فهیمه حسن‌‌میری: اگر سال‌ها پیش، این تنها «تلگراف» بود كه به عنوان وسیله‌ای برای ارتباط استفاده می‌شد و برای اولین بار، ارتباط همزمان از راه دور را ممکن كرد، حالا به مدد اینترنت، روز به روز شبكه‌های اجتماعی و ارتباطی بیشتری در دسترس قرار می‌گیرند كه هر كدام با امكاناتی كه به مخاطبانشان می‌دهند، فاصله‌های جغرافیایی را كمتر و كمتر می‌كنند.
یكی از این پیام‌رسان‌ها كه طرفداران زیادی هم پیدا كرده، «تلگرام» است. تلگرام؛ پیامی كه روزی توسط تلگراف الکتریکی و کدهای مورس استفاده می‌شد، این روزها خودش به یك ابزار ارتباطی تبدیل شده، گوی سبقت را از حریفانش ربوده و به عنوان یکی از پردانلودترین اپ‌ها در جهان مطرح شده است. (اینجا)
اما آنچه زمانی به عنوان دگرگون‌كننده زندگی بشر محسوب می‌شد، امروزه، با وجود كاركردهای فراوانش، مایه نگرانی هم شده است. این نگرانی را بویژه از سوی برخی كارشناسان و مسئولان کشور می‌توانیم ببینیم و به نظر می‌رسد بیشتر از آن جهت است كه استقبال گسترده‌ای از سوی كاربران ایرانی نسبت به شبكه تلگرام صورت گرفته است. ایرانی‌ها، ملیت شماره یک کاربران شبکه اجتماعی تلگرام را تشكیل می‌دهند و با این كه موسس این شبكه، یك روس‌تبار مقیم آلمان است، روس‌ها در تلگرام پشت سر ایرانی‌ها و در رتبه دوم هستند. (اینجا)
آخرین آمارها از این حكایت دارند كه از مجموع 62 میلیون کاربر فعال ماهانه تلگرام بیش از 38 درصد آنها از ایران هستند و تعداد کاربران ایرانی که تا چندی پیش 12.4 میلیون نفر شده بود، اینک از مرز 23 میلیون کاربر (چه موبایل و چه دسکتاپ) گذشته است. (اینجا)
این استقبال وسیعی كه از سوی كاربران ایرانی نسبت به این شبكه پیام‌رسان صورت گرفته، اما و اگرهایی با خود به همراه داشته است. یك عده نسبت به رواج صفحات غیراخلاقی و هنجارشكن هشدار می‌دهند (اینجا و اينجا)، عده‌ای به وابسته شدن و اعتیاد افراد در استفاده از این شبكه‌های مجازی استناد می‌كنند (اینجا و اینجا)، برخی به دوری از مطالعه عمیق و دچار شدن به میانمایگی فكری اشاره می‌كنند (اینجا)، گاهی از آسیب‌های اجتماعی، آشنایی‌های خطرناك، روابط خارج از چارچوب و بحران‌هایی كه برای خانواده در پیش است گفته می‌شود و ...
این در حالی است كه موسس تلگرام، از حذف صفحه‌های غیراخلاقی خبر داده و اعلام كرده: اگر تنها نگرانی وجود صفحات غیراخلاقی در تلگرام است، قطعاً این ربات‌ها و کانال‌ها مسدود می‌شود و حتی بر اساس قوانین اپ استور نیز اجازه توسعه محتوای غیراخلاقی در پیام‌رسان تلگرام را نیز نداریم. (اینجا) و در عین حال، جامعه‌شناسان معتقدند نباید چشم را بر مزایای چنین شبكه‌هایی بست و فقط آسیب‌های احتمالی آن را دید.
به گفته آنها؛ این فضاها فرصتی را فراهم می‌آورند كه شكاف‌های اجتماعی و فاصله طبقاتی كه در اجتماع ایجاد شده كاهش داده شود. این فضاها می‌توانند به ایجاد و حفظ هویت محله‌ای و ملی منجر شوند و در شرایطی كه دچار فاصله‌های زیاد بین شهروندان شده‌ایم، از این گونه ظرفیت‌ها برای كاهش فاصله میان مردم استفاده كنیم و شهروندانی مسئولتر و مدیرانی پاسخگوتر داشته باشیم. (این گفتگو را بخوانید)
با این حال، آنچه تلگرام و كاربران این شبكه را تهدید می‌كند و هر روز خبری جدید از آن می‌رسد، همان راه‌حل ساده و همیشگی «فیلترینگ» است. تمهیدی كه پیش از این بارها درباره شبكه‌ها و سایت‌های مختلف اتفاق افتاده و با این كه ناكارآیی آن آزموده شده، هنوز یكی از اصلی‌ترین گزینه‌های تصمیم‌گیری مسئولان است. به طوری كه اعضای شورای فیلترینگ، جلساتی تشكیل داده و بررسی می‌كنند كه آیا فیلتر، راه حل خوبی برای این شبكه پیام‌رسان است؟ (اینجا، اینجا و اينجا)
فیلترینگ تلگرام البته در بین خود اعضای این كمیته هم مخالفانی دارد؛ از جمله رمضانعلی سبحانی‌فر، نماینده مجلس شورای اسلامی كه گفته است: این موضوع مانند چاقویی است که می‌تواند کاربرد مفید و مضر داشته باشد . افرادی هم پیدا می‌شوند که از این چاقو استفاده نادرست می‌کنند؛ نمی‌شود به خاطر آن یک نفر، کل جامعه درباره استفاده از چاقو منع شوند. اگر بخشی از شبکه‌ای مشکلاتی دارد، مسئولین باید همه موارد مفید و غیرمفید را در کنار هم بگذارند و آنچه مصالح ملی و منافع مردم را تامین می کند در نظر بگیرند تا مردم بتوانند از این خدمات، بیشتر استفاده کنند. (اینجا)
یا اسفنانی، یكی دیگر از اعضای این كارگروه كه اظهار داشته: به عنوان یکی از اعضای این کارگروه موافق فیلترینگ تلگرام نیستم، اما اینکه بگوییم یک شبکه اجتماعی حدود 15 میلیون مخاطب در کشور داشته باشد اما حاضر به همکاری و تعامل با کشوری که در آن فعال است نشود منطقی و درست نیست و این حق یک کشور است که حریم امنیتی خود را حفظ کند. معتقدم روش‌های سلبی به صورت صرف پاسخ نمی‌دهد اما گاهی حاکمیت در شرایطی قرار می‌گیرد که ناگزیر است ضمن اینکه باید شبکه‌های مناسب درست و قابل استفاده برای مردم کشورمان آنقدر تقویت شوند تا خود مردم سراغ شبکه‌هایی که از خارج مدیریت می‌شود نروند. (اینجا)
علی مطهری هم از چهره‌های شناخته شده دیگری است كه با فیلترینگ اینستاگرام و تلگرام مخالفت كرده و گفته: در تلگرام حضور دارم و به نظرم این شبکه‌ها وسیله ارتباطی بسیار خوبی هستند. فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی اگر جنبه سیاسی داشته باشد، قابل قبول نیست. (اینجا)
سوالی كه پیش می‌آید این است كه اگر فیلترینگ موثر نیست، در چنین اوضاعی، كه به گفته بعضی از آسیب‌شناسان، دچار «جنون تكنولوژی» شده‌ایم، باید چه كار كرد؟ به نظر می‌رسد پاسخی كه اشتراك بیشتری بر سر آن وجود دارد، این است كه راه حل هرچه باشد، فیلتر كردن نیست چراكه «اقداماتی مانند این ممنوعیت‌ها باعث می‌شود انحرافات به جای كمتر شدن، بیشتر شود. به جای این كه از ظرفیت شبكه‌های مجازی استفاده كنیم، افراد را به آن سوی مرز فیلترینگ می‌فرستیم و بعد دسترسی‌مان به آنها سخت می‌شود. آنها را پشت ویترینی می‌گذاریم و مدام از آنها دورتر می‌شویم. ایجاد ممنوعیت و محدودیتی مثل فیلتر، شانه خالی كردن مسئولان از وظیفه اصلی‌شان است.» (این گفتگو را بخوانید)
و همچنین این اتفاق نظر وجود دارد كه در چنین شرایطی، به جای اقدامات سلبی، راهكارهایی مانند تولید محتوا صورت بگیرد (اینجا)
زیرا اگر موارد مفید و مبتنی بر ارزش‌های بومی و باورهای خودمان با جذابیت زیاد در دسترس استفاده‌كنندگان از فضاهای مجازی قرار بگیرد، طبیعتا آنها به سمت محتوای نادرست نخواهند رفت. و این موضوع هم مطرح می‌شود كه حتی با فرض موفقیت‌آمیز بودن فیلترینگ این شبكه ارتباطی و كارا نبودن فیلترشكن‌ها، شاهد موج دیگری از مهاجرت ایرانی‌ها به یك شبكه مجازی دیگر خواهیم بود و كاربران اینترنت، آلترناتیو دیگری را برای مهاجرت سوم خودشان در فضای مجازی انتخاب خواهند كرد؛ درست مانند آنچه بعد از اختلال در استفاده از وایبر، برای تلگرام رخ داد. (اینجا و اینجا) این كاریكاتورها را ببینید (اینجا، اینجا، اینجا و اینجا)
و درنهایت اين كه، آنچه متخصصان اجتماعی به آن اشاره می‌كنند و جا دارد مسئولان به این موضوع مهم توجه كنند این است كه وقتی «آزادی بیان» به عنوان یک اصل بدیهی از حقوق ملت، مورد تأکید است، یکی از اصول مرتبط با آزادی بیان، «آزادی وسیله بیان» است. یعنی مردم همان‌گونه که حق دارند آزادی بیان داشته باشند، این حق را هم دارند که وسیله ارتباطی خود را انتخاب کنند و محروم‌کردن مردم از حق آزادی وسیله بیان، نقض اصل آزادی بیان محسوب می‌شود. (اینجا را بخوانيد)
47234
نظر شما