یکی از چالش های اساسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در طول سه دهه اخیر چگونگی تنظیم وحفظ روابط پایدار با کشورهای منطقه به ویژه حوزه خلیج فارس بوده است. بطوری که در سه دهه گذشته دیدگاه متفاوت نسبت به امنیت منطقه، تمایل وافر از سوی همسایگان عربی برای حضور نیروهای مداخله گر خارجی از مولفه های تاثیرگذار منفی در روابط دو کرانه شمالی و جنوبی خلیج فارس و نیز مانع ثبات و تحکیم روابط دوستانه شد.

 همچنین برخی از رسانه های منتسب به اسراییل با ترویج ایران هراسی به دلیل فعالیت صلح آمیز هسته ای در تلاش بودند که ضمن ممانعت از هرگونه توافق ایران با گروه 1+5 انحصار هسته ای خویش را در منطقه خاورمیانه حفظ نمایند. بنابراین قبل از توافق تاریخی وین شاهد تشریک مساعی اسراییل با برخی از کشورهایی عربی برای ایجاد بن بست در گفتگو های ایران و غرب و تکمیل چرخه ظالمانه تحریم ها بودیم .

البته سیاست دولت تدبیر و امید مبنی بر گشایش در روابط خارجی و تثبیت منطق گفتگو به جای خشونت با دیپلماسی فعال و مذاکرات فشرده ایران و گروه 1+5 رویای اسراییل و برخی از کشورهای عربی به ویژه عربستان را در تداوم دشمنی ها و اختلافات با مانع جدی روبرو ساخت . وبالاخره با امضای توافق هسته ای فصل جدیدی در مناسبات منطقه ای شروع شده است.
همزمانی مذاکرات ایران و گروه 1+5 برای نیل با توافق عادلانه در مسایل هسته ای و برخی ترتیبات منطقه ظهور پدیده نوظهوری بنام داعش در کنار دیگر گروههای سلفی و تکفیری و تهاجم گسترده به سوریه و عراق، جغرافياي سياسي خاورمیانه را با دچار دگرديسي عميق روبروساخت. ناکامی ائتلاف عربی - غربی با مشارکت ترکیه برای سرنگونی دولت بشاراسد از یک سو و نیز تلاش های همزمان برای تجهیز گروههای سنی معارض دولت عراق با حضور ایران و محور مقاومت بی اثر شد.
بنایراین عربستان موقعیت خویش را درخطر می دید بار دیگر با حمایت مالی و نظامی از داعش و دیگر گروههای تکفیری تلاش نمود که مانع افزایش قدرت منطقه ای و نفوذ طبیعی ایران گردد. لذا گروه تروریستی داعش به عنصر مخرب و بی ثبات در منطقه بدل گردید. دایره خشونت و تجاوز خویش را به خارج از سوریه و عراق به اردن و کشورهای کوچک خیج فارس تسری داد.
همچنین عربستان با اشتباه استراتژیک بار دیگر به دلیل به قدرت رسیدن حوثی ها در یمن، ائتلافی متشکل از کشورهای همپیمانان عربی و نیز حمایت امریکا، حملات گسترده ای را برای اشغال آن و باز گرداندن تاج و تخت به منصور هادی رئیس جمهور فراری یمن آغاز کرد. حملات کوری که فقط به تحریک افکار عمومی مردم یمن علیه آل سعود و ارتقای بیشتر رهبران انصار ا...انجامیده است.
ايران در چارچوب پيشگيري از تشديد تهديدهاي امنيتي در روند تحولات منطقه اي و شكل گيري ائتلاف غير دوستانه، مذاكرات جديدي را با كشورهاي مهم از جمله ترکیه و پاکستان برای شکل گیری ائتلاف قوی برای حملات علیه یمن انجام داد. در این دیپلماسی موفق بود چرا که پاکستان و ترکیه از ورود به این ائتلاف نامیمون ضد یمنی خودداری کردند و مصر نیز با تجربه اندوزی از شکست تلخ گذشته از اعزام نیرو به فرماندهی عربستان خوداری نمود.
همچنین ایران به رغم اختلافات دیرینه با عربستان در کنار مذاکرات با غرب راه مصالحه و گفتگو با همسایگان خویش را در پیش گرفت و از لزوم آتش بس پایدار در یمن و حل و فصل اختلافات از طریق مذاکره حمایت نموده است.
در هر صورت، توافق ایران با گروه 1+5 فرصت های مناسبی را برای تهدیدزایی از منطقه و آغاز همکاریهای دوستانه بوجود آورده است. از نظر ايران، امنيت منطقه بايد به شكل پيوسته و دربرگيرنده تمام كشورهاي منطقه و خارج از نفوذ بيگانگان شكل گيرد و حضور نيروهاي مداخله گر خارجي عامل ناامني و به ثمر نرسيدن تلاشها براي ايجاد صلح و ثبات است. چرا كه مهندسي نظام جديد منطقه اي با مشاركت ايران، منطقه را از هر گونه مداخله نيروهاي نظامي خارجي بي نياز مي سازد.
در اين مسير ايران اسلامي حتي در مقطعي از عضويت در شوراي همكاري خليج فارس نيز استقبال نمود چرا كه ثروت عظيم نفتي و جمعيت منطقه در صورت ايجاد بلوك جديد بالغ بر يكصد و بيست ميليون افزايش مي يابد و احتمال افزايش ظرفيت هاي نظامي و امنيتي نيز بهبود مي يابد. بي ترديد گره حل معضل مشكلات امنيتي منطقه در دستان كشورهايي نظير ايران و عربستان مي باشد. چرا كه نزديكي احتمالي و دوري از تنش و حركت بر مبناي مشتركات و همزيستي مسالمت آميز موجب خواهد شد كه نسل هاي آينده با روحيه اي مسرت بخش با پايان دادن به تعصبات قومي و مذهبي و با تاكيد بر ارزشهاي اسلامي همكاري هاي موجود را دنبال كنند.
بررسي روند تحولات اخير و بحران هاي جهاني نشان مي دهد كه با احتمال افول قدرت امريكا و اروپا شاهد ظهور قدرت هاي آسيايي نظير چين، هند و ايران خواهيم بود. از آنجا كه ايران اسلامي در حلقه پهناوري در مناطق مختلف آسياي مركزي، درياي خزر، آسياي صغير و خاورميانه حضور دارد مي تواند با گسترش سياست عملگرايانه و تعامل گسترده در مسائل اقتصادي به عنوان كانون مبدا تبادل و انتقال انرژي ميان كشورهاي حوزه خليج فارس به آسيا قلمداد گردد.
بنابراين بهبود روابط با كشورهاي حوزه خليج فارس از طريق گسترش همكاري هاي اقتصادي و امنيتي علاوه بر تامين نيازهاي مشترك مي تواند با كاستن از حضور سنگين نظامي غرب، موازنه جديدي را در منطقه به وجود آورد. با وصف فوق، چنين پيداست كه امنيت خليج فارس حداقل در آينده اي نزديك به تعامل ميان ايران اسلامي و كشورهاي منطقه گره خورده است. 

البته بحران سوريه همچنان بر روابط ايران و كشورهاي عربي به ويژه عربستان سعودي اثر منفي گذاشته و به رغم تلاش هاي دولت يازدهم براي حسن اعتماد با همسايگان خويش روند تحولات به ضرر امنيت منطقه پيش مي رود . با این وجود اذعان برخی از تحلیل گر غربی و عربی در نادرست بودن سیاست های گذشته نسبت به ایران و عدم توفیق در تحمیل ساختار جدید در سوریه و گسترش حملات گروه تروریستی داعش به کشورهای حامی این گروه ( ترکیه - عربستان ) شرایط به نفع ایران تغییر داد. بطوری که دولت ترکیه مجبور به حملات به پایگاههای داعش در سوریه و عراق شد ه است .
با اين وجود؛اخيرا پس از توافق تاريخي ايران با گروه 5+1 نشانه هاي مثبتي از دور شدن فضاي ناامني و آغاز فصل جديد در روابط ايران با كشورهاي حوزه خليج فارس قابل مشاهده است . استقبال کشورهای عربی از توافق نامه اخیر و نیز عزم مشارکت سازنده اروپا در طرح های اقتصادی نشانه های مثبتی از یک روند پایدار است . لازم به ذكراست كه معادله چند مجهولي منطقه خاورميانه با بازشدن قفل هسته اي ايران روبه گشايش پيش مي رود .عربستان نيز به رغم اختلاف با ايران برسوريه مجبور به پذیرش شرایط جدید منطقه و گفتگو با ایران خواهد شد.
همچنين جايگاه ژئو پلتيكي رياض در تحولات منطقه اي باعث شده كشورمان به فكر استفاده از تمام توان و ظرفيت خويش براي زدودن ديوار بي اعتمادي و برقراري روابط دوستانه با همسايگانش باشد . در اين مسير، در کنار وزیر امور خارجه، نقش آيت اله هاشمي رفسنجاني به عنوان چهره بين المللي و پیر عرصه دیپلماسی در حل بحران هاي منطقه اي اين بار نيز براي عمق بخشيدن به سياست های منطقه ای دولت اعتدال می تواند تعیین کننده قلمداد گردد . البته تمام این مساعی ایران بستگی به درایت تصمیم گیرندگان دولت سعودی است و توپ در زمین سعودی هاست وایران با نظر به منافع ملی آمادگی لازم رابرای آغاز رایزنی منطقه ای دارد.
كليد حل بحران در خاورميانه نزديكي دو كشور بزرگ جهان اسلام و حل و فصل اختلافات بر اساس مذاكره مي باشد. بايد ديد كه عربستان مي تواند از اين فرصت تاريخي در راستاي منافع امت اسلامي و برقراري صلح و پيشرفت منطقه اي استفاده كند يا نه؟

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 442052

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
1 + 1 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 4
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بنده خدا IR ۱۴:۱۰ - ۱۳۹۴/۰۵/۱۰
    2 0
    به نظر می رسد نویسنده در استفاده عوامل خیلی خوشبینانه نگاه کردذه چرا که رژیم سعودی با وابستگی که به قدرتهای استکباری دارد در این نگاه جایی ندارد و آقای هاشمی هم اگر می توانست در باره نمر که خیلی کار سختی نبود می توانست کار کند
  • بی نام A1 ۱۴:۱۲ - ۱۳۹۴/۰۵/۱۰
    1 1
    والا چشم انداز نزدیکش که خیلی هولناکه تا ببینیم چه پیش خواهد مد.
  • احد A1 ۱۶:۴۴ - ۱۳۹۴/۰۵/۱۰
    0 0
    به یاد داشته باشیم درعالم.سیاست همه چیز ممکن است هیچ کشوری دوست یا دشمن ابدی تدارد .ارتقای منافع ایران درمنطقه عربستان را وادار به قبول واقعیت ها خواهدکرد. چالش
  • مینا GB ۱۷:۳۷ - ۱۳۹۴/۰۵/۱۰
    0 0
    ما دوره تنش زدایی درزمان آقای خاتمی باهمسایگان عرب داشتیم