تقابل بین اندیشه‌های کلامی و فلسفی در تاریخ تفکر معاصر در ایران

دکتر رسول جعفریان در تازه‌ترین یادداشت خود که در گروه نخبگان خبرآنلاین منتشر شده به تاثیر اندیشه‌های علامه مجلسی در ایران و تقابل آن با تفکرات ملاصدرا پرداخته است.

این پژوهشگر پرکار در حوزه تاریخ اسلام می‌نویسد: «میرزا عزیزالله فرزند محمد تقی الماسی و او فرزند میرزا کاظم و باز او فرزند میرزا عزیزالله مجلسی (برادر علامه مجلسی و فرزند دیگر محمد تقی مجلسی) نویسنده کتابی با نام هدایة العالمین است. وی درباره اقدامات علمای اسلام در نگارش آثاری درباره معتقدات یقینی اشاره کرده و می‌نویسد «... جدی المرحوم مولانا محمد باقر المجلسی... مثل ایشان کم کسی سعی در ترویج و تجدید مذهب و دین و توضیح و تبیین طریق حق و یقین نموده، و حل و بیان و تحقیق مشکلات و مشتبهات آنها بتأیید رب العالمین فرموده، بلکه اکثر کتب احادیث از چهار صد اصل مشهور و غیر آنها که در این اواخر به سبب رغبت طلبه بیشتر به علوم حکمی و اقوال فلسفی مندرس و متفرق بلکه از میان رفته بود، حسب المقدور از بلاد و امصار بعیده به سعی و تصدیعات بلیغه بدست آورده در بیست و پنج مجلد کتاب بحار الانوار جمع و توضیح کرده‌اند».

وی ادامه می‌دهد: «به نظر ملاعزیز الله، کار مجلسی نه تنها در بخش عربی و گردآوری و تدوین بحار، بلکه با فارسی کردن آثار و گردآوری متون، در شرایط حمله افغان‌ها نجات دهنده متون شیعه بوده است: «اگر کتب آن مغفور نبود، کار بر اکثر مردم مشکل بود، چنان که بغیر از تصانیف عربیه اش از کتاب مرآت العقول و ملاذ الاخیار در شرح کتاب کلینی و تهذیب حدیث، و فواید طریفه در شرح صحیفه شریفه و امثال آنها که مرجع و محتاجٌ الیه علمای عظام و فضلای فخام است، کتب فارسیه اش از عین الحیاة و حیات القلوب و جلاء العیون و حلیه المتقین و حق الیقین و زاد المعاد و تحفة الزائر و مقباس المصابیح و ربیع الاسابیع و مشکوت الانوار و غیر اینها از رساله‌هایی که بخصوص نامی ندارد، و از مختصر و مبسوط زیاده بر آن است که محصور و مضبوط شود، بحمدالله تعالی باعث معرفت و بینش اکثر خواص و عوام بلکه کافه انام است». این سخن وی در باره این کتابها درست و نشانگر هیمنه علامه مجلسی بر تفکر دینی و مذهبی ایران از زمان وفاتش تا روزگار این مولف یعنی نیمه قرن دوازدهم و صد البته تا دو قرن بعد از آن است.

دکتر جعفریان همچنین به نفوذ تفکر ملاصدرا نیز در میان ایرانیان اشاره کرد و می‌نویسد: «البته تسلط علامه مجلسی بر تفکر مذهبی ایران و تشیع پس از خود، به طول کامل ادامه نیافت، چرا که او در این زمینه تنها متفکر نبوده و رقبای فکری و مکتبی دیگری هم داشت. اولا علوم حکمی با برآمدن ملاصدرا و جانشینان وی قدرتش را در ایران حفظ کرد و هیچ گاه از برنامه های درسی مدارس علمیه حذف نشد. تفکر و مکتب فیض کاشانی هم در بخش فقه و نیز حدیث در کنار اندیشه علامه مجلسی، و البته متفاوت از وی، راه خود را تا پایان قرن دوازدهم هجری ادامه داد. این بود تا آن که وحید بهبهانی، علیه هر دو جریان به خصوص در بخش فقه به پا خاست و با انقلاب فکری و معرفتی خود، بساط اخباری گری و حدیث گرایی را برچید.»

برای مطالعه متن کامل این مطالب اینجا را کلید کنید.

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 567317

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
3 + 14 =