رفتار امام علی(ع) با زیاده خواهان حکومتی

آنچه منابع مذهبی و تاریخی بر آن تاکید دارند اینکه : حضرت در اموال کارگزاران به شدّت دقّت می کرد؛ اگر کسی به طور غیر منتظره صاحب ثروت یا خانه و زمینی می شد، به سرعت منبع درآمد او را جست و جو می کرد. اگر کارگزاری به ناحق از بیت المال سهم بیشتری برای خود می گرفت، با برخورد تند ایشان مواجه می شد.

و به همین دلیل زیاده خواهان از آن حضرت جدا و به معاویه ملحق می شدند. مانند " یزید بن حجیه "، "مصقلة بن هبیرة" و " نعمان بن عجلان " که پس از خیانت در بیت المال، به سوی معاویه گریختند.

اشاره:

نامه های فراوانی از حضرت امیر در نهج البلاغه موجود است که از سوی ایشان با هدف نظارت بر اعمال و رفتار صاحب منصبان و جلوگیری از حيف و ميل بيت المال نگاشته شده است .از منظر صاحب نهج البلاغه ، نظارت بر رفتار و عملکرد مسئولان دولتی يکي از وظايف مهم حاکم جامعه اسلامی برای برپایی عدالت است .

ایشان در نامه اي به " زياد ابن ابيه "جانشين فرماندار بصره مي نويسند: همانا به راستي به خدا سوگند مي خورم، اگر به من گزارش کنند که در اموال عمومي خيانت کردي، چنان بر تو سخت گيرم که قادر به تامين معاش عيال خود نيز نباشي. (1)

و وقتی گزارش خیانت یکی از کارگزاران به ایشان می رسد اینگونه با او مکاتبه می کند:

"... به من اطلاع داده اند که تو زمین را برهنه کرده ای ـ و محصول درختان و زراعت را برای خویشتن جمع کرده ای و چیزی به مردم نداده ای ـ و همه اموال بیت المال را هم برای خویش اندوخته ای! بنابراین، گزارش کار خود ـ و حسابِ دخل و خرجت ـ را برایم بفرست. و به یاد داشته باش که حسابرسی خداوند در رستاخیز، از حسابرسی و بررسی مردم، دقیق تر است؛ زیرا ممکن است در اینجا، کسی گزارشْ برخلاف واقع بنویسد، یا دروغی بگوید، اما در روز قیامت همه چیز روشن است و پرونده ها حقایق را نشان می دهند. " (2)

امام علی (ع) از کارگزاران خود می خواهد به گونه ای عمل نمایند که مردم به اجرای عدالت در حکومت اسلامی مطمئن باشند. ایشان در نامه خود به محمد ابوبکر فرماندار مصر مي نويسند:

" با مردم فروتن باش. نرمخو و مهربان باش، گشاده رو و خندان باش. در نگاه هايت و در نيم نگاه و خيره شدن به مردم، به تساوي رفتار کن تا بزرگان در ستم کاري تو طمع نکنند، و ناتوان ها در عدالت تو مأيوس نگردند." (3)

در قاموس امام علی (ع) صیانت از بیت المال ، دوست ، آشنا و خویشاوند نمی شناسد :

"... به من خبر رسيده که اموال بيت المال را که سهم بيوه زنان و يتيمان بود به يغما بردي و ... از خدا بترس. اموال آنان را بازگردان و اگر چنين نکني خدا مرا فرصت دهد، تو را کيفر خواهم داد... . به خدا سوگند اگر حسن و حسين چنان مي کردند که تو انجام دادي از من روي خوش نمي ديدند و به آرزو خود نمي رسيدند تا آنگاه که حق را از آنها بستانم و باطلي که به ستم پديد آمده، نابود سازم." (4)

امام علي (ع) در نامه اي به "مصقله بن هبيره شيباني"، فرماندار اردشير خّره از شهرهاي فارس ايران در سال ۳۸هجري مي نويسند:

"... به من گزارش رسيده که تو غنايم مربوط به مسلمانان را که به وسيلة اسلحه و اسب هايشان به دست آمده و خون هايشان در اين راه ريخته شده، در بين افرادي از باديه نشينان قبيله ات تقسيم کرده اي. اگر اين گزارش صحيح باشد، تو در نزد من خوار خواهي شد و ارزش و مقدارت کم خواهد بود.

آگاه باش، حق مسلماناني که نزد من و پيش تو هستند در تقسيم اين اموال مساوي است، بايد همة آنها به نزد من آيند و سهمية خود را از من بگيرند." (5)

از منظر امام علی (ع)، نظارت بر عملکرد کارگزاران و در صورت لزوم برکناري آنها به علت خيانت و دست اندازی به بيت المال، از جمله وظايف رهبر و پيشواي جامعه اسلامي است.

بر این اساس و به دلیل ضرورتِ رعایت قانون در بهره گیری از بیت المال است که امام به مالک اشتر توصیه می فرمایند خود و نزدیکان او در استفاده از اموال عمومی، حریم قانون را رعایت نمایند:

" ... بپرهیز از اینکه چیزی را به خود مخصوص داری که بهره همه مردم در آن (بیت المال) یکسان است." (6)

در بحارالانوار آمده است: امام علی (ع) نهایت توجّه را در حفظ و حراست از بیت المال و بهره گیری صحیح از آن به کار می گیرد ؛ تا آنجا که به کارگزارانش دستور می دهد که حتّی در نوشتن نامه ها از اسراف بپرهیزند " قلم ها را نازک کنید، فاصله سطرها را کم، مطالب اضافی را حذف کنید و به معانی توجّه داشته باشید. از پرنویسی، دوری شود، زیرا اموال مسلمانان تحمّل ضرر ندارد."

آنچه منابع مذهبی و تاریخی بر آن تاکید دارند اینکه : حضرت در اموال کارگزاران به شدّت دقّت می کرد؛ اگر کسی به طور غیر منتظره صاحب ثروت یا خانه و زمینی می شد، به سرعت منبع درآمد او را جست و جو می کرد. اگر کارگزاری به ناحق از بیت المال سهم بیشتری برای خود می گرفت، با برخورد تند ایشان مواجه می شد. و به همین دلیل زیاده خواهان از آن حضرت جدا و به معاویه ملحق می شدند. مانند " یزید بن حجیه "، "مصقلة بن هبیرة" و " نعمان بن عجلان " که پس از خیانت در بیت المال، به سوی معاویه گریختند.

این نوشتار را با سخنی از امام ششم شیعیان به پایان می بریم . امام صادق علیه السلام می فرماید: یکی از دوستان امیرمؤمنان (ع) از ایشان مالی درخواست نمود، حضرت فرمود: " آنگاه که حقوق من رسید، از آن به تو می دهم" ولی آن شخص به آن مقدار قانع نشد و گفت: برایم کافی نیست و به معاویه پیوست.(7)

پی نوشت:

1- نهج البلاغه نامه 20

2- نهج البلاغه ، نامه ۴۰

3- همان ، نامه ۲۷

4- همان ، نامه ۴۱ به فرماندار بصره

5- همان، نامه ۴۳

6- نهج البلاغه، ترجمه مرحوم دکتر جعفر شهیدی، ص ۳۴

7 - نهج السّعادة فی مستدرک نهج البلاغه، ج ۴، ص ۱۴۶

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 479165

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
5 + 0 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 3
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • ارشادی IR ۰۸:۳۳ - ۱۳۹۴/۰۸/۲۶
    6 0
    با تشکر از خبرآنلاین. این روزا همه ما دلمان برای علی(ع) تنگ شده .خدا کمکمان کند به حق صاحب عصر .
  • طوفانی US ۲۰:۲۲ - ۱۳۹۴/۰۸/۲۶
    4 0
    دست ما کوتاه و خرما بر نخیل.به امید شفاعت حضرتش .
  • بی نام A1 ۲۰:۳۵ - ۱۳۹۴/۰۸/۲۷
    0 0
    یا علی .....