بیمار بغدادی را تریاق نشاید

نَسيمُ صَبا بَغدادَ بَعدَ خَرابِها
تَمَنَّيتُ لَو كانَت تَمُرُّ عَلَى قَبرِي
"سعدی"
بغداد در گداز هایی از آتشفشان اعتراضات عمومی می سوزد. نیروهای مقتدا صدر قدرت دولت مرکزی را در کف خیابان های بغداد به چالش کشیده و نیروهای وفادار به وی پارلمان را به اشغال خود درآوردند.هواداران مقتدا صدر که همواره با قهر گفته بود سیاست را رها خواهد کرد،منطقه سبز بغداد را عملا در دست گرفته اند.اونیز فارغ از تبعات تصمیماتش بر پذیرش مواضع خود از سوی دولت و سایر نیروهای سیاسی اصرار می ورزد.گرچه عبادی شب گذشته اعلام کرد کنترل اوضاع را دردست گرفته،اما ناظران سیاسی که تحولات را ازنزدیک دنبال میکنند با شک به این ادعا می نگرند.
بسیاری از تحلیل گران امور عراق در ماه ژانویه موضع گیری آیت الله سیستانی بزرگترین رهبر مذهبی عراق مبنی بر اینکه نمایندگانش در نمازهای جمعه دیگر مواضع سیاسی اتخاذ نخواهند کرد را نشانی آشکار از گسترش نارضایتی ها در عراق و تشدید بحران سیاسی دولت آقای عبادی می دانستند. عبادی که پس از یک دوره تنش های مخاطره آمیز سیاسی و قومیتی و از همه مهمتر فساد اقتصادی وبحران های امنیتی دوران نوری مالکی در اوت 2014 به قدرت رسید از همان زمان با شعار تشکیل دولتی فرا جناحی و تکنوکرات برنامه کاری خود راآغاز کرد. تداوم بحران ناشی از مقابله با داعش و تشدید شرایط امنیتی کشور بود؛یا عدم توانایی در بالانس نیروهای سیاسی وشاید هم عدم توانایی در مبارزه با فساد سیستماتیک؟،اما اکنون پس از قریب به گذشت ماه ها؛ دولت عراق باردیگر به هدفی مشروع برای مخالفانش تبدیل شده است.
تا آنجا که به تحولات 2 ماه اخیر مربوط می شود، اینکه چرا آقای عبادی هشدار های داده شده را جدی نگرفت؟ هنوز مشخص نیست.اما واکنش های بعدی رئیس دولت نشان میدهد دستکم تا آن زمان او فکر نمی کرده در آستانه یک بحران سیاسی قرار دارد ودر ک نکرد مواضع حامیانی چون آیت الله بزرگ، تنها نوک قله کوه مخالفت ها در زیر آب است. یک دیپلمات ارشد غربی مقیم بغداد می گوید" عبادی با کارنامه روشن ونسبتا موفق مبارزه با تروریسم و متحد کردن سازمان از هم کسیخته ارتش و نیروهای مردمی علیه داعش ، نمره دیگر امتحانات برایش اهمیت نداشت. اکنون به وضوح مشخص شده که اشتباه کرده است".
آنگونه که گفته می شود آیت الله بزرگ پس از بحران داعش برای ایجاد شرایط مطلوب در کشور، ظاهرا نمایندگانش به دولت بغداد پیشنهاد داده بودند برنامه مبارزه با فساد و پاکسازی بدنه دولت از کشمکش های سیاسی و مالی را در صدر برنامه های خود قرار دهد. او این مسائل را جدی نگرفت یا مبارزه با داعش توان او را مصروف خود کرد؟به هرحال شرایط کنونی را برای خود رقم زد.نخست وزیر اقداماتی ظاهرا دیر هنگام؛البته از دید مخالفانش؛ را آغاز کرد ودر میان کشمکش های درون پارلمانی روز 5 شنبه تنها موفق به تعویض 5 وزیربا تکنو کرات های بی موضع به جای آنها شد . عبادی قول ادامه این رویه را داد،اما ظاهرا نتوانسته حداقل مقتدا صدر همیشه ناراضی را متقاعد کند. یک مقام ارشد وزارتخارجه عراق که از نزدیکان جریان صدر است به شرط عدم افشای نامش می گوید" مقتدا همه را باهم می خواهد.حداقل در نظر او بی معناست" .  در این میان اما 3 سوال بزرگ مطرح است.
نخست ،آیا عبادی قادر به ادامه پروسه تغییراتی که همه را راضی کند خواهد بود؟.متزلزل؛ شاید!.
دوم ،غیر سیاسی بودن اعضای کابینه جدید الزاما به معنای غیر جناحی بودن آنها در اداره کشور خواهد بود؟.مسلما خیر!.
سوم، چه تضمینی وجود دارد نیروهای سیاسی کف خیابان های بغداد که فعلا تعیین کننده سیاست در کشور شده اند ترکیب احتمالی کابینه آینده رابپذیرند؟.مواضع صدر و حامیان اورا ببینید!.
فکر می کنم، بحران کنونی عراق در تحلیل نهایی، بیش از آنکه به موضوع ترکیب دولت آینده مربوط باشد ، به آینده خود دولت به مثابه حاکمیت مربوط می شود که به سادگی نمی توان از کنار آن عبور کرد. دولت عبادی به طور مشخص با 2 مشکل ذاتی فساد سیستماتیک و آینده مبارزه باتروریسم و داعش روبروست. هرچند موضوع اقدامات آقای بارزانی در منطقه اقلیم کردستان نیز مطرح است،اما بسیاری از تحلیل گران سیاسی و امنیتی معتقدند راه کنترل شرایط کردستان عراق ارتباط مستقیمی با حل 2 بحران قبلی دارد.
واقعیت آنست موقعیتی که دولت آقای عبادی با آن روبروشده ،آن را به تنها گزینه ممکن برای فائق آمدن بر مشکلات کنونی تبدیل کرده است .شاید عبادی با توجه به هشدار قبلی لازم بود زودتر متوجه شرایط می شد.اما در شرایط کنونی شاید این موضوعی نباشد که با مستمسک قرار دادن آن بتوان دولت و آینده عراق را در بن بست قرار داد. سفر هفته گذشته جو بایدن معاون رئیس جمهور اوباما به بغداد و ملاقات با مقامات ارشد عراقی از جانب تحلیل گران امور عراق اقدامی درجهت حمایت از دولت عبادی در برابر مخالفان وی و نیز مبارزه با تروریسم تفسیر شده که چندان تعجب آور نیست. منابع خبری عربی به نقل از برخی منابع عراقی مدعی شده اند ظاهرا توافقی غیر مستقیم میان ایالات متحده امریکا و ایران حاصل شده که به موجب آن حیدر العبادی در سمت نخست وزیر، سلیم الجبوری در سمت ریاست مجلس و فواد معصوم در سمت ریاست جمهوری باقی بمانند. اگر درست باشد این هم چندان تعجب آور نیست. متقابلا فشارهایی نیز به مسعود بارزانی وارد آمده تا از سیاست های ایذایی خود علیه بغداد دست بردارد؛این نیز حائز اهمیت راهبردی ست. هرچند تایید این گونه اخبار قدری مشکل است،اما اگر هم درست باشند،که ظاهرا هستند؛ چندان با منطق حمایت از دولت عبادی و مخاطراتی که سقوط وی می تواند برای عراق و امنیت منطقه به همراه داشته باشد در تضاد نیست.matinmos@gmail.com