رویای پوتین آناتولی

یادداشت پیش رو توسط اردشیر پشنگ در شماره اخیر هفته نامه صدا منتشر شده است، لینک وبسایت نویسنده: www.pashang.ir متن کامل یادداشت در ادامه خواهد آمد:

هنوز دو ماه از یادداشتی که به عنوان سرمقاله روزنامه تعادل در باب انتخابات ترکیه و تحسین دولت و رئیس جمهور این کشور نوشته بودم سپری نشده است که به نظر می رسد آن حرف و آن نتیجه گیری را می بایست پس بگیرم چرا که آن هنگام در وصف نتایج پارلمانی ترکیه نوشته بودم: «در ترکیه هرچند اردوغان باخت اما دموکراسی پیروز شد و این وفاداری به دموکراسی و برگزاری انتخاباتی آزاد و احترام به نتایج آن از سوی رئیس جمهور را می بایست ستود.» اما گویی این شکیبایی و چشم پوشی اردوغان از تحقق رویای ریاستی کردن نظام ترکیه و تبدیل شدن به «پوتین آناتولی» تنها چند هفته بیشتر دوام نداشت. چرا که در زمانی که احمد داود اوغلو به عنوان رهبر حزب نخست انتخابات مامور تشکیل کابینه ائتلافی شده بود، و وی در ظاهر در حال رایزنی برای تشکیل دولتی با همراهی یکی از احزاب منتقد بود، در داخل کاخ جدید آک سارای تصمیم بر راهی دیگر گرفته شده بود و آن راه برگزاری زودهنگام انتخابات پارلمانی و تلاش برای تغییر نتایج آن بود که دو هفته پیش تر رسماً از سوی اردوغان اعلام شد. در نوشتار پیش رو تلاش می شود تا به این سئوال پاسخ داده شود که چرا اردوغان برای تحقق اهدافش خواهان برگزاری انتخابات مجدد شده است و او بدنبال چه هدفی است؟

وضعیت احزاب در انتخابات خرداد
در انتخابات بهار گذشته در ترکیه یکبار دیگر حزب حاکم عدالت و توسعه طبق سنت 13 ساله اخیر توانست بر سکوی نخست تکیه زند اما با این تفاوت اساسی که برای نخستین بار این حزب نتوانست به تنهایی نصف به اضافه یک کرسی ها را بدست بیاورد این به این معنا بود که حزب عدالت و توسعه در چهارمین کارزار انتخاباتی اش، نیازمند ایجاد ائتلاف با یکی از احزاب مخالف و منتقدش بود. در این انتخابات آک پارتی 256 کرسی، حزب جمهوریخواه خلق 132 کرسی، حزب جنبش ملی 81 کرسی و حزب شگفتی ساز و کُردی دموکراتیک خلق ها 81 کرسی بدست آوردند (کُردها برای نخستین بار در تاریخ جمهوری ترکیه توانستند در قالب یک حزب وارد پارلمان کشور شوند)

وضعیت ایده ال اردوغان
اما همانطور که اشاره شد اردوغان اندکی پس از اعلام نتایج و بخصوص پس از آنکه داوود اوغلو خود را نتوانست دولت ائتلافی را تشکیل دهد فرمان به انجام انتخابات مجدد داد، در حالیکه رهبر حزب جمهوریخواه خلق انتظار داشت رئیس جمهور وی را پس از ناکامی رهبر حزب عدالت و توسعه، مامور تشکیل کابینه کند، انتظاری که هرگز جامه عمل به تن نکرد. در حقیقت باید گفت اردوغان بدنبال آن است تا با زمینه سازی های انجام شده و شرایط خاص فعلی ترکیه چه در داخل و چه در خارج زمینه ای ایجاد شود تا وی به اهداف انتخاباتی اش دست یابد. وضعیت ایده ال در انتخابات پیش رو به این شرح است: حزب عدالت و توسعه بتواند 111 کرسی بیشتر از انتخابات پیشین بدست آورد تا به حد نصاب 367 کرسی در پارلمان دست یابد وقوع چنین وضعیتی ایده ال ترین حالت برای اردوغان است چرا که در چنین شرایطی بدون نیاز به انجام رفراندوم، نمایندگان حزب حاکم می توانند نظام حاکم بر کشور را از وضعیت نیمه ریاستی -نیمه پارلمانتاریستی به وضعیت ریاستی تبدیل کنند که در چنین شرایطی اردوغان دارای قدرت بسیار بیشتر و به نوعی بلامنازع در کشور می شود. اما دستیابی به این مهم با توجه به پتانسیلی که این حزب در دور پیشین و نیز انتخابات سال گذشته شهرداری ها از خود نشان داده است چندان عملی به نظر نمی رسد لذا پلان B یا وضعیت ایده ال واقعگرایانه برای وی عبور از مرز 330 کرسی (74 کرسی بیشتر) است این امر هم زمانی اتفاق خواهد افتاد که حزب عمدتاً کُردگرای دموکراتیک خلق ها نتواند از حد نصاب 10 درصدی برای ورود به پارلمان بگذرد و لذا محتمل خواهد بود در چنین وضعیتی حزب عدالت و توسعه به تعداد کرسی های لازم جهت تصویب لایحه برگزاری رفراندوم تغییر قانون اساسی دست یابد.

علت امیدواری اردوغان
اما در چنین وضعیتی این سئوال پیش خواهد آمد که در فاصله 6 ماه، در فضای سیاسی ترکیه چه تحولاتی رخ داده است تا اردوغان امیدوار به تغییر نتایج انتخابات مجدد پارلمانی شده است؟ در پاسخ باید گفت رئیس جمهوری در اواسط تابستان در اقدامی حساب شده تلاش نمود همزمان دو جبهه مختلف را با یک هدف یکسان بگشاید نوک پیکان یکی از این جبهه ها به سوی حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) و نوک دیگر به سوی حکومت اسلامی عراق و شام (داعش) است و هدف مشترک بهره برداری از این اقدامات در راستای افزایش تعداد هواداران در داخل است. در حقیقت تحلیل مقامات حاکم در آنکارا اینگونه است که در سایه جنگ با داعش و پ.ک.ک خواهند توانست ملی گرایان ترک که عمدتاً آرای خود را در داخل سبد حزب جمهوریخواه خلق می ریزند به سمت خود جذاب کنند. در همین زمینه «کمال قلیچ دار اوغلو» یکی از نخستین کسانی بود که دهان انتقاد علیه سیاست جدید ترکیه در جنگ با پ.ک.ک را گشود و گفت این جنگ با اهداف و اغراض سیاسی صورت گرفته است و اردوغان می خواهد بخشی از بدنه طرفداران حزب ما را از آن خود کند. اما این تنها یک بخش از ماجرایی است که برای انتخابات زودهنگام زمینه سازی شده است بخش مهم و اصلی تر در خصوص کُردها خواهد بود. در حقیقت هدف اصلی هم تلاش برای شکست دادن حزب دموکراتیک خلق ها است حزبی که تحت رهبری دوگانه صلاح الدین دمیرتاش و خانم فیگن یوکسه کداغ با کسب 13.1 درصد آرا و پشتوانه 81 کرسی در پارلمان شگفتی ساز شده است. عمده آرایی که حزب مذکور بدست آورده است در مناطق کردنشین بوده که در سه دوره پیشین عمدتاً از آن حزب عدالت و توسعه بوده است. اردوغان برای این مهم علاوه بر جنگ با پ.ک.ک که به زعم خودش منجر به نوعی دو دستگی در بین کُردها شده است فشارهای بسیار زیادی را بر اعضا و هواداران این حزب وارد کرده است این فشارها به بهانه همکاری با پ.ک.ک صورت می گیرد و تاکنون بیش از چند صد فعال سیاسی کُرد نزدیک به حزب دموکراتیک خلق ها بازداشت شده اند، همچنین برای خود دمیرتاش نیز دادستان ترکیه یک پرونده اقدام به تشویق مردم جهت اغتشاش گشوده و خواهان 24 سال زندان برای این رهبر پرشور، سخنور و زیرک کُرد شده است.

چشم انداز پیش رو
در حال حاضر برخی از نظرسنجی ها حکایت از آن می کنند که محبوبیت حزب دموکراتیک خلق ها بیشتر از قبل هم شده است به همین دلیل با توجه به تلاشی که اردوغان برای دو قطبی کردن کُردی -ترکی در فضای سیاسی ترکیه در هفته های اخیر کرده است، چنانچه انتخابات آزاد و بی محدودیت و مساله ای خاص انجام شود در نتیجه ممکن است حزب مذکور به مراتب آرای بیشتری را نیز از آن خود کند که این به معنای شکست هدف اردوغان خواهد بود. اما در عین حال نمی توان این واقعیت را نیز نادیده گرفت که درگیری با پ.ک.ک عملاً باعث نوعی چند دستگی در بین کُردها شده است، چرا که حامیان صلح با دولت مرکزی اینک می بینند اردوغان برای دوباره در قدرت قرار گرفتن حاضر است که دست کم برای کوتاه مدت میوه صلحی که خود شاید بسی بیشتر از بقیه سیاستمداران ترک برای ثمردادنش تلاش کرده بود را نیز قربانی کند. همچنین باید یادآور شد که در میان چهار حزب پیروز، این خطر که نتوانند از سد 10 درصد مجوز ورودی پارلمان عبور کنند بیشتر کردها را نگران کرده است تا دیگران را. و اما اگر حزب کردها هم بتواند دوباره وارد پارلمان شود، اردوغان می تواند امیدوار باشد دست کم تعدادی از کرسی های حزب جمهوریخواه خلق را از آن خود خواهد کرد و در چنین شرایطی شاید بتواند دست کم به 276 کرسی دست یابد و برای چهارمین بار بدون اینکه قدرت را با هوویی تقسیم کند، همچنان بر قدرت تکیه زند. لازم به ذکر است پیش بینی نظر سنجی های مختلف حاکی از آن است که حزب عدالت و توسعه در انتخابات پیش رو بسیار بعید خواهد بود آرایی کمتر از آرای موجودش (256 کرسی) بدست آورد لذا این سناریوهای محتمل دست به دست هم داده است تا اردوغان دست به یک قمار انتخاباتی دیگر بزند قماری با ریسک بسیار پایین، چرا که شانس از دست دادن کرسی ها توسط رقبا بسیار بیشتر از حزب عدالت و توسعه است.