تفرشی: در جدایی بریتانیا از اتحادیه هیچ برنده‌ای وجود ندارد/ خطر تجزیه بریتانیا بسیار جدی است

پیش بینی های قبل از برگزاری رفراندوم، اغلب حاکی از رقابتی سنگین و نزدیک بین موافقان و مخالفان ادامه حضور بریتانیا در اتحادیه اروپا بودند. با این همه، اغلب ناظران و تحلیلگران معتقد بودند که موافقان ادامه حضور در اتحادیه اروپا با فاصله کمی پیروز خواهند شد. به نظر می رسد که همین اطمینان نسبی از پیروزی موافقان اتحادیه اروپا موجب شد تا عده زیادی از موافقان و یا افراد بی طرف که بیشتر از طبقات تحصیلکرده، رده های سنی جوان و میانسال و یا طیقه متوسط شهری بودند، در رای گیری حاضر نشوند و در مقابل مخالفان مصمم با همه قوا در صحنه حاضر شده و سرنوشت کشور و اتحادیه اروپا را تغییر دهند.

به نظر می رسد که در طول انجام کارزار تبلیغاتی برای برگزاری رفراندوم، هیچ یک از جریانهای موافق ماندن در اتحادیه اروپا، اعم از رهبری حزب محافظه کار، اغلب اعضای حزب کارگر، کل حزب لیبرال دمکرات و احزاب اصلی در اسکاتلند، ایرلند شمالی و ولز، نتوانستند به اندازه لازم و کافی فواید ماندن در اتحادیه اروپا و خطرات جدایی از آن را به مردم گوشزد کنند.

این تقصیر بیشتر متوجه دیوید کامرون نخست وزیر محافظه کار بود که با اعتماد به نفس کامل خود و با پشتیبانی پیروزی قاطع خود در رفراندم اسکاتلند و همچنین انتخابات سراسری سال گذشته، پیشنهاد برگزاری رفراندوم اتحادیه اروپا را داد و حتی آن را یک سال زودتر از موعد مقرر 2017 برگزار کرد. در واقع کامرون با این سوءمحاسبه و عدم مدیریت زمان، هم در رفراندوم شکست خورد و هم مقام نخست وزیری خود را از دست  داد.

خانم استروجن از برگزاری دوباره رفراندوم استقلال خبر داده است. با توجه به اینکه اکثریت در اسکاتلند به خروج رای منفی داده اند، جدایی اسکاتلند از بریتانیا محتمل است؟

از زمان کسب موفقیت چشمگیر در انتخابات سراسری ماه مه سال 2015، حزب ملی اسکاتلند به رهبری خانم نیکلا استروجن در پی مقدمه چینی و آماده سازی افکار عمومی و سپهر سیاسی در اسکاتلند و بریتانیا برای انجام یک رفراندوم مجدد برای جدایی از بریتانیا بود. باید توجه داشت که یکی از عوامل شکست رفراندوم قبلی برای جدایی یا ماندن اسکاتلند در بریتانیای متحد، ترس از جدا ماندن اسکاتلند مستقل از اتحادیه اروپا، پس از جدایی از بریتانیا بود. اکنون این حربه برعکس عمل کرده است. استروجن به عنوان سروزیر اسکاتلند اعلام کرده که منطقه تحت اداره او علاقمند به همراهی با بریتانیا در خروج از اتحادیه اروپا نبوده و نتایج قاطع آرای اسکاتلند در رفراندوم اخیر نیز موید این نظر است.

از این رو، باید بحث رفراندوم جدایی اسکاتلند از بریتانیا، به منظور ماندن در اتحادیه اروپا را مجددا در دستور کار قرار داد و آن را به طور جدی پیش برد. به نظر می رسد که در شرایط کنونی، احتمال جدایی اسکاتلند از بریتانیا از هر زمان دیگری قوی تر و محتمل تر است. کما این که بحث احتمال جداسری منطقه ایرلند شمالی از بریتانیا، به منظور تحقق رویای ایرلند متحد، با مشارکت ایرلند شمالی و جمهوری ایرلند نیز در دستور کار جمهوری خوان و کاتولیکهای ایرلند شمالی قرار گرفته است.

در برخی از تحلیل ها از جدی بودن گمانه تکه تکه شدن بریتانیا سخن به میان آمده، به این معنا که ولز و ایرلند هم اتحادیه را به بریتانیا ترجیح دهند. شما چقدر این احتمال را جدی می دانید؟

در شرایط کنونی بحث جدایی اسکاتلند بسیار جدی و حتی شاید قریب الوقوع است. بحث جدایی ایرلند شمالی و الحاق به جمهوری ایرلند و تشکیل ایرلند متحد محتمل است ولی شاید در میان مدت و دراز مدت مطرح شود. ولز به چهار دلیل چندان جدی نیست. نخست به دلیل آن که ولز در درون بریتانیا قرار دارد و مرز خارجی ندارد. دوم این که اساسا جنبش و جریان جداسری در ولز چندان موقعیت و قدرتی ندارد که بتواند نظر افکار عمومی را به خود جلب کند. سوم این گه برخلاف اسکاتلند که به منابع اقتصادی چون نفت خود متکی است و یا ایرلند شمالی که متکی به پیوستن به برادر جنوبی خود است، ولز از چنین پشتوانه ای برای استقلال برخوردار نیست. چهارم این که مردم ولز در تصمیم گیری های سیاسی اغلب پیرو و حامی نظرات انگلستان و لندن بوده و در مساله اتحادیه اروپا هم کم و بیش همانند مردم انگلستان رای دادند.

سوای مساله احتمال جدایی اسکاتلند و ایرلند شمالی از بریتانیای متحد، مساله بروز اغتشاش در رهبری دو حزب اصلی بریتانیا نیز مطرح است. با آن که کامرون اعلام کرده که چهار ماه دیگر از نخست وزیری و رهبری حزب محافظه کار کنار خواهد رفت، از هم اکنون رقابت جدی برای جانشینی او آغاز شده است. رقابتی که یادآور کشمکش بی رحمانه سال 1990 برای جانشینی مارگارت تاچر است که از درون حزب و توسط نزدیکترین متحدان خود سرنگون شد.

سوای حزب محافظه کار، رقبا و دشمنان داخلی رهبری جرمی کوربین در حزب کارگر نیز از فرصت ناکامی در رفراندوم اتحادیه اروپا استفاده کرده و کودتایی را علیه او ترتیب داده اند. تاکنون 20 نفر از اعضای کابینه ساید حزب کارگر، که بیش و کم پیرو مکتب لاریسم و اندیشه راستگرای موسوم به حزب کارگر نوین هستند، در اعتراض به کوربین و با ادعای ضعف رهبری او استعفا داده اند.

با این همه، کوربین که برخلاف همقطاران نزدیک خود، در بین اعضای عادی و هواداران حزب کارگر بسیار محبوب است و از هم اکنون اعلام کرده که آماده مواجهه با هر چالشی برای رهبری خود بوده و مطئن است که حتی در صورت رای عدم اعتماد از سوی سران حزب، بار دیگر مورد تایید اقشار پایین دستی حزب قرار خواهد گرفت. باید توجه داشت که برخلاف برخی دیگر از احزاب در بریتانیا، رهبر حزب کارگر با رای مستقیم همه اعضای عادی حزب انتخاب می شود و همین موضوع احتمالا برگ برنده کوربین برای حفظ قدرت خود خواهد بود.

نوع عضویت بریتانیا در اتحادیه مدل خاصی بود، آنها نه شنگن و نه واحد پولی مشترک را نپذیرفته بودند اما در سیاست های اقتصادی نقش آفرین بودند. از این پس کدامیک بیشتر ضرر خواهند کرد؟

به نظر می رسد که در موضوع جدا شدن بریتانیا از اتحادیه اروپا، طرف برنده ای وجود ندارد. با وجود همه رقابتها و دشمنی هایی که با بریتانیا در اتحادیه اروپا وجود داشت، هیچ کس از سران کشورهای عضو و یا مقامات اتحادیه خواهان جدایی لندن از اتحادیه اروپا نبودند و این حادثه را خلل و خسارتی در جهت اهداف اروپای متحد می دانند. واقعیت این است که بریتانیا نه تنها در سیاستهای پولی و مالی که در تصمیم گیری های سیاسی، فرهنگی، نظامی و راهبردی اتحادیه اروپا نقشی مهم داشت.

قرار نگرفتن در پیمان شنگن و یا عدم پذیرش یورو به عنوان پول رایج البته از جهاتی به نقش بریتانیا در اروپا تاثیر می گذاشت، ولی بود و نبود پنجمین اقتصاد جهانی در اتحادیه اروپا حتما بر هر دو سوی ماجرا تاثیر منفی خواهد گذشات. البته مخالفان ادامه حضور بریتانیا در اتحادیه اروپا باور داشتند که در مجموع اتحادیه برای بریتانیا منشاء هزینه و خسارت و ضرر است و این خسارتها عینی و جدی تر از فواید احتمالی حضور در آن است. همین اندیشه بود که توانست 52 درصد از رای دهندگان در رفراندوم را به دنبال خود کشیده و منجر به تصمیم خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا شود.

باید توجه داشت که مناسبات گسترده و عمیق بریتانیا با آمریکا، اعراب، اسراییل و کشورهای مشترک المنافع که قبلا مستعمره بریتانیا بوده اند، از نظر راهبردی موقعیتی ویژه به آن کشور داده که فقدان آن در اتحادیه اروپا بسیار ملموس است و به اقتدار اتحادیه اروپا لطمه خواهد زد. با این همه و با وجود خطرات و لطمات پیش رو، زندگی برای هر دو سوی ماجرا ادامه خواهد داشت و این جدایی به منزله پایان کار برای بریتانیا و اتحادیه اروپا نیست.

بیشتر افراد مسن به خروج رای مثبت دادند در حالی که جوانان ادامه حضور در اتحادیه را برگزیدند، آیا این به نوع نگاه سنتی آنها در خصوص نقش آفرینی انگلستان پیش از جنگ جهانی باز می گردد؟

به طور کلی پیروزی مخالفان ادامه حضور در اتحادیه اروپا بر موافقان آن، پیروزی اندیشه گذشته گرا به اندشیه آینده نگر در بریتانیا بود. افراد سنتی و مسن تر همچنان غرق در رویای بازآفرینی بریتانیا به عنوان یک امپراتوری و قدرت برتر و تاثیرگذار جهانی همانند دوران قبل از جنگ سرد و حتی دوران استعمار و قبل از جنگ جهانی دوم و احیای گذشته کشورشان بوده و هستند و در این مسیر اتحادیه اروپا را مزاحم و مخل تحقق این رویا می دانستند.

در حالی که نسل جوان این کشور، با واقع بینی معتقد بودند که دوران استعمار و امپراتوری بریتانیا به سر آمده و آینده این کشور به عنوان عنصری مهم و تاثیرگذار در اروپا و جامعه بین المللی صرفا در درون اتحادیه اروپا خواهد بود. به عبارت دیگر، نسل جوان باور داشت که بریتانیا به جای ترک اتحادیه اروپا باید تلاش کند در آن تاثیرگذار بوده و در رهبری آن مشارکت کند.

5250