علی صلح‌جو از وضعیت زبان فارسی می‌گوید/ اوضاع نگران‌کننده نیست

علی صلح‌جو می‌گوید نه تنها نگران زبان پارسی نیست که معتقد است این حساسیت برای تحرک و زایایی زبان پارسی در حوزۀ واژگان مفید است چون که ظرفیت این زبان را در روبرو شدن با دنیای مدرن به ما می‌نمایاند.

امیر خسروی: علي صلح جو ، ویراستار، مترجم و از مدرسان ویراستاری در دوره هاي آموزش ويرايش است. در رشتۀ زبان و ادبیات انگلیسی و زبان شناسی همگانی تحصیل کرده و در مؤسسۀ انتشارات فرانكلين، دايرة المعارف پارسی (مصاحب)، دانشگاه آزاد ایرانِ سابق (اوپن یونیورسیتی)، مركز نشر دانشگاهی، و دفتر مجلۀ پيام يونسكو به کار ویراستاری اشتغال داشته است. در حوزۀ ویرایش و ترجمه نیز آثاری نوشته و ترجمه کرده است. همچنین امسال کارگاهی با موضوع ترجمه و  ویرایش به سرپرستی وی در شهر کتاب برگذار شده است.  

با او به گفتگو نشستیم تا نظرش را در مورد شرایط حال حاضر نثر پارسی جویا شویم.


آقای صلح جو وضعیت نثر پارسی حال حاضر را چطور ارزیابی می کنید؟
-
وضعیت نثر پارسی در حال حاضر بسیار خوب است و آمادۀ پذیرش تمام علوم و فنون، به شرط آنکه در دست اهلش قرار گیرد.        

فضای مجازی و نرم افزارهای ارتباطی مانند تلگرام،وایبر،واتس آب و...چه تاثیری بر نثر ما گذاشته اند؟    
این زبانها بیشتر در درون همین محیطها جریان دارد. کاربران این زبانها کمتر اهل نوشتن یا ترجمۀ آثار قابل توجهاند. بنابراین تأثیر چندانی بر بدنۀ اصلی نثر بهخصوص نثر پارسی معیار ندارند. به نظر من جای نگرانی نیست.البته توجه دارید که منظورم کتابها و مجلات جدی که به طریق الکترونیک منتشر میشوند نیست.

بحث رسم الخط زبان پارسی یکی از موضوعات چالش برانگیز بوده است،به نظر شما این وضعیت چه تاثیری در آینده نثر پارسی خواهد گذاشت؟
رسم الخط اصولا هیچ ربطی به نثر پارسی ندارد. جملۀ «او حرفهای بهجا میزند» با جملۀ «او حرفهای بجا میزند» از لحاظ نثر هیچ تفاوتی ندارد. رسمالخط نسبت به نثر نقشی بسیار فرعی دارد. اصل زبان است. رسمالخط وسیله است. حتی میتوان خط را تغییر داد بدون آنکه در نثر پارسی تغییری ایجاد شود.

اما همین رسم الخط باعث شده بسیاری از کلمات غلط و نادرست نوشته و رایج شوند. این که لطفا «لدفن» نوشته شود یا همان به جا« ب جا »نوشته شود تاثیری بر روی زبان ندارد؟                                                                                    
خیر این جور کلمات هیچ تأثیری بر نثر نویسی ندارند. شما می توانید "است" را "اصت" بنویسید بدون اینکه به نثر و درواقع نحو زبان آسیب وارد شود. این قبیل املاهای من درآوردی در مقولۀ شکسته نویسی افراطی قرار می گیرد. شکسته نویسی لطمه ای به "زبان" نمی زند. فقط خواندن را مشکل می کند.

بعضی محققان یکی از مشکلات نثر پارسی را فاصله زبان گفتار با زبان نوشتار می دانند و قائل به کم شدن این فاصله هستند،آیا شما هم موافقید؟ آیا شکلی که نثر پارسی در فضای مجازی پیدا کرده است همان کم شدن فاصله است؟
این موضوع عملا طی صد سال گذشته رخ داده و برای عبور از نثر قلنبه سلنبۀ پارسی اتفاق مبارکی بوده است. نثر موجود در فضای مجازی نیز حرکتی در همین راستا منتها به شکلی بسیار افراطی بوده است.بعید است این مقدار فاصلۀ نحوی و بهخصوص این حد از شکستگی واژگانی  که در این نوشتهها هست بتواند روی نثر معیار سوار شود. در گفتگویی خواندم که کسی به طرف مقابل میگفت «نا کن با من چیکار میکنه» و منظورش این بود که «نگاه کن... .» یا اینکه «صُبا حالش خوب نیس» که منظور «صبحها حالش خوب نیست» است. متأسفانه، بسیاری از کسانی که کلمات را تا این حد میشکنند "حافظۀ بصری" خواننده را در نظر نمیگیرند و به سازوکار "خاموشخوانی" آگاهی ندارند.

یعنی شما معتقدید که این اتفاق تاثیری بر روی زبان ندارد و گذراست؟
بله. به نظر من تاثیر مهمی ندارد. چون این ابداعات به علت افراطی بودن به جایی نخواهد رسید. اگر هم به فرض این ابداعات به جایی برسد که قبول همگانی بیابد، مسلماً هیچ اشکالی در میان نبوده است. مگر ما خودمان کلماتی چون اسمعیل، زکوة، اطاق و... را به اسماعیل، زکات و اتاق تغییر ندادیم؟ چه تغییری در زبان پارسی پیدا شد؟ تغییرات معقول و معتدل معمولاً میگیرد.

زبان پارسی در دوره های گوناگون همیشه در معرض هجوم یا هم نشینی با زبان های بیگانه بوده است و ورود لغات بیگانه به زبان پارسی امر جدیدی نیست،چرا امروز نسبت به حضور این کلمات در زبان پارسی چنین حساسیتی وجود دارد؟
به نظر من حساسیتی در میان نیست.اکنون ما در زبان پارسی هم کلمات پارسی داریم هم خارجی. در برخورد با کلمات جدید،اگر بتوانیم میسازیم (یارانه) اگر نتوانیم خودش را به کار میبریم (تاکسی، مترو). البته،این حساسیت به معنی مثبت و مفیدش وجود دارد.فضای برخاسته از انقلاب تشعشعات واژهسازی فرهنگستان سوم را به میان مردم برد و مردم را در وضعیتی قرار داد که میتوان آن را وضعیت «زبانآگاهی» نامیدبه نظر من حتی جوکهایی که در این زمینه ساخته شد به این زبانآگاهی کمک کرد.این حساسیت برای تحرک و زایایی زبان پارسی در حوزۀ واژگان مفید است چون که ظرفیت زبان پارسی را در روبرو شدن با دنیای مدرن به ما مینمایاند.

کمی در مورد وضعیتی که آن را زبان آگاهی نامیدید توضیح می‌دهید.
منظور این است که سخنگویان زبان به طور طبیعی متوجه نیستند که دارند زبان را به کار میبرند. و اصولا باید هم این طور باشد. همان طور که ماهی هم نمی داند در آب است. ماهی فقط زمانی متوجه حضور آب می شود که از آب بیرون می افتد. ما هم اکنون به نحوی از "آب" زبانمان بیرون افتاده و زبان آگاه شده ایم.

شما تاثیر و فعالیت فرهنگستان زبان پارسی را در خصوص نثر پارسی چطور ارزیابی می کنید؟
هیچیک از فرهنگستانهای سهگانۀ ایران در تحول نثر پارسی تأثیری نداشتهاند. این کار اساساً به دست نویسندگان و مترجمان ایران انجام شد.تأثیر فرهنگستانها در حوزۀ واژگان بود. این تأثیر در دوران کنونی (فرهنگستان سوم) چشمگیرتر است چون که اکنون با ورود حجم هولناکی از واژههای علمی و فنی در دنیای مدرن روبروییم

برخی از محققان و زبانشناسان معتقدند شیوه نگارش نامه های اداری باید تغییر کند تا برای همه مردم قابل فهم باشد،شما چه نظری دارید؟
نامه های اداری کنونی را میتوان قدری ساده تر نوشت. اما همان طور که متن های حقوقی و فلسفی را نمی توان در سطحی نوشت که همه بفهمند، نامه های اداری را هم نمی توان یکباره تغییر داد. البته به طور کلی نامه نگاری ناگزیر به طرف سادگی خواهد رفت. این نوع نامه نگاری بقایای تشریفات اشرافیتی است که زمانش سپری شده است.

۵۷۲۴۴

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 468456

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
7 + 1 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 1
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • عباس IR ۰۵:۱۹ - ۱۳۹۴/۰۷/۲۵
    4 4
    متاسفانه فرهنگستان زبان پارسی درخصوص واژه سازی وجایگزینی باواژه های بیگانه خیلی ضعیف عمل میکند همچنین استفاده ازواژه های عربی درنامگذاریهاخیلی رایج شده ونگران این هستیم که زمانی متوجه این جایگزینیهاشویم که دیگرکاملابه زبان عربی حرف بزنیم وبه عضویت اتحادیه عرب درآییم.خداوندبزرگ ویکتا انسانهاراگوناگون درنژادوزبان آفریدتادرسایه این اختلافات انسان به تکامل ورشدبرسد.درکتاب خدا وسخن پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه وائمه معصومین علیهم السلام هیچ صحبتی درخصوص اینکه مردم ازنژادها وزبانهای گوناگون زبان خودرارهاکنندوبه زبان عربی صحبت کنندنیامده است.زبان عربی زبانی قانونمندوزبان کتاب خدا واولیاءخدا است ومابایدبرای درک کتاب خداوکلام پیامبر ومعصومین یادگیری این زبان رابدون جایگزینی دراولویت قراردهیم.