آیا محمود عباس در تهران شگفتی ساز خواهد شد؟

اگرچه درسیاست دوست و دشمن دائمی وجود ندارد،اما این اصل منافعی و البته نمی توانم بگویم غیراخلاقی،در هیچ جای دنیا بهتر از خاورمیانه خود را نشان نداده است.اواخر هفته گذشته انتشار خبرسفر محمود عباس رئیس تشکیلات خود گردان فلسطین به تهران مثل یک بمب خبری توجه محافل سیاسی و تحلیل گران منطقه را به سوی خود جلب کرد. بر هیچکس پوشیده نیست که مشی سیاسی عباس از هنگام به قدرت رسیدنش در نوامبر 2004( پس از مرگ عرفات) همواره مورد انتقاد شدید مقامات ایران بوده که وی را همواره متهم به سازش و انفعال در برابر اسرائیل و فشارهای ایالات متحده کرده اند.شاید همین مشی او یکی از عوامل اصلی نزدیکی تهران به سازمان هایی مانند حماس و جهاد اسلامی تلقی شود؛اما تا آنجا که به محمود عباس و تشکیلات خود گردان مربوط می شود آنان هیچگاه اینگونه اتهامات را دستکم آنطور که ایرانی ها بیان می کنند،نپذیرفته وتصمیمات خود را متناسب با منافع مردم فلسطین توصیف کرده اند.
حال با اعلام انجام چنین سفری که تحولی عمده در مناسبات ایران و فلسطینیان محسوب می شود ؛به درستی مشخص نیست آیا زاویه نگاه ایران به مهمترین معضل خاورمیانه تغییرکرده؟ یا محمود عباس با درک و پذیرش مواضع سنتی تهران در قبال فلسطین تصمیم به نزدیکی با ایران گرفته است.
احمد مجدلانی، یکی از اعضای کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین که به تازگی از سفر ایران بازگشته گفته است "محمود عباس ظرف دو ماه آینده به تهران سفر خواهد کرد واو برای تعیین جزئیات این دیدار ورایزنی با مقامات ایرانی به تهران سفر کرده ". مجدلانی همچنین یادآورشد "سفرش به تهران درباره چگونگی آنچه وی آنرا گشایش افق های جدید در روابط فلسطینی - ایرانی توصیف کرد صورت گرفته و به آن امیدوار است".
اینکه سفر محمود عباس به تهران حرکتی استراتژیک وراهبردی ست یا اقدامی تاکتیکی؟فعلا که معلوم نیست .اما یافتن پاسخ آن زمان زیادی را نمی طلبد. فکر میکنم بیش از تحلیل گران سیاسی ،این مقامات ایرانی هستند که می خواهند به پاسخ روشن در این زمینه برسند وبدانند چرا تشکیلات خود گردان و شخص محمود عباس تصمیم به چرخش در مواضعشان گرفته اند در حالی که به خوبی از نتایج و عواقب آن آگاهند.صرف موفقیت های دیپلماتیک ایران پس از مذاکرات اتمی پاسخ قانع کننده ایی به این گونه سوالات نیست. روشن شدن سوالاتی اینچنین که البته با سفر عباس به تهران "احتمالا" پاسخ داده خواهند شد، در تعیین استراتژی دو طرف نسبت به یکدیگر نقش موثری بازی خواهند کرد. اینکه می گویم "احتمالا" بیشتر به این دلیل است که دقیقا مشخص نیست عباس از مقامات ایران" اولا، چه انتظاری دارد؟ثانیا، چگونه میخواهد به انتظارات تهران در منطقه و موضوع فلسطین پاسخ دهد؟. به هر حال مواضع ایران در قبال موضوع فلسطین ،کما بیش و تا قبل این مورد انتقاد او بوده کاملا روشن است. خصوصا مقامات ارشد ایران اکنون تجربه نه چندان شیرین رابطه با حماس را پیش رو دارند و بعید است از این تجربه در رابطه با تشکیلات خود گردان استفاده نکنند. تجربه ایی که چه بسا مانع از تحقق انتظارات اولیه محمود عباس از سفر به تهران شود.
البته پاره ایی منابع دیپلماتیک مقیم منطقه معتقدند جدای از انتظارات محمود عباس ؛بروزاختلافات دفتر سیاسی حماس و شخص خالد مشعل با ایران،دلیل اصلی نزدیکی تشکیلات خود گردان با تهران است. از دید محمود عباس حال که دامنه اختلافات دو طرف تا به آن حد رسیده که راه ورود مشعل به تهران مسدود شده ؛فرصت مناسب برای بازسازی مناسباتی او با ایران فراهم شده است. یک تحلیل گرارشد امور اعراب مقیم امان پایتخت اردن می گوید" احتمالا محمود عباس برای طرف های ایرانی راحت ترمی تواند دلایل عدم خوشبینی و اطمینان به مخالفانش مانند حماس را تشریح کند".
اما نکته ایی که اهمیت دارد و بیش از درک دلایل سفر محمود عباس توجهات را به سوی خود جلب کرده،نه حضور اودر تهران ؛بلکه تبعات این سفر برای کسی ست که قوام و داومش در راس تشکیلات فلسطینیان مدیون کشور های عربی خصوصا رهبران محافظه کارعرب منطقه خلیج فارس است. خب! نوع مناسبات آنها با ایران نیاز به توصیف هم ندارد.
بله!،ممکن است اثباتا محمود عباس از تهران با دست پربازگردد،اما او چگونه قادر خواهد بود توازنی میان رابطه با ایران از یک سو و حسن مناسبات با رهبران محافظه کار عرب از سوی دیگر برقرار کند ؛که نه ئتها پایه های قدرت اورا استحکام بخشد،که قادر باشد با استفاده از اهرم گرمی و امتیاز گرفتن ازایران، گروه های رقیب را اگر نه حذف،حداقل کنترل، محدود ویا از چرخه تصمیم گیری به عناصر درجه 2 تبدیل کند. نزدیک شدن به ایران پروژه ایی ارزشمند، اما با مدیریت سخت برای محمود عباس در ساختار مناسبات فلسطینیان و منازعات درونی آنها ست.اریک رولو حق داشت که می گفت "خاورمیانه سرزمین شگفتی های غیر قابل پیش بینی و تعجب آور است". matinmos@gmail.com.یادداشت امروز روزنامه آفتاب یزد.