در تاریخ یکم مهرماه ٩٤ و با هدف بررسی روند وقوع حادثه سیل و مستندسازی آن برای به‌اشتراک‌گذاشتن تجربیاتی از این دست با دیگر مدیران بحران کشور، تیمی به سرپرستی نگارنده و با همراهی مدیران بحران سازمان آبفای تهران (آقایان مهندسین دودانگه، پناهی‌آذر، منصوری، اصلانی‌پور، امینی و احمدی) از محل وقوع سیل توچال ورامین بازدید میدانی انجام داد. گفتنی است کلیه رخدادهای ثبت‌شده در این گزارش، برگرفته از مصاحبه‌های انجام‌شده با مسئولان دولتی و هم‌وطنان عزیزمان است که در زمان حادثه در محل حضور داشته و خود در نجات جان حادثه‌دیدگان نقش فعال داشته‌اند.
روستای توچال، از‌جمله روستاهای خوش‌آب‌وهوا در منطقه ورامین است که عموما با باغ‌های انار خود میزبان هم‌وطنان کم‌بضاعت منطقه است. اغلب هم‌وطنانی که با هدف استراحت و تفریح به این منطقه می‌آیند به همراه ماشین‌های خود در مسیر رودخانه فصلی که قبل از سیل، درختچه‌هایی داشته است، توقف می‌کنند و آنجا مستقر می‌شوند.
بارش شدید باران در بالادست منطقه حادثه، ظرف مدت کوتاهی موجب می‌شود رودخانه فصلی توچال که قبل از وقوع بارش، مدت‌های مدیدی خشک بوده است، بهسرعت پرآب شده و آب تجمیع‌شده از به‌هم‌پیوستن چندین جویبار فرعی موجب شود حجم درخور توجهی آب بهسرعت به سوی محل اتصال دو روستای پایین‌دست (روستای دودانگه و چهاردانگه) رهسپار شود. رسیدن آب تجمیع‌شده با حضور چند خانواده که برای برداشتن آب از چشمه‌ای در همین محل حضور داشته‌اند، هم‌زمان می‌شود.
متأسفانه ماشین‌های این خانواده‌ها در مسیر حرکت آب و در بستر رودخانه قرار داشته است که بر اثر فشار آب، به همراه سرنشینان خود به‌آرامی از جا کنده و چند متر پایین‌تر به پایه‌های یک کانال روباز که آب کشاورزی را بین دو روستا منتقل می‌کرده است گیر می‌کند، اولین کشته این سیل، یکی از فرزندان این خانواده‌ها بوده است که در ماشین، در زیر این کانال روباز در میان پایه‌های بتنی دست‌ساز آن، گیر افتاده بوده است.
با مسدودشدن مسیر رودخانه در این گلوگاه با ماشین‌ها و با افزوده‌شدن چوب و گیاهانی که آب با خود آورده است، مسیر آب برای چند دقیقه به نحوی بسته می‌شود که حجم عظیمی آب به یکباره در پشت آن جمع می‌شود و با فشار بالایی که به پایه‌ها وارد می‌کند موجب شکسته‌شدن پایه‌های بتنی کانال روگذر آب می‌شود، سپس این حجم عظیم آب، وارد محدوده‌ای می‌شود که از هر دو سو با دیوارهای باغ‌هایی که حریم رود را رعایت نکرده‌اند، محدود شده است که این امر، خود به بالارفتن سطح آب و افزودن به توان آن کمک می‌کند. این در حالی است که جاده آسفالت دقیقا در این نقطه، تقریبا همسطح با بستر رودخانه است.
سیل که پس از اینکه ماشین‌های محبوس‌شده را با خود حمل می‌کند در مسیر خود چند ماشین دیگر را نیز که صاحبانشان قصد داشته‌اند خود را از مسیر حرکت سیل نجات دهند، به همراه خود می‌برد. این ماشین‌ها که اغلب سرنشین داشته‌اند، به همراه آب به سمت پایین‌دست رودخانه که خوشبختانه وسیع و تقریبا مسطح است برده می‌شوند که با توزیع آب در سطح و کاهش ارتفاع آب و سرعت آن، ماشین‌هایی که سیل به همراه خود می‌آورده است، در این نقطه متوقف شده‌اند که تعدادی از سرنشینان این ماشین‌ها از سوی اهالی و ماشین‌های دو‌دیفرانسیلی که در منطقه حضور داشته‌اند، نجات پیدا کرده‌‍اند. سه نفر از کشته‌شدگان این حادثه، پسران جوانی بودند که برای تفریح در مسیر رودخانه اتراق کرده بودند و با رسیدن سیل قصد داشتند با ماشین از بستر رود خارج شوند که سیل آنها را به همراه ماشینشان با خود برده است. آنچه در این سیل، از سوی مدیران بحران می‌تواند به آن بسیار توجه شود، نقش چند عامل اساسی زیر است:
١- نقش برجسته کانال روگذر آب مابین دو روستا که در ایجاد این حادثه دلخراش نقش اصلی را داشته و با محبوس‌کردن ماشین‌ها در پشت خود، منجر به تجمیع آب و آغاز وقوع سیل بوده است.
٢- توجه‌نکردن به بحث رعایت حریم رودخانه، جانمایی و کد ارتفاعی جاده آسفالته، نقش دیوارهای باغ دو سمت رودخانه که موجب سوارشدن آب بر روی جاده آسفالته شده است.
٣- ضعف در طراحی زیرگذرهای مسیر رودخانه که در زمان حادثه نتوانسته‌اند نقش خود را به خوبی ایفا کرده و این امر موجب شده است که آب بر روی جاده دقیقا در همین نقطه سوار شود.
در خاتمه لازم به یادآوری است که بارش باران فوق‌الذکر و وقوع سیل موجب شد چند نکته که از دید مدیران پنهان مانده بود، عیان شود: اول آنکه بارش موجب جداشدن و فروافتادن تخته سنگی بزرگ در کنار جاده آسفالته شده است که بعد متوجه شدیم دقیقا بر روی خط انتقال آب اصلی قرار دارد و در‌حال‌حاضر سه قطعه سنگ مشابه هم در شرف فروافتادن هستند.
دوم، شسته‌شدن خاک در مسیر رود، موجب بیرون‌آمدن و هدر رفتن آب آشامیدنی شد؛ در‌صورتی‌که سیل قطعات سنگ بزرگ به همراه داشت می‌توانست موجب شکستن و بروز فاجعه‌ای بزرگ‌تر از آنچه روی داده است، بشود که لطف خدا شامل حال ساکنین پایین‌دست شد و لوله آب فوق‌الذکر توانست فشار را تا پایان سیل تحمل کند.
۴۷۴۷
نظر شما