سیل های مکرر، تهدید ۱۰سال آینده تهران/ سیل بلا نیست فعالیت زیست محیطی است

طهورا شهبازی: ۲۸تیر ماه ۹۴ شوک عجیبی به طبیعت ایران وارد شد. طوفان در هوا چرخید و سیل آدم ها را با خود برد. اما نه تدبیری اندیشیده شد و نه خبری از آمادگی بود. چون داده ای از وقوع سیل در اختیار نبود. در سال‌هاي اخير سيلاب‌هاي به‌وقوع پيوسته در سطح كشور هم از لحاظ تعداد و هم از لحاظ شدت خسارات افزايش يافته است.

اما چگونه باید از وقوع سیل با خبر شد. مجری طرح های محیط زیستی در زمینه آب و محیط زیست دراین باره به ایرنا گفت: در این مورد باید به این نکته توجه کرد که تمام دنیا از یک سیکل هیدرولوژیک مشخصی برخوردار است و هر نقطه از دنیا سیکل خاص خودش را دارد تهران هم جزوی از ایران است که سیکل مخصوص به خودش را دارد، این به آن معنا است که ایام خشکسالی و سیلابی آن قابل پیش بینی است و اینکه ایام ترسالی آن در آینده چگونه خواهد بود.

به گفته ترابی بنابر این انتظار می رود در ۱۰سال آینده سیل های بیشتری در رودخانه های پایتخت رخ دهد.

سیل به عنوان یکی از بلایای طبیعی بسیار مخرب در ایران می تواند معلول عواملی همچون جنگل‌زدایی‌، تخریب مراتع، تبدیل و تغییر آبخیزها و تالاب‌ها به مزارع، حجم روزافزون زباله و ضایعات باشد که سیل های سالهای اخیر استانهای شمالی می تواند شاهدی بر این ادعا باشد.

دستکاری انسان در طبیعت عامل خسارات سیلی

از عوامل تشدید سیل در ایران می توان به دخل و تصرف غيرمجاز در حريم و بستر رودخانه‌ها؛ تخريب منابع طبيعي و پوشش گياهي منطقه از جمله جنگل‌زدايي، دست‌اندازي بشر به طبيعت و تغيير كاربري اراضي، احداث غيراصولي پل و جاده بر روي رودخانه‌ها و از طرف دیگر وقوع خشکسالی ها نيز اشاره کرد.

همچنين با توسعه مناطق شهري و تجاوز آن‌ها به حريم رودخانه‌ها و آبراهه‌ها، سيلاب‌هاي شهري نيز افزايش يافته است. سيلاب‌ استان‌هاي گلستان، مازندران، گيلان، خوزستان، سيستان و بلوچستان و قم نمونه‌هاي بارزي از خسارات سيلاب در ايران است.

سید اویس ترابی مجری طرح های مختلف زیست محیطی کلان شهر تهران دستکاری انسان در طبیعت را عامل خسارت های ناشی از سیل می داند: وقوع سیل یک جریان طبیعی محیطی است اما در برخی موارد افرادی برای تصرف زمین اقدام به درختکاری در بستر رودخانه می کنند که در این صورت وقتی سیلی رخ می دهد درختان موجود در بستر را می شکند و چون شیب کوهستان نیز زیاد است سنگ ها و تنه های درختان در آب روان می شوند.

ترابی تجمع تنه درختان و سنگ ها در مقاطع تنگ رودخانه مانند آبروها و تونل ها را باعث انسداد جریان می داند: در این حالت آب در پشت آنها جمع می شود، با افزایش نیروی آب جمع شده در پشت این انسداد، پدیده شکست سد و رها شدن جریان مسدود شده به همراه قطعات واریزه ای همراه آن را شاهد خواهیم بود. در این حالت شکست انسداد جریان، دبی سیل چند برابر می شود ، در واقع بزرگی سیل در حدود سه تا چهار برابر افزایش می یابد.

ترابی اما به خرابی های رودخانه کن نیز اشاره می کند و علت طغیان خسارت بار رودخانه کن را جریان واریزه ای می داند: رودخانه کن در سال 74 نیز طغیان کرده بود که آن هم جریان واریزه ای بود که موجب تخریب امامزاده داوود شده بود، بنابراین رودخانه کن در سابقه تاریخی خود تاکنون چندین بار این تجربه را داشته، در واقع این طبیعت این رودخانه است.

او گفت: اما بحث دیگری هم هست و اینکه گاهی جریان واریزه ای نتیجه دستکاری مستقیم شهروندان در حوزه آبریز است که در سیل اخیر رودخانه کن درصد بالایی از آن علت دخالت انسان در طبیعت بوده است، اینکه باغداران اقدام به کاشت درخت در بستر رودخانه کرده بودند.

از طرف دیگر مدیرعامل شرکت آب منطقه ای تهران نیز چندی پیش با بیان اینکه دست خوردگی حوضه آبریز، خالی کردن اراضی منابع ملی از پوشش گیاهی و ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه علت شکل گیری سیلاب تهران بود گفت: ساخت و ساز در حریم و بستر رودخانه سبب تنگی مسیر و افزایش شدت وقدرت تخریب سیلاب می شود.

او ادامه داد:هشدار ما به مردم و سازمان ها برای جلوگیری از ساخت وساز در بستررودخانه ها و ضرورت احداث پل های استاندارد با دهانه های بزرگ به دلیل پیش بینی احتمال وقوع سیلاب هایی به همین شکل است.

سیل بلا نیست، فعالیت محیط زیست است

ترابی ادامه داد: به نظر می رسد بسیاری در تهران با طبیعت قهر کرده اند، حدود 15 رودخانه مانند کن، درکه، فرحزاد، دارآباد، دربند و ... در تهران وجود داشته است که تمام آنها کانالیزه شده و منحرف شده اند، بنابراین فراموش کرده ایم که طبیعت رفتاری رودخانه چگونه است؟ همانگونه که فراموش کرده ایم که برای آرامش روان اجتماعی خود به این پهنه های طبیعی نیازمندیم، از پتانسیل های خطر طغیان آب نیز غافل شده ایم.

ترابی درباره میزان تخریب سیل کن به محیط زیست گفت: نمی توان گفت که تخریبی بر محیط زیست داشته است چون این خود فعالیت طبیعی محیط زیست است، عکس العمل محیط زیست به دستکاری های بشر است برعکس تصوری اشتباهی که داشته اند سیل یک بلا است اینطور نیست بلکه یک فعالیت دینامیک محیط زیست است مانند خشکسالی که باید باشد.

این متخصص هیدرولیک گفت: اکنون وارد دوران ترسالی تهران شده ایم و در مدت 10 سال آینده سیلاب های بیشتری خواهیم داشت، دو سال پیش نیز شاهد طغیان رودخانه کن بودیم که پل بزرگراه فتح را تخریب کرده بود ، امسال نیز همان روند دوباره تکرار شد و در آینده وقوع طغیان های خسارت بار بیشتری را انتظار خواهیم داشت چون دوره ترسالی هیدرولوژیک تهران آغاز شده است.

او ادامه داد: 30 سال پیش نیز تهران با همین شدت سیل هایی را داشت، به عنوان مثال مردادماه سال 66 سیل گلاب دره به وقوع پیوست که بسیار هم معروف است، سیلی که موجب خسارت جانی و مالی شدید در تهران شد.

47233