ساداتیان: یک تلنگر مهم اردوغان را از خواب بیدار کرد

ابوالفضل خدایی: جنگ سوریه، روند عجیبی را طی می‌کند. هر گوشه‌ای از این کشور ویران، سیر تحولات شکل خاصی به خود گرفته؛ در قسمتی، ارتش با مخالفان مسلح در داریا توافق می‌کند، در بخش دیگری کردها با داعش در نبردند و در گوشه‌ای دیگر تانک‌های ترکیه خودنمایی می‌کنند و این در حالی است که برخی کارشناسان بر این باورند که سرعت گرفتن روند تحولات، همزمان با تضعیف داعش و محدود شدن قلمروی این گروه تروریستی، نشانه‌های ضعیفی از یکسره شدن بحران است. خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگو با سیدجلال ساداتیان، کارشناس مسائل خاورمیانه آخرین تحولات سوریه را مورد بررسی قرار داده است که در ادامه می‌خوانید: 

در ابتدا بفرمایید لشگرکشی ترکیه به خاک سوریه را چگونه ارزیابی می کنید؟

ظاهراً اردوغان خودش را از گروههای تندرو جدا و اعلام کرده که به ائتلاف ضد داعش پیوسته است و در صدد مقابله با این گروه است. بخش قابل توجهی از تصمیمات و تغییرات در سیاست خارجی ترکیه، ناظر به تحولات در حوزۀ کردی است. ترکیه با نفوذ گروههای کرد دچار مشکل شد و در عین حال که سیاست مقابله با داعش را مطرح می کند با گروههای کردی مواجه شده که در پی تثبیت شرایط خود در سوریه هستند. ترکیه تحت عنوان مبارزه با داعش، در حال مقابله با گروههای کرد در سوریه است. لشگر کشی و تجاوز ترکیه به داخل خاک سوریه خلاف و مغایر قوانین بین المللی است.

ترکیه به منظور پیشبرد اهداف خود باید حتماً در روند صلح و مذاکراتی که با دولت سوریه آغاز شده است اقدام میکرد و با توافقات دولت سوریه با کردها مقابله می کرد. قاعدتاً دولت سوریه علیه ترکیه شکایت خواهد کرد، ضمن اینکه سوریه هم خواستار این نیست که گروهها و پاره گروهها به قدرت برسند که بعدها دچار مشکل شود. در این میان قطعا مسأله کردها در منطقه بسیار مهم است و در آن تضادهایی وجود دارد. ایالات متحده آمریکا به کردها وعده هایی داده اند که آنها را به عنوان گروه مقابله کننده با داعش، وارد صحنه مبارزه کند، اما این وعده ها با مصالح دولتهای منطقه از جمله ترکیه، سوریه و عراق تطابقی ندارد و در آینده نیز باید شاهد چنین تضادهایی باشیم. ماجرای کردها در حال تبدیل شدن به یک معضل و موضوع جدیدی است که همه کشورهای منطقه را درگیر خود می کند.

یک روزنامه لبنانی به تازگی از ملاقات معاون رئیس سازمان اطلاعات ترکیه با مقامات سوریه خبر داده است. ارزیابی تان از این دیدار چیست؟

متأثر از تحولات چند ماهه اخیر، تغییرات زیادی در بعد سیاست خارجی در استراتژی های آقای اردوغان به وجود آمده است. اردوغان دنبال یک نوع عثمانی گرایی و احیای امپراطوری عثمانی بود و تصور میکرد موج بهار عربی که به سوریه رسیده، فرصت مغتنمی است تا او بتواند بهره زیادی ببرد و محمل مناسبی برای اوست تا بتواند سوریه را از آن خود کند و نفوذ خود را در آنجا توسعه دهد. لذا با گروههای به اصطلاح سکولار، لیبرال و یا حتی گروههای نظامی که تلاششان بر این بود که مثلاٌ بگویند در مقایسه با سایر گروههای تندرو، حساب شده تر و در چارچوب عمل می کنند، وارد تعامل شد. بدین معنا که مرزهای خود را به روی آنها گشود تا نیروها و تجهیزات خود را وارد سوریه نموده با رژیم اسد بجنگند. اما ترکیه عملاً در این مسیر، خشونت بی اندازه ای به خرج داد و همین سیاست آنها، مسیر و کانال را برای گروههای تندرو مانند داعش، القاعده و جبهه النصره که وابسته به القاعده هستند فراهم آورد و آنها وارد فضای سوریه شدند.

اما آنچه در صحنۀ میدانی اتفاق افتاد، نتوانست انتظارات ترکیه را برآورده سازد و در تقابل با گروههای مختلف درگیر شده در حوادث سوریه امثال گروه داعش، دولت ترکیه به اشتباه خود پی برده برد. اقداماتی مثل باز کردن مرز خود و راه دادن تروریستها، یا در مورد پذیرفتن بسیاری از مهاجرین از سوی ترکیه برای اینکه بتواند فشار جدی بر اروپا وارد کند ثمری برای این کشور نداشت و دست ترکیه کاملاً خالی ماند.

شاهد هستیم که ترکیه از سیاست هژمونیک خود در سوریه طرفی نبست و مجبور به بازگشت شد. نا امنی ها و انفجارات داخل کشور افزایش یافته، تعارضات با کردهای همسایه اش در اقلیم کردستان، کردهای سوریه و کردهای ترکیه بیشتر شده است. با گروه پ.ک.ک مشکلات فراوان تری نسبت به گذشته پیدا کرده و این کشور سیاستهای خود را شکست خورده دیده است. سیاست تقابل با روسیه که پس از سرنگونی هواپیمای روسیه و به متعاقب آن از دست دادن بازار روسیه بود و نیز حساب ویژه ای که بر روی حمایت اروپا و ایالات متحده امریکا باز کرده بود، هیچ یک درست از آب در نیامد و در حقیقت دستاوردهای چند سال گذشته ترکیه به خاطر سیاست غلط خارجی نسبت به سوریه، در شرف نابودی کامل قرار گرفته بود. عقل حکم می کرد که جلوی ضرر را هرچه سریعتر بگیرد. کودتا را می توانیم تلنگری جدی در جهت بیدار شدن آقای اردوغان تلقی کنیم!! لذا شاهد بودیم که از روسیه به دلیل سرنگونی هواپیمای جنگی اش عذرخواهی کرد و به بهانه این مسأله، آقای اردوغان به سن پطرزبورگ رفت و در آنجا با آقای پوتین دیدار کرد. در این سفر تلاش کرد صمیمیت بیشتری ایجاد کند و شنیده شد که حتی پوتین را به اسم کوچک صدا زده است!

از طرفی ترکیه تلاش کرد مشکلاتی را که شش سال قبل بر سر کشتی کمک به غزه و فلسطین با اسرائیل بوجود آمده بود را حل کند و با توافق اسرائیل برای پرداخت غرامت به خانواده های قربانیان آن واقعه ، اعلام آشتی کرده و از طرف دیگر ترکیه در مذاکرات با غربی ها و همچنین در سفر آقای دکتر ظریف وزیر خارجه ایران به ترکیه، پذیرفته است که با دولت قانونی و بر رأس کار سوریه مذاکره کند و نشان دهد که می خواهد به مجموعه مذاکره کنندگان بپیوند و خود را از جبهه تندرو ها جدا کند. این شکست ها باعث شده است تا ترکیه راه عقلانیت را در پیش گیرد و این امر مبارکی است!

یکی از مقامات ارشد کرد از احتمال تفاهم سوری- کردی خبر داده است. این صحبتها در حالی مطرح می شود که نخست وزیر ترکیه گفته است که بشار اسد می تواند در روند برقراری صلح و مذاکرات سوریه مشارکت کند، نظر شما درباره این تضادها چیست؟

سیاست قبلی ترکیه، سوریه بدون بشار اسد بود، حال میبینیم که یک قدم به جلو آمده اند. موضع ایران و روسیه این بود که باید آرامش و امنیت در سوریه برقرار شود و از تروریستها پاکسازی شد، انتخاباتی صورت بگیرد و در این حالت مردم سوریه هستند که تصمیم میگیرند آیا خواهان ادامه حضور بشار اسد در قدرت هستند یا خواستار شخص دیگری هستند. همه این صحبتها مواضعی بود که ایران و روسیه در قبال بحران سوریه داشتند. حال نخست زیر ترکیه از مواضع مشترک ایران و روسیه یک قدم جلوتر گذاشته است و برای اینکه بتواند چانه زنی های خود را حفظ کند. باید از ییلدریم پرسید که بشار اسد با چه شرایطی و چگونه بعد از مذاکره باید کنار رود؟ غرب هم در همین زمینه به این نتیجه رسیده بود که رها کردن قدرتی که برخوردار از ثبات نسبی است، امکانپذیر نیست و اگر از قدرت برکنار شود اوضاع کشورش همانند لیبی می شود.

در کشور لیبی ائتلاف ضد قذافی تشکیل شد و او از قدرت برکنار شد، در حال حاضر این کشور تبدیل به ملوک الطوایفی شده است. هر بخشی از این کشور دست گروهی افتاده است و بدترین وضعیت را داعش در آنجا دارد. از هر کجای دنیا که پس رانده می شوند به لیبی می روند و این کشور به مکانی برای فساد گروههای مختلف و تروریست ها تبدیل شده است.

حتی آقای اوباما نیز در این رابطه از وارد شدن به ائتلاف ضد لیبی ابراز پشیمانی کرده است. این موضع ایالات متحده آمریکا در حال حاضر مورد توجه و ملاحظه ترکیه قرار گرفته است. ترکیه راضی شده است که با بشار اسد مذاکره کند، ولی اکنون در حال چانه زنی است و مساله برکناری بشار اسد را مطرح می کند. ترکیه باید مذاکراتی را بخواهد که طی آن یک قانون اساسی جدیدی نوشته شود و به موجب آن یک انتخاباتی صورت بگیرد که میزان مشارکت گروههای مختلف مذاکره کننده تعیین شود و یا بر اساس معیارهایی که تعیین می کنند به صلح برسد و طبق قانون اساسی انتخاباتی برگزار شود که اگر بشار اسد پیروز نشد برکنارشود. بحث برکناره گیری بشار اسد از قدرت توسط نخست وزیر ترکیه به نظر من حرف بی پایه و اساسی است.

آینده را چگونه پیش بینی می‌کنید؟
پیش بینی به دلیلی شرایط حساسی که در منطقه وجود دارد و استراتژی های مختلفی که در حال اعمال شدن است، ممکن نیست . اما روند و آنچه که در حال اتفاق افتادن است به این سمت و سو می رود که شرایط منطقه آرام شود. ایالات متحده آمریکا این آرامش را خواستار است. دولت روسیه نیز در پی رسیدن به این آرامش است تا نفوذش افزایش پیدا کند.

ایران به دنبال این است که سوریه به ثبات برسد. ترکیه این موضوع را متوجه شد که از طریق سیاستهای گذشته خود نمی تواند به نتیجه برسد و خواهان پیوستن به این جمع است و لذا تلاشهای خود را ادامه می دهد. با توجه به اختلاف هایی که این کشور با غرب و اروپا بر سر عبداله گولن دارد، سعی کرده خود را به اسرائیل نزدیک و بتوانند از پشتیبانی هایش بهره ببرد تا لابی های ترکیه در آمریکا تقویت شود و در مورد اروپا نیز چانه زنی هایش را انجام میدهد.

ظاهراً این روند نشان می دهد که به سمت و سوی مثبتی در جریان است. هر چند درون این حرکت، حرکتهای متضادی را از سوی عربستان می بینیم که تلاش می کند منطقه را کماکان با شدید ترین بحرانها روبرو کند تا شاید ماهی مطلوب خود را بگیرد و صد البته اسرائیل نیز به ایجاد بحران و درگیری کشورهای اسلامی تمایل دارد تا منابع و امکانات آنان صرف درگیری با یکدیگر شود تا اسرائیل بتواند در آرامش باشد.

البته مسائل دیگری نیز در این منطقه در جریان است که در جای خود از اهمیت برخوردارند. مثلا کردها مورد حمایت آمریکا هستند، به خصوص کردستانی که منتسب به سوریه و ترکیه است، اینان مورد حمایت آمریکا واقع شده اند و کردها امید به این بسته بودند که به نوعی به استقلال و خودمختاری برسند. کشور ترکیه استقلال و خودمختاری کردها را مغایر منافع خود می داند. این درگیری ها همچنان وجود داشته و خواهد داشت. شدت گرفتن انفجارهای داخل ترکیه و ناآرامی ها و نا امنی های ایجاد شده توسط این گروهها ترکیه را آشفته ساخته و درصدد مقابله با این مسائل است. اینگونه تضادهای درونی، به نوعی کوچک به نظر می رسند، اما می توانند بر روند ایجاد آرامش سایه بیندازند، اگر این مسائل به زودی حل و فصل شود روند آتی را به سمت ثبات منطقه ای و به سمت انجام و به نتیجه رسیدن مذاکرات ارزیابی می کنیم.

52311