگزین میکند، درحالی‌که یک قلب 75 ساله حدود نصف این مقدار را میتواند جایگزین کند.
با این حال، چارلز موری که در دانشگاه سیاتل بر روی داروهای قلبی مطالعه و تحقیق میکند، میگوید که حتی این مدت طولانی هم ممکن است راه درمان بسیاری از بیماران قلبی باشد که نیاز به سلول‌های جدید ماهیچه قلب دارند: «این سلولها کمی دچار تغییر و تبدیل میشوند و اگر ما بتوانیم از طرز کار دقیق آنها سردر بیاوریم، میتوانیم به خوبی از آن استفاده و بهرهبرداری کنیم.»
به گفته فریزن، برخی داروها باعث میشوند که بعضی از اعضای بدن بتوانند سلول‌های خود را بازتولید کنند. برای مثال، اریتروپوئیتین باعث تولید سلول‌های تازه خونی در مغز استخوان میشود، یا برخی داروهای ضدافسردگی به تشکیل سلول‌های عصبی تازه در مغز کمک میکنند. او میگوید که تصور تولید سلول‌های تازه قلب، درست مثل یک داستان علمی تخیلی است.
او اضافه میکند که گام بعدی در این تحقیقات، این است که افرادی را که به حمله قلبی دچار شده‌اند، مورد آزمایش قرار دهند تا مشخص شود آیا قلب برای جبران آسیبی که دیده، به تولید سلول‌های جدید دست زده یا خیر. اگر جواب مثبت باشد، می‌توان با کشف این فرایند، آسیبهای حاصل از بیماریهای قلبی را جبران کرد.
اما روش عمرسنجی رادیوکربن، نمیتواند به یک سوال اساسی محققان پاسخ دهد و آن، این است که کدام نوع سلول، این سلول‌های ماهیچه‌ای قلب را تولید میکنند؟ آیا این تولید، تاثیر بزرگی در یک دسته سلول مجزا ایجاد میکند یا تاثیر کوچکی در میان تعداد زیادی از سلولها برجای می‌گذارد؟
جواب هرچه که باشد، میتواند تفاوت بزرگی را در انتخاب راهبرد درمانی ماهیچه قلب ایجاد کند. اگر این سلول‌های تازه فقط در قسمتهای خاصی بازتولید شوند، کار را برای درمان بیماریهای قلبی سختتر خواهند کرد. موری عقیده دارد که گام اول این است که سرمنشاء تولید این سلولها را پیدا کنیم و بعد از آن بفهمیم که از روی چه قانون و قاعدهای عمل میکنند. سپس باید فهمید که چگونه می‌توان این فرایند را بسط داد تا بتوان تمام انواع سلولها را از نو ساخت. با آزمایش‌های انفرادی بر روی این سلولها در محیطهای کشت آزمایشگاهی، می‌توان به ناشناختههای بیشتری دست یافت. هر نتیجه کوچکی میتواند انقلابی در علم پزشکی ایجاد کند.
دادههایی که از آزمایش بر روی حیوانات بدست آمده، نشان میدهد که حتی کمترین پیشرفت در جهت ترمیم سلول‌های ماهیچه قلب میتواند دستاورد بزرگی برای تمام جانداران و به ویژه انسانها باشد.
نیچر، 2 آوریل- ترجمه: آزاده پارساپور
نظر شما