یک کارشناس خاورمیانه در گفتگو با خبرآنلاین سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی و راهکارهای مدیریت بحران های خاورمیانه را بررسی می کند


محمد اکبری - صحبت از خاورمیانه شاید همیشه آشوب و بحران و جنگ را در ذهن مخاطب به تصویر بکشد، تصویری از ناآرامی هایی که هر روز بر تعداد آنها افزوده و مردمی که دیگر از هر چه جنگ و خونریزی خسته شده اند و دوست دارند روزی برسد که بتوانند طعم صلح و امنیت را بچشند، اما این صلح و امنیت چگونه باید تامین شود؟ ایران می تواند چه نقشی در به وجود آمدن ثبات در منطقه داشته باشد و دولت تدبیر و امید چقدر در پیشبرد خاورمیانه به سمت آرامش می تواند تاثیر گذار باشد؟ برای یافتن پاسخ این پرسش ها  به سراغ قاسم محبعلی مدیر کل اسبق خاورمیانه وزارت خارجه و کارشناس مسائل خاورمیانه رفته ایم. او معتقد است زمانی می توان به صلح و ثبات در منطقه رسید که مانع دخالت کشور های دیگر در منطقه شد و از به وجود آمدن جریان های افراطی گری و تروریسم جلوگیری کرد.

بعد از حصول توافق هسته ای این روزها شاهد عملکرد فعال تر دستگاه دیپلماسی کشورمان در مناقشات منطقه ای هستیم. وضعیت دیپلماسی خاورمیانه ای کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟

برای پاسخ به این سوال دو مسئله را باید با هم ترکیب کنیم، در ابتدا رویکرد دولت آقای روحانی و دیگری دست آورد های دولت  اوست، در مقایسه با دولت گذشته رویکرد دولت یازدهم تغییر کرده و به سمت تعامل و صلح و ثبات در منطقه و رابطه با جهان تغییر مسیر داده است بخصوص توفیقی که در مسئله مذاکرات هسته ای به دست آورد و دستیابی به توافق هسته ای نشان دهنده این دگرگونی اساسی است، ولی در مورد عملکرد دستگاه دیپلماسی دولت آقای روحانی در منطقه خاورمیانه باید گفت به دلیل اینکه دولت ابزارهای لازم را برای اجرای سیاست تعامل در منطقه نداشت، نمی توانیم بگوییم پیشرفتی متناسب با آنچه که انتظار می رفت در منطقه خاورمیانه بدست آمده باشد، به خصوص در مسائلی مانند رابطه با عربستان سعودی و کشورهای خلیج فارس و رابطه با کشور های عربی دیگر، در مورد این کشورها می توان گفت تا به اینجای کار دولت آقای روحانی تفاوت قابل توجهی با گذشته نداشته است.

به نظر شما برای حل این مشکل چه باید کرد؟

شاید بتوان با تمرکز بیشتر بر مسائل منطقه خاورمیانه و تلاش جدی تر برای فهم مناسب و دو طرفه از مشکلات، اختلافات و نگرانی ها به جمع بندی جامعی در خصوص حوزه های تضاد و تنش رسید. به هر حال در هر اختلافی حتما همه طرف ها تا اندازه ای نقش آفرین هستند و البته این میزان طبعا متفاوت خواهد بود ولی اگر طرفین بتوانند حق طرف مقابل را مورد توجه قرار دهند و تلاش کنند با پذیرش اختلافات به سمت مدیریت و حل و فصل آن بروند می توان به تغییر شرایط امیدوار بود. ضمن اینکه این نکته را هم نباید از نظر دور نگاه داشت که ایران در عین اینکه باید با کشورهای منطقه به صورت جداجدا گفتگو داشته باشد از آن طرف موضوع مذاکره و مصالحه با عربستان سعودی را هم به صورت مجزا باید در دستور کار ما قرار دهد. 

به نظر شما حصول توافق هسته ای چه تاثیری بر خاورمیانه دارد و ایران چگونه می تواند در رسیدن منطقه خاورمیانه به صلح و ثبات کمک کند؟

توافق هسته ای یا برجام یک برنامه اجرایی است، مفهومش این است که ما می خواهیم از یک مناقشه یا درگیری که ممکن بود خطر جنگ را در بر داشته باشد به روابطی بر اساس همکاری و صلح برسیم، بازتاب این موضوع در منطقه هم باید پیدا شود، به خصوص منطقه ما که به دلیل بحران هایی که در سال های گذشته پیدا کرده به شدت دچار تنش و درگیری است، دولتمردان باید این نکته را در نظر داشته باشند که مردم منطقه دیگر از جنگ و درگیری خسته شده اند و علاقه مند هستند که طعم صلح و ثبات و امنیت را در منطقه بچشند، ایران می تواند در پیشبرد این روند و صلح و ثبات منطقه کمک کند، ایران باید بداند با توجه به اینکه یکی از مشکلات منطقه خاورمیانه توسعه نیافتگی است برای صلح و ثبات و امنیت لازمه رسیدن به توسعه اقتصادی است، لذا برای دستیابی به این هدف باید سیاست مان مانند سیاست برنامه هسته ای باشد، یعنی همانگونه که توانستیم این اطمینان را به جامعه بین المللی بدهیم که به دنبال سلاح هسته ای نیستیم و می خواهیم مسالمت آمیز برنامه هسته ای را دنبال کنیم و بیشتر از آنچه که به مناقشه و درگیری بیاندیشیم به توسعه و ثبات و امنیت و رفاه مردم فکر میکنیم عمل کنیم به نظر من در منطقه نتایج مثبتی را بدست خواهیم آورد.

همانطور که گفتید خاورمیانه در سال های اخیر درگیر بحران ها و آشوب های زیادی بوده است می خواهم بدانم از نظر شما چه چیزی باعث دامن زدن به این بحران ها می شود راه حل این مشکلات چیست؟

مسئله اصلی در منطقه ما یکی مبارزه با تروریسم و افراطی گری است و دوم صلح و ثبات و امنیت و بازگشت حاکمیت ملی و تمامیت ارضی به این کشور ها است، ما باید کشور های عراق و سوریه را یک واحد غیر قابل تقسیم ببینیم، یعنی عراق را به عنوان یک کشور دارای حاکمیت ملی و مستقل نگاه کنیم، سوریه و سایر کشور ها را هم به همین ترتیب و بعد به دنبال این باشیم شرایطی به وجود بیاید که با همکاری منطقه ای و بین المللی و نیروهای داخلی، مردم بتوانند از طریق دموکراسی، انتخابات آزاد، حاکمیت های خودشان را به دور از افراطی گری و منازعات مذهبی و قومی انتخاب کنند و سعی کنند که با همکاری کشور های منطقه ای و به خصوص بین المللی جنگ های نیابتی را از منطقه دور کنند تا مردم منطقه و کشور ها فرصتی برای انتخاب  حکومت خودشان بدون دخالت کشور های خارجی پیدا کنند، در اینصورت می توانیم انتظار داشته باشیم که شرایط منطقه تغییر کند.

عربستان همیشه ضلع مقابل ایران در منطقه بوده است و در هر فرصتی تلاش می کند که جلوی ایران را از رسیدن به اهدافش در منطقه بگیرد، این برخورد های عربستان را چگونه تحلیل می کنید؟

در ابتدا اینکه بعضی از نگرانی های عربستان ممکن است نگرانی های قابل قبولی باشد ولی در بعضی از آنها به نظر من عربستانی ها دچار سوتفاهم هستند و ما باید این سوتفاهم ها باید را از طریق گفتگو حل و فصل کنیم، به خصوص اینکه این نگرانی از عربستان مرتفع بشود که ایران قصد دخالت در امور داخلی عربستان را ندارد، باید به آنها این اطمینان را بدهیم که ایران چنین قصدی را ندارد و بر اساس آن اجازه بدهیم که این کشورها مشکلات داخلی خودشان را بدون فرافکنی حل کنند.

دومین مسئله ای که وجود دارد این است که ما با عربستان منافع مشترکی در منطقه و در خصوص مسائل مختلف اسلامی، مسائل امنیت خاورمیانه، مسئله انرژی داریم، به نظر من وقت آن رسیده که اینها را بر اساس منافع با یکدیگر دنبال کنیم، من فکر می کنم که عربستان به تدریج متوجه می شود برجام نه تنها به نفع ایران است بلکه به نفع آنها هم است و کمک می کند که بعضی از تشنج های منطقه ای کاهش پیدا کند.

به عنوان آخرین سوال با طرح موضوع برجام در مجلس و باز شدن پای مذاکره کنندگان پیشین به رسانه ها، انتقادات زیادی از سوی این تیم به عملکرد تیم آقای ظریف و حصول برجام وارد آمده است. فکر میکنید چگونه می توان  عملکرد دستگاه دیپلماسی دولت تدبیر و امید را با دوره هشت ساله پیشین به ویژه در موضوع هسته ای مقایسه کرد؟

رویکرد دولت آقای روحانی با دولت آقای احمدی نژاد رویکرد کاملا متفاوتی است، رویکرد دولت آقای روحانی و وزارت خارجه ایشان گفتگو و مذاکره و تعامل و ثبات است، مفهوم آن این است که ما از طریق مذاکره و گفتگو می خواهیم منافع ملی کشورمان را بدست بیاوریم، در مقابل دولت قبلی رویکرد کاملا متضادی را دنبال می کرد و گمان می کرد که از طریق سیاست تهاجمی و نادیده گرفتن منافع و دیدگاه های دیگران می تواند سیاست های خودش را دنبال کند، همین باعث شد که واکنش های بسیار شدیدی هم در منطقه و هم در جهان علیه ایران را شاهد باشیم، در حال حاضر در دولت آقای روحانی این رویکرد تغییر کرده است، در دنیای امروز که ما شاهد روند جهانی شدن و پیوستگی و در هم تنیدگی مسائلی مانند اقتصاد، امنیت، محیط زیست و سایر مسائل هستیم، طبیعتا نمی شود یک کشور بدون توجه به منافع دیگران تصمیم گیری کند، لذا این تغییر رویکرد در ایران در اثر انتخابات سال 1392 باعث شده که ما دستاورد ها و منافذ جدیدی برای دیپلماسی در منطقه پیدا کنیم، البته این مسئله زمان بر است، طول میکشد تا آثار دولت قبلی از بین برود و همانطور که قبلا اشاره کردم دولت و بویژه وزارت خارجه باید مدیریت اجرایی و تصمیم گیری در خصوص کشور های منطقه را به عهده بگیرد تا بتوانیم در بحث ایجاد روابط با کشور های منطقه بهتر از این دو سال عمل کنیم، البته این به معنا نیست که سایر دستگاه ها و ارگان های کشور را کنار بگذاریم بلکه آنها هم باید در چارچوب وزارت خارجه عمل کنند.

49 308

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 459886

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
8 + 5 =