زهره نوروزپور: روز سه شنبه ترکیه در اقدامی شگفت انگیز یک فروند جنگنده سوخوی روسی را در آسمان سوریه منهدم کرد اقدامی که به سرعت تیتر یک همه رسانه ها شد و بسیاری از سران کشورها را بر آن داشت تا نسبت به اوضاع منطقه و تنش آلود شدن روابط بین دو کشور ابراز نگرانی کنند. دکتر افشار سلیمانی، سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان معتقد است ترکیه بدون هماهنگی با آمریکا و ناتو بعید است دست به این کار زده باشد.
پیامد اقدام ترکیه را چطور ارزیابی می کنید؟
پیامدهای این واقعه را می توان در سه سطح مورد بررسی، گمانه پردازی و تحلیل قراداد.
درسطح دوجانبه به احتمال زیاد روابط دوکشور تا مدتی تحت تاثیر قرارخواهد گرفت که درحال حاضر از قطع همکاریهای نظامی دوکشور ، امتناع از اعزام توریستهای روسی به ترکیه که قریب چهارونیم میلیون نفر در سال راشامل می شود و درآمد ارزی چند میلیاردی برای ترکیه داشت و جلوگیری از فرود هواپیماهای ترکیه به فرودگاههای روسیه،شروع شده است و می تواند به ابعاد دیگر از جمله تقلیل همکاریهای اقتصادی، تجاری وصنعتی از جمله احداث چند نیروگاه برق هسته ای و قطع صدور گاز از روسیه به ترکیه نیز سرایت کند. همچنین سردی روابط حاصل شده را بیشتر و بادوام تر کند، هرچند که هیچ یک ازطرفها پس از این حادثه مبادرت به کاهش سطح روابط سیاسی و تعطیلی سفارت های خود درپایتخت های یکدیگر نکرده اند.
آیا این نشانه این است که تنش ها بیش از این نخواهد شد؟
همین که دو طرف باب گفتگو را مفتوح نگاه داشته اند علامت مثبتی برای اتخاذ رهیافت خویشتندارانه و تلاش برای حل بحران حادث شده از طرق سیاسی تلقی می شود. ازسوی دیگر کم و کیف مناسبات دوکشور در زمینه های مختلف، این عقلانیت را که نباید تنشها افزایش یابد، در رهبران دوکشور تقویت خواهد کرد تادرجهت کاهش آن و حل مشکل پدید آمده مساعی مجدانه مصروف دارند.
البته باتوجه به روحیات پوتین این احتمال که پس از افتادن آبها از آسیاب، به بهانه ای ازقبیل ورود جنگنده ترکیه به آسمان سوریه، از سوی جنگنده ها یا موشکهای روسی مورد هدف قرار گیرد زیاد است، اما اقدام نظامی تمام عیار علیه ترکیه توسط روسیه دور ازذهن است.
برخی تحلیلگران می گویند اقدام ترکیه مسائل منطقه ای را پیچیده تر می کند.
در سطح منطقه ای این ماجرا در صورت عدم حل سیاسی و سریع تنش ایجادشده میتواند منجر به تشدید اختلافات در رابطه با حل بحران سوریه، فرصت یابی بیشتر از سوی تروریستها، گسترش ناامنی وبی ثباتی درسوریه و مناطق پیرامونی گردد.
در سطح بین المللی نیز با ادامه تنش میان آنکارا- مسکو، میتواند صف آرایی مخالفان و موافقان داخلی و خارجی بشار اسد را عمیق تر کند و موضوع مبارزه با داعش و مجموعه تروریسم را فرسایشی و هزینه برتر کند که نتیجه طبیعی چنین شرایطی تشدید نا امنی وبی ثباتی درمنطقه و جهان خواهد بود .
با توجه به اینکه اردوغان به پشت گرمی ناتو، روسیه را تهدید کرده است به نظر شما ناتو تا کجا از ترکیه حمایت می‌کند؟ اگر تنش بین روسیه و ترکیه بالا بگیرید آیا ناتو وارد جنگ با روس ها می شود؟
با توجه به اینکه ترکیه عضو پیمان نظامی - سیاسی ناتو است و از سوی آمریکا بعنوان فرمانده ناتو و دبیرکل ناتو نیز مورد حمایت واقع شده، احتمال رویایی میان ناتو وروسیه را نباید ازنظر دور داشت. با این همه وقوع چنین احتمالی در حال حاضر بسیار اندک و در حد صفراست. هرچندکه بنده، تصورمیکنم آنکارا با اطلاع قبلی ناتو وامریکا به منظور گوشمالی دادن روسیه و به منظور ایجاد تعدیل در بازیهایش درسوریه،این پرنده جنگی روسی را هدف قرارداده است.
اظهارات مقامات ناتو، بویژه امریکا و همینطور مقامات روسی نشان می دهد که آنها تلاش خواهند کرد شرایط رویارویی میان آنها پدید نیاید، وقوع احتمال مواجهه نظامی روسیه وناتو بسیار اندک وهمانگونه که اشاره کردم درحد صفراست. درعین حال رسیدن به جمع بندی در ناتو در رابطه با اقدام نظامی با توجه به تفاوت مواضع میان برخی ازاعضای آن نیز درحال حاضر اندک است، قطعا ناتو شروع کننده هیچ اقدام نظامی علیه روسیه نخواهد بود، البته اگر روسیه شروع کننده حمله نظامی علیه ترکیه شود ، به احتمال زیاد، ناتو طبق منشور خود درکنار ترکیه خواهد بود .
سی ان ان امروز در گزارش خود از تنش بین روسیه و ترکیه، خبر از جنگ جهانی داده بود.
مجموعه شرایط و اوضاع حاکم برمنطقه بویژه سوریه و اوضاع داخلی روسیه بیانگر این است که روسها ازموضع خویشتندارانه با این موضوع مواجه خواهند شد و دست به اقدامی که منجر به جنگ جهانی سوم گردد نخواهند زد. البته امریکا و اعضای ناتو نیز علاقه ای به وقوع جنگ جهانی سوم که باهزینه ها و نتایج غیرقابل پیش بینی مواجه است، ندارند وسعی خواهند کرد بحران ایجاد شده را مدیریت کرده و نسبت به حلی سیاسی آن مساعدت کنند.
برخی از تحلیلگران این حادثه را با سفر پوتین به تهران مرتبط می دانند. شما هم چنین نظری دارید؟
به رغم اینکه ترکیه از همکاری ایران وروسیه درسوریه که آنرا مخالف مواضع ومنافع خود میداند و از موضوع حمایت روسیه وایران ازبشار اسد ناخرسند وعصبانی است ، اما بنظر نمیرسد هدف گرفتن جنگنده سوخو-24 روسی توسط جنگنده اف-16 ترکیه ناشی از سفر چندجانبه ای پوتین به ایران صورت گرفته باشد.
شما فکر می کنید اردوغان چه در سر دارد؟
ترکیه تاکنون هزینه های زیادی را به دلیل اشتباهات رهبرانش در نوع مواجهه با سوریه، متحمل شده است، قرار گرفتن اردوغان در کنار افراط گرایان منطقه ازقبیل عربستان ، قطر و تاحدودی امارات متحده عربی و همینطور کمک و حمایت این مجموعه به ایجاد و تقویت داعش و دیگر تروریستها در سوریه وعراق که عملیات تروریستی آنها از دوکشور مذکور نیز فرا رفته و حتی به اروپا و بعضا برخی مناطق دیگر نیز کشیده شده است، امریکا وبرخی کشورهای اروپایی نیز از اقدامات آنها حمایت کرده یا نسبت به اقدامات تروریستی آنها اغماض کرده اند.
این موضوع سبب شده است که ترکیه بامشکلات عدیده ناشی از حضور میلیونها آواره سوری از قبیل هزینه های مادی و ناهنحاریهای اقتصادی، کاهش رشد اقتصادی ، کاهش ارزش واحد پول ملی ،کاهش سرمایه گذاری، افزایش بیکاری ونرخ تورم روبرو شود، بدیهی است ادامه استراتژی مبتنی بر نوع عثمانی گری و با تفکر اخوانی، میتواند ترکیه را از مسیر توسعه کلان همه جانبه که تا 2025 قصد نیل به آن را دارد منحرف کرده و هزینه های بیشتری را برملت این کشور تحمیل و مشروعیت حزب عدالت وتوسعه را بابحران مواجه کند.
اما بنظر میرسد درسیاستهای اردوغان تاحدودی تجدید نظر حداقل تاکتیکی صورت گرفته است تا بیشتر از ظرفیت خود وارد بازی سوریه نشود و با دیگربازیگران مخالف تاحدودی همکاری وهماهنگی کند و حضورش در نشستهای وین و رضایت به روند حل چندجانبه گرایانه برای حل سیاسی بحران نشانه ای از این رویکرد تاکتیکی آنکاراست.
آیا دورنمایی از آینده منطقه می توان تصویر کرد؟
آینده منطقه بسیار گنگ و نامشخص است. صرفا می توان احتمالات دور ونزدیک را مطرح کرد. سوالات وابهامات زیادی در مورد سرنوشت منطقه بویژه سوریه، عراق، یمن و لیبی وجود دارد، بازیگرانی که از بحرانهای موجود بهره برداری میکنند و دور از منطقه آتش هستند، مایلند این شرایط ادامه یابد ،حتی به فرسایشی شدن بحران کمک میکنند،سلاحهایشان را می فروشند، بیشترین سود را اسراییل می برد. کشورهای مسلمان منطقه بیشترین زیان را می بیینند و از گامهای توسعه باز می مانند.
چگونگی و زمان حذف داعش وتروریستها درسوریه وعراق زیر سوال است، چشم انداز آتش بس روشن نیست، عملی شدن حل سیاسی بحران سوریه و طی دوره انتقالی محل تردیداست، تکلیف مخالفان مسلح اسد که مورد حمایت امریکا و متحدانش است معلوم نیست، اینکه روسیه با شرایط اقتصادی کنونی اش که نگران بازگشت تروریستهای چچنی و احتمالا دیگر تروریستها به قفقاز شمالی و آسیای مرکزی که میتوانند امنیت روسیه را تهدید کنند، با توجه به هزینه روزاته پنج کشور میلیون دلاری تا چه زمانی خواهد توانست در سوریه برعلیه داعش ودیگرتروریستها حمله کند، با علامت سوال بزرگی مواجه است.
نهایت اینکه اگر همه بازیگران اعم از مخالف وموافق نتوانند متحد شوند، بحران سوریه به این زودیها حل نخواهد شد، البته در این شرایط نیز علاوه برسوریه که حداقل نصف این کشور ازلحاظ انسانی و اقتصادی آسیب جدی دیده اندو بازیگرانی که هزینه می پردازند خسارت هنگفت خواهند دید.
49310
نظر شما