سعید جعفری - عمان پس از میانجیگری موفق در پرونده هسته ای ایران و ایجاد گفتگو میان تهران و واشنگتن حالا می خواهد موضوع سوریه را هم حل و فصل کند. آخرین اخبار حاکی از این است آقای یوسف بن علوی از عادل جبیر و ولید معلم دعوت کرده برای انجام گفتگوی مستقیم به مسقط سفر کنند. خبری که در صورت صحت می تواند تحولی مهم در حل و فصل بحران سوریه به شمار رود. محمد ایرانی معتقد است رصد تحولات منطقه ای نشان می دهد محور روسیه و عربستان در این تغییرات سیاسی منطقه ای موثر است و مسکو و ریاض به دلایل مختلف تصمیم گرفته اند مناسبات خود را برای مدیریت رخدادهای خاورمیانه بهبود بخشند. در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با سفیر پیشین ایران در اردن را می خوانید.
شایعه دیدار وزیر خارجه سوریه(ولید معلم) و همتای عربستانی اش (عادل جبیر) در مسقط در خبرها آمده است و تحلیل ها و گزارش ها از تغییر شرایط منطقه حکایت می کند. آیا عمان دوباره نقش سفیر صلح را بازی می کند.
بله خبرهایی در این باره شنیده می شود و شایعات حول این موضوع قوت گرفته است. ضمن اینکه دیدارهایی هم بین مقامات سعودی و روسی هم انجام شده و از آن طرف دیدار آقای کری و لاوروف هم جلسه مهمی بود که مجموعه اینها در کنار یکدیگر یک قالب مهم را حاصل می سازد.
عربستانی که مدام از راهکار نظامی برای سوریه یاد می کرد حالا از احتمال دیدار وزیر خارجه اش با وزیر خارجه اسد خبرهایی به گوش می رسد. چه اتفاقی افتاده که رویکرد ریاض قدری نرم تر شده است؟
یکسری تحولات جدید در سطح منطقه رخ داده که از مسیری که در گذشته طی می شد متفاوت است. رنگ و لعاب تحولات و تحرکات سیاسی بیش از تحولات میدانی است و وجه غالب در موضوع بحران سوریه تحرکاتی است که در زمین های سیاسی می بینیم. اینگونه تحرکات البته از مدت ها قبل و عمدتا توسط روسها پی ریزی شد و ادامه پیدا کرد و ما شاهد ملاقات محمد بن سلمان با آقای پوتین در روسیه حدود ۲۰ روز قبل بودیم. بعد از این نشست بود که تحولات و حرکات جدیدی رخ داد و شاهد بودیم تماس هایی از سوی عربستان سعودی هم با طرف روسی و هم با سوری ها شکل گرفت. اینها گویای این است که اقدامات نوینی در منطقه و در ارتباط با سوریه در حال پیگیری است. آنچه که به ذهن می رسد این است که هم عربستان سعودی و هم روسیه که در گذشته دو خط متفاوت را در قبال سوریه دنبال می کردند امروز احساس نیاز می کنند که به یکدیگر نزدیک شوند.
این احساس نیاز از کجا نشات می گیرد؟ و آیا این تغییر باعث می شود که به پایان بحران سوریه نزدیک شده باشیم؟
به نظر می رسد روسیه مایل است در بحران هایی که عربستان سعودی در آنها حضور دارد نقش آفرینی نماید. مانند بحران های غیر از سوریه مانند موضوع یمن. ضمن اینکه مسکو علاقه مند است در روندهای موجود در شورای همکاری خلیج فارس حضور و نقش آفرینی داشته باشد. این البته اتفاق تازه ای نیست و همیشه روسها دنبال این بودند که به شورای همکاری خلیج فارس راه یابند. از آنسو طرف سعودی هم امروز به دلایل مختلف مایل است در کنار روسیه قرار گیرد. منازعاتی که جسته و ریخته در مورد اختلافاتی که بین آمریکایی ها و سعودی ها در رابطه با پرونده هسته ای ایران درگذشته وجود داشته و همچنین روابط دیگری که در آن عربستان انتظارات بیشتری از آمریکا داشت باعث شده نوع نارضایتی در روابط ریاض - واشنگتن پدید آید. در نتیجه عربستان فکر می کند در شرایط کنونی با نزدیکی به محور روسیه می تواند موضوعات مورد علاقه خود را پی بگیرد و از این طریق بیش از گذشته به منافع خود دست یابد.
به نظر شما این تغییر راهبرد دائمی است یا منافع کوتاه مدت باعث شده این دو بازیگر این رویکردها را پی بگیرند؟
اعتقاد شخصی من این است که بخشی از این تحرک می تواند تاکتیکی باشد تا عربستان بتواند مجددا نظر غرب و به ویژه آمریکایی را به نقش ویژه این کشور جلب کند. اما در عین حال نمی توان این نکته را نادیده گرفت که حل بحران سوریه دیگر با حضور تنهای بازیگران منطقه ای حاصل نمی شود و حتما بای بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای برای حل آن حضور داشته باشند. بحران سوریه مدتهاست که از موضوع منطقه ای خارج شده و این می تواند نوید بخش باشد که شکل جدیدی از هماهنگی ها ایجاد شود ولی اینکه تا رسیدن به نقطه توافق برای حل مسالمت آمیز موضوع سوریه چقدر فاصله داریم فکر می کنم هنوز زود است که در این باره اظهار نظر کنیم.
چقدر بحث توافق هسته ای ما بر این روند تاثیر داشته است؟
بخشی از تحرکات سعودی به نگرانی های آنها باز می گردد. نگرانی هایی که انتظار داشتند آمریکایی ها در این حوزه ها پاسخگو باشند و تصورشان این بود در نهایت توافقی میان غرب با ایران در کار نخواهد بود و اظهار نظرهای متعددی که مقامات سعودی انجام می دادند در این راستا بود که ایران همچنان به عوان تهدید باقی بماند و نقش ایران در منطقه بیش از این کسترش پیدا نکند و از همه مهمتر ایران با غرب به توافق نرسد و همچنان در منطقه منزوی باقی بماند. این محورهایی بود که عربستان سعودی دنبال می کرد اما حل و فصل پرونده هسته ای ایران به یکباره انتظارات این کشور را فرو ریخت و ذهنیت آنها امروز این است که جایگاه ایران در منطقه تغییر خواهد کرد و جایگاه ما و روابط ما با غرب در فضای منطقه ای تغییر خواهد کرد و این تغییر در آینده به سود ایران خواهد بود. سلسله تلاش هایی که این کشور انجام می دهد این است که اولا این پیام را به طرف های غربی بدهد که از این وضعیت نگران است ولی از طرف دیگر احساس می کند اگر این نقش توسط روسها به سعودی داده شود و فضا برای ریاض فراهم شود که توسط روسیه در پرونده سوریه نقش ایفا کنند، بسیار مهم خواهد بود. ضمن اینکه اساسا سیاست های جدید عربستان سعودی که عمدتا نشان می دهد سلمان مایل است به صورت جدی تر و فراتر از محافظه کاری پیشین وارد پرونده سوریه شود.
بعد از توافق هسته ای ایران، جمهوری اسلامی توانست بیش از گذشته روی مسائل منطقه ای تمرکز کند. در تحلیل اوضاع منطقه ای می بینیم که در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، به جز عمان که یک استثناست، مواضع کویت و قطر هم نسبت به عربستان متفاوت است. فکر می کنید احتمال اینکه انشقاق ها در شورای همکاری خلیج فارس با محوریت نوع رابطه با ایران شدت گیرد چقدر است؟ و این چقدر عربستان را نگران کرده است؟
به صورت عملیاتی اگر به این موضوع نگاه کنیم این انشقاق مدت هاست که حاصل شده . یعنی شورای همکاری خلیج فارس مدتهاست که دچار چند صدایی اساسی شده است. عمان با سازی که عربستان سعودی می زند همخوان نیست. قطر هم اختلافات خاص خود را با عربستان دارد. کویتی ها زیاد مایل نیستند در مورد پرونده ایران ورود کنند و بیشتر به دنبال حل و فصل مسائل هستند و این انشقاق مدتهاست که ایجاد شده است ولی موضوع حائز اهمیت این است که عربستان سعودی مایل نیست به نقش جدید ایران اعتراف کند و در مقابل این موضوع مقاومت می کند. یعنی حتی در برابر اقدامات مسالمت آمیز و صلح جویانه ای که از سوی ایران فرستاده می شود و اینکه ایران مایل است تجربیات خود را در اختیار کشورهای منطقه قرار دهد هم واکنش های دوستانه ای ارسال نمی کند. در نتیجه و در مجموع به نظر من شورای همکاری خلیج فارس دیگر از همبستگی پیشین برخوردار نیست. انسجام داخلی آنها مدتهاست که از هم پاشیده است.
آقای مجتهد که معروف است در توییتر خبرهای محرمانه خاندان سلطنتی عربستان را منتشر می کند در حساب کاربری خود نوشته که محمد بن سلمان، پسر پادشاه قرار است سفری به تهران داشته باشد. به نظر شما در شرایط فعلی چنین موضوعی محتمل به نظر می رسد؟
خیر. به نظر من نه تنها این موضوع محتمل نیست که از اساس نباید به خبرهایی که این فرد منتشر می کند اعتماد کرد. چون اصلا مشخص نیست هویت ایشان چیست و کجا هستند. اما اگر بخواهیم نگاه منطقی به شرایط منطقه داشته باشیم می بینیم که چنین احتمالی تحت هیچ شرایطی به ذهن متبادر نمی شود و فاصله ها بین دو کشور بسیار زیاد است. ما الان بحث نشست وزرای خارجه را داریم که جلو نمی رود و همه تلاش هایی که برای این امر صورت می گیرد بی فایده بوده است و پیش شرط هایی که عربستان می گذارد پیش شرط های غیر معقولی است در نتیجه اینکه در این شرایط دشوار به یکباره پسر پادشاه این کشور بخواهد به تهران سفر کند دور از ذهن است.
49308
نظر شما